ژنان‌ و شۆڕش لەناو كوردا پەیوەندییەكی قووڵی دێرینیان پێكەوە هەیە، هەر لەدێر زەمانەوە بە درێژایی مێژووی شۆڕشگێڕیی گەلان، سەدان ژن لە شۆڕشەكاندا نیشانەی بەهێزیی خەبات بوون، هەمیشە لە دژی ستەم ‌و داگیركاریی وەستاونەتەوە ‌و ژنە شۆڕشگێڕەكان خەونیان بە ئازادییەوە بینیووە ‌و لەو پێناوەشدا گیانی خۆیان كردووەتە قوربانی. 

لە سۆنگەی ئەوەشەوە كە بڕوایان وابوو ئازادی بە خەباتكردن دەسەندرێت‌ و نادرێت، خەباتیش هەر تەنها بە جەنگ ‌و شۆڕشی چەكداری نایەتەدی، بەڵكو هەندێكجار بە خەباتی مەدەنیش دێتەدی، هەروەها زۆرجار هونەر ‌و ئەدەبیش كراونەتە چەكێكی بەرەنگاری بۆ بەرگریكردن لە چەوساوەكان، یەكێك لەو چەكە كاریگەرانەش گۆرانیی ورووژێنەری میللی‌ و سروودی خوێنگەرمانەی دژی داگیركەران‌ و دوژمنانی گەل بووە.

لەو گۆشەنیگایەوە كە ئاماژەمان پێدا، ژنانی كورد هەمیشە لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناویندا پێشەنگ‌ و رچەشكێن بوون، لەپێناوی ئازادی میللەت‌ و مافەكانی ژنانیشدا. ئەوەی دەمانەوێت لێرەدا تیشكی بخەینەسەر خاتوونێكی رەچەشكێن و پێشەنگی وەك هونەرمەندێكی دیاری ئاسمانی هونەری رەسەنی كوردی، وەك ئەستێرەیەكی تیشكدەرەوە‌ کە بە دیارترین ژنە هونەرمەندی گۆرانیبێژی كورد لە ساڵانی پەنجاكانی سەدەی رابردوودا دادەنرێت، ئەویش خاتوو ئایشە شانە.

ناوی تەواوی (ئایشەشان ئوسمان)ە لە ساڵی ١٩٣٨ لە شاری ئامەدی باكووری كوردستان لەدایكبووە، لە گەنجیدا سەرباری كێشە ‌و ئاستەنگ ‌و رێگرییەكانی دابونەریت توانی ببێتە رچەشكێن‌ و لە ساڵی ١٩٥٨ دا لە رادیۆی عەنتاب بە زمانی توركی گۆرانی چڕیوە، بۆ ماوەیەك بنەماڵەكەی وتنی گۆرانی لێ‌ قەدەغە دەكەن، چونكە بەعەیبیان زانیووە، بەتایبەت ئەو شوێنانەی پیاوی لێبووە، لەگەڵ ئەوەشدا ئایشەشان توانی ئەو خەونەی بهێنێتەدی دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٦٣ دا لە ئەستەنبوڵ نیشتەجێ دەبێت لەوێ‌ گۆرانیی بە زمانی كوردی دەچڕێت، بەهۆی ئەو هەستە بەرزە كوردانەیەوە، فشاری زۆری لێ‌ دەكرێت ناچاردەبێت لە ساڵی ١٩٧٦بەرەو ئەڵمانیا كۆچ بكات، ئیتر لەوێ‌ دەژی و لە چەندین ئاهەنگ‌ و بۆنەدا لە وڵاتانی ئەوروپا گۆرانیی دەڵێ و چەندین گۆرانیی میللی ‌و نیشتمانپەروەریش تۆمار دەکات. 

لەدوای لەدەستدانی كچە ١٨ ساڵەكەی گۆرانیی (لێ‌ قەدەرێ‌) بڵاودەكاتەوە دواتر دەگەڕێتەوە بۆ توركیا لەسەر داوای هونەرمەندی گەورە (محەمەد عارف جزیری) ‌و (عیسا بەرواری) سەردانی عیراق دەكات‌ و لە ئیزگەی كوردی لە شاری بەغداد، چەند گۆرانییەكی كوردی تۆمار دەکات ‌و لە سەردەمی توركوت ئۆزالدا لە توركیا لە ساڵی ١٩٩٠ گۆرانیی كوردی دەچڕێت ‌و لەبەرئەمەش بە یەکێک لە دیارترین هونەرمەندانی ژن لەناو كورددا دەردەکەوێت.

دواجار بەهۆی نەخۆشی شێرپەنجەوە لە ساڵی ١٩٩٢ روودەكاتەوە ئەڵمانیا ‌و بەداخەوە لە ساڵی ١٩٩٦کۆچی دوایی دەکات، گۆرانییەكانی وەك یادگاری ‌و خەرمانی مێژووی هونەری رەسەنی كوردی ماونەتەوە‌ و لەسەر داوای خۆی لە ئەستەنبوڵ بە خاك دەسپێردرێت.