شەهلا محەمەدی

 

ناوەندی هەواڵ-دوابەدوای شۆڕشی کۆمەڵایەتی لە ئێران کە لە ساڵی ٢٠٢٢ سەریهەڵدا، دەسەڵاتداران خەریکی سەرکوتکردنی چالاکوانی سەندیکاکان بوون، ئێستا کرێکارانی کارگەکان و سەندیکاکان وەک چالاکوانی سەرەکی لە بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان سەیر دەکەن، بە تایبەت دوای ئەوەی داوای مافی پیشەی خۆیان دەکەن.

 

لەم دواییانەدا و لەگەڵ نزیکبوونەوەی ساڵیادی شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی"، دەسەڵاتدارانی ئێران زنجیرەیەک سزای توندیان لە دژی ژمارەیەک لە چالاکوانی سەندیکا دەرکرد، لەوانە دەرکردن لە کارەکانیان، خانەنشین کردنی زۆرەملێ، دەرکردن لە خزمەت و دەربەدەری بۆ ناوچە دوورەدەستەکان.

 

بۆ تێگەیشتن لە پاشخانی ئەم بڕیارانە و هەلومەرجی ئێستای بەردەم چالاکوانی سەندیکاکان لە ئێران دوای ئەوەی لە لایەن دەستەی لێکۆڵینەوەی سەرپێچییە ئیدارییەکانی وەزارەتی پەروەردەوە لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە و سزای خانەنشینییان بەسەردا سەپێندرا، بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لە نێوان پەرەسەندنی فشار و پێشێلکارییەکان، فاتمە کەریمی، ئەندامی تۆڕی مافی مرۆڤی کوردستان ڕایگەیاند، کە فشار لەسەر چالاکوانی سەندیکاکان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان شتێکی نوێ نییە، لەبەرئەوەی هەڵسوڕاوانی سەندیکاکان جیا نین لە کۆمەڵگە، و هەمیشە ڕۆڵی کارایان لە ڕووداوە جۆراوجۆرەکاندا هەبووە، داواکاری تایبەت بە خۆیان هەبووە و لە بەرامبەر ئەو ستەمکارییە سیستماتیکییەی کۆمەڵگەی گرتوە، بێدەنگ نەبوون، لە شۆڕشی ١٩٧٩ەوە ڕووبەڕووی ئەو جۆرە سزایانە بوونەتەوە.

 

سەبارەت بە دەستگیرکردنی ١٤ چالاکوانی سەندیکا و ئەو سزایانەی کە لە دژیان دەرکراون، ڕوونیکردەوە، ئەو سزایانە لە چوارچێوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئێستا دابڕاو نین، بەڵکو ڕەنگدانەوەی نیگەرانی دەسەڵاتە سەبارەت بەو ڕۆڵە گرنگەی مامۆستایان و خوێندکاران لە بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکاندا دەیگێڕن، هەروەها ئەوان هەمیشە لە پێشەنگی خۆپیشاندانەکاندا بوون، نەک تەنها بۆ داوای مافی سەندیکاکانیان، بەڵکو بۆ جەختکردنەوە لەسەر پرسە بنەڕەتییەکانی وەک مافی خوێندن بە زمانی دایکی خۆیان.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە ڕێکخستنی کاریگەرانەی ئەم چالاکوانانە و بزووتنەوە هاوئاهەنگەکانیان لە سەرانسەری شارەکاندا سەرچاوەیەکی بەردەوامی نیگەرانی خزمەتگوزارییە ئاسایشیەکان بووە، ئەمەش وایکردوە کە تووشی فشاری بەردەوام بن، هەروەها ئەمڕۆ لەم ڕستە توندانەدا دیارە، کە ئامانجیان سنووردارکردنی چالاکییەکانیان و هەڵوەشاندنەوەی تۆڕە هاوپشتییەکانیانە.

 

"دەسەڵاتدارانی ئێران کەشێکی چەوساندنەوە و چاودێری بەردەوام دروست دەکەن"

ئاماژەی بەوەشکرد، کە ئەو ژمارە فەرمییانەی باس لە دەرکردنی سزا بەسەر ١٤ چالاکوانی سەندیکادا دەکەن، ڕەنگدانەوەی تەواوی ڕاستی نین، بەڵکو ئەم ئامارانە تەنها نوێنەرایەتی ئەو حاڵەتانە دەکەن کە ڕاگەیەندراون، لەکاتێکدا پێدەچێت ژمارەی ڕاستەقینە زۆر زیاتر بێت، هەروەها مامۆستایان ڕووبەڕووی فشاری بەردەوام و بانگهێشتکردن دەبنەوە لەلایەن دامەزراوە پەروەردەی و خولە پەروەردەکانەوە، ئەم بانگهێشتکردنانە تەنها لە ڕێکارە ئاساییەکانی کارگێڕیدا سنووردار نین، بەڵکو کۆبوونەوەکانی لێپرسینەوە لە ناو خودی دامەزراوە پەروەردەییەکاندا دەگرێتەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە زۆرێک لەو مامۆستایانە سزای توندیان بەسەردا دەسەپێنرێت، لەگەڵ ئەوەشدا خۆیان لە پێدانی هیچ زانیارییەک بەدوور دەگرن بەهۆی ئەو فشارە دەروونی و دامەزراوەییانەی کە بەسەریاندا دەسەپێندرێت، کە ئەمەش ڕەنگدانەوەی گەورەی ئەو ئاڵەنگاریانەیە کە ڕووبەڕووی چالاکوانی سەندیکاکان دەبێتەوە لە ژینگەیەکدا کە بە سەرکوتکردن و چاودێری بەردەوام تایبەتمەندە.

 

فاتمە کەریمی، جەختی لەوە کردەوە، کە ئەم ڕستانە لە ڕۆڵی چالاکوانی سەندیکاکان لە ناڕەزایەتییەکان و پشتیوانیان لە هاوڵاتیان سەرچاوە دەگرن، لەبەرئەوەی بەشێوەیەکی هەماهەنگ و ڕێکخراو کاردەکەن، ترس لەناو دەزگا ئاسایشییەکاندا دروستدەکەن، هەر ئەمەش وایکردوە دەسەڵاتداران بە بەردەوامبوون لە دەرکردنی ئەو جۆرە سزایانە هەوڵی پێشگرتن لە چالاکییەکانیان بدەن، وە بەپێی ماددەی ٢٦ی دەستووری کۆماری ئیسلامی، چالاکوانان مافی کۆبوونەوە و بەشداری لە چالاکییەکانی سەندیکاکانیان هەیە، بەڵام لە ئێراندا هەموو شتێک کە ڕەنگدانەوەی ڕاستی ڕژێمە و هەر جۆرە چالاکییەکی تاکەکەسی بێت یان دەستەکۆمەڵی بێت، کەوتۆتە ژێر ڕێوشوێنی ئاسایشیەوە، بۆیە لە وەڵامی ئەو سزایانەی کە لە دژی چالاکوانی سەندیکای مامۆستایان دەرکراون، ئاژانسی هەواڵی فارس کە سەر بە سوپای پاسدارانە هەمان قسەی دەزگا ئاسایشیەکانی دووپاتکردەوە و تۆمەتباریانی کرد بە دروستکردنی دۆخی نائارامی و تێکدانی پرۆسەی پەروەردە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، لەکاتێکدا باسێکی زۆر لەسەر دامەزراوەی پەروەردەی و دەسەڵاتی لێکۆڵینەوە لە سەرپێچییە کارگێڕییەکانی وەزارەتی پەروەردە دەکرێت، بەڵام بەکردەوە هیچ جیاوازییەک لە نێوان ئەوان و دامەزراوە ئاسایشییەکاندا نییە، بەڵکو بەتەواوی وابەستەی یەکترن و کۆماری ئیسلامی هەرگیز ڕێگەی نەداوە ئەم دامەزراوانە بە شێوەیەکی سەربەخۆ کاربکەن، سەربەخۆی لە نێوان دەسەڵاتی دادوەری و جێبەجێکردن و یاساداناندا نییە و ئەم وابەستەییە لە هەموو دامەزراوە لاوەکییە ئیدارییەکاندا هەیە، بە دامەزراوە پەروەردەی و ڕاگەیاندنیەکانیشەوە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کە پەروەردە تەنها لە خوێندنەوە و نووسیندا سنووردار نییە، بەڵکو زۆر بابەتی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری لە ڕێگەی پەیوەندی خوێندکار و مامۆستاوە دەخوێندرێن، کە پێویستە مامۆستایان لەسەر ئەم هەڵاواردن و ستەمکاریانە بێنە دەنگ چونکە ئەمانە پرسگەلێکی ڕۆژانەن کە مامەڵەیان لەگەڵدا دەکەین، هەروەها ئەم قەیرانانە کاریگەرییان لەسەر خێزانەکان هەیە، خێزانەکانیش کاریگەرییان لەسەر منداڵان هەیە.

 

ئاماژەی بەو بارودۆخەی کە مامۆستایان ڕووبەڕووی دەبنەوە کرد، وتی: لە بارودۆخێکدا کە هەر زانیارییەک یان ڕوونیەک سزای قورسی بەسەردا دەسەپێنرێت، مامۆستا کە باوکێکە و خێزانی هەیە و بەرپرسە لە ئەرکەکانی، لە ئازادی ڕادەربڕین بێبەش دەکرێت کە یەکێکە لە بنەماکانی دامەزراوە پەروەردەییەکان، لەوانەیە ڕووبەڕووی سەرکوتی سیاسی ببێتەوە و لە کار دەربکرێت و ڕووبەڕووی قەیرانی ئابووری ببێتەوە، لە ئەنجامدا مامۆستا ناتوانێت یەکێک لە بەرپرسیارێتییە سەرەکییەکانی جێبەجێ بکات کە بریتییە لە ڕاپۆرتکردن و قسەکردن لەسەر بارودۆخی ئێستا.

 

جەختی لەوە کردەوە، کە لەم جۆرە بارودۆخانەدا، خوێندکاران پەنا بۆ هەمان پەروەردەی نەرێنی و ڕۆتینی دەبەن کە شکست دەهێنێت لە چارەسەرکردنی هەر ئازارێکی کۆمەڵایەتی، لە درێژخایەندا ئەم سزایانە دەتوانێت کاریگەری لەسەر کۆمەڵگە بە گشتی هەبێت.

 

فاتمە کەریمی، وتی: ئەم بڕیارانە تەنها تاکەکان ناکەنە ئامانج بەهۆی داواکارییە پیشەییەکانیانەوە، بەڵکو کاریگەرییان لەسەر کۆمەڵگە بە گشتی دەبێت، مافی سەندیکاکان بابەتی تاکەکەسی نییە، بەڵکو پەیوەندییەکی نزیکیان بە بەرژەوەندی هەمووانەوە هەیە، جەختی لەوە کردەوە، کە بەختەوەری شتێکی بەکۆمەڵە، مامۆستایەک کە ڕووبەڕووی کێشەی دارای دەبێتەوە یان بە بارگرانییەوە دەچێتە ناو پۆلەوە، ناتوانێت وەک پێویست ڕۆڵی پەروەردەی خۆی جێبەجێ بکات، کە ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر کوالیتی خوێندن دەبێت، هەروەها پێی وابوو ئەم بڕیارانە تەنها لە گروپێکی دیاریکراودا سنووردار نین، بەڵکو دەتوانن کاریگەرییان لەسەر هەر تاکێکی کۆمەڵگ هەبێت، ئەمە وایکردوە ئەو پرسە ببێتە بابەتێکی بەکۆمەڵ کە پێویستی بە سەرنجی فراوانی هەمووان هەیە.

 

فاتمە کەریمی، ئەندامی تۆڕی مافی مرۆڤی کوردستان، لە کۆتایی قسەکانیدا، جەختی لەوە کردەوە، کە لەم جۆرە هەلومەرجەدا، پێویستە هەموومان هاودەنگی لەگەڵ ئەو چالاکوانانەدا بوەستین لەو ڕاگەیاندن و دامەزراوەیانەی کە لە ڕێگەیانەوە دەتوانین زانیاری لەسەریان بدەین، و ڕێگە نەدەین سیاسەتی حکومەت دابەشمان بکات، بەڵکو دەبێت لە هەموو شوێنێک بتوانین یەکڕیزبین و پاڵپشتی چالاکوانانی سەندیکاکان بکەین، و تا دەتوانین دەنگی ئەوان بین.