ئەسما فەتحی

 

قاهیرە-ناکرێت ئەو قەیران و ئاڵەنگارایانەی ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە پشتگوێ بخەین کە بوونەتە هۆی کەمکردنەوەی بەشدارییان لە بازاڕی کار بەگشتی، ئەمە لە نوێنەرایەتیکردنیان لە ڕێکخراوە سەندیکاییەکاندا ڕەنگی داوەتەوە، زۆرێک لە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و ڕێکخراوەکانی ژنان بەتایبەتی کاریان بۆ کردووە،لە هەوڵی ڕووبەڕووبوونەوەی بەناو "گەڕانەوە بۆ ماڵەوە" وەک وەڵامێک بۆ ئەو دەستکەوتانەی ژنان لە ماوەی ڕابردوودا بەدەستیان هێناوە.

 

ڕۆڵی چاودێریکردن کە ژنان ناچار دەکات چەندین بەرپرسیارێتی بەرامبەر خێزانەکانیان لە ئەستۆ بگرن، یەکێکە لە بەربەستە هەرە بەرچاوەکان کە ڕێگری دەکات لە چوونە ناو بازاڕی کار، لە ئەنجامدا پەیوەندیکردنیان بە سەندیکاکانەوە.

تێڕوانینی خۆبەزلزانانەی کۆمەڵگە بۆ ژنان ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لەم کارەدا، کارەکانی پەیوەست بە چاودێریدا دەیانخاتە تەڵەوە، تەنانەت لە کایەی گشتیدا. ئەمە شتێکە کە زۆرێک لە ژنان لەم ساڵانەی دواییدا لە هەوڵەکانیاندا بۆ گەیشتن بە پێگەی بڕیاردان بەرەنگاری بوون.

 

ژنان نەک هەر بەدەست بارگرانی ڕۆڵی کۆمەڵایەتی خۆیانەوە دەناڵێنن، بەڵکو تووشی ئەو پێشێلکارییانە دەبن کە لە کایەی گشتیدا ڕوودەدەن، دیارترینیان جیاکارییە لە ڕووی کرێ،دەرفەت، جووڵە، بەشداریکردن و بابەتی دیکەوە. ئەمە جگە لەو توندوتیژییەی کە زۆرێک لە ژنان لە کاتی کارکردن یان لە کاتی گەیشتنیاندا تووشی دەبن، کاردانەوەی ئەمە لەسەر خێزانەکانیان دەبێت. هەموو ئەمانە و هۆکارەکانی دیکە بوونەتە هۆی دابەزینی نوێنەرایەتی ژنان لە ڕێکخراوەکانی سەندیکای کرێکاری لە میسر.

 

هۆکارەکانی کەمی نوێنەرایەتی ژنان لە سەندیکاکاندا

مای ساڵح، بەڕێوەبەری پرۆگرامی ژنان و کار و مافە ئابوورییەکان لە دامەزراوەی ژنی نوێ ڕایگەیاند، بەشداری ژنان لە بازاڕی کارە فەرمییەکان لە ٢٠% تێناپەڕێت، ئەمە ڕاستییەکە لە بەشداریکردنی سەندیکاکاندا ڕەنگ دەداتەوە.

 

پێی وایە بوونی ژنان لە پۆستەکانی سەرکردایەتی و بڕیاردان پەیوەستە بە چەندین هۆکارەوە، لەوانە تێڕوانینی کۆمەڵگە خۆی بۆیان، توانا و لێهاتوویی و ئەزموونی ژنان لە کاری کردەیی بە گشتی و کاری سەندیکا بەتایبەتی.

 

یەکسانی و جیاکاری نەکردن لە دەرفەتەکان، پێشکەوتن و نوێنەرایەتیکردن لەناو ڕێکخراوەکانی سەندیکاکان ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕن، هێشتا ئاڵەنگاری زۆرن کە ڕێگری لە بەشداریکردنی کاریگەرانەی ژنان دەکەن، لەوانە نەتوانینی بەشداریکردن لە کۆبوونەوەکان، بەهۆی درەنگانی دەستپێکردنی کۆبوونەوەکانەوە، پێویستی گەشتکردن بۆ ڕاهێنان و وردکردنەوەی لێهاتووییەکانیان، کە هەموو ئەمانە پەیوەستن بەو ڕۆڵە چاودێریانەی کە ئەنجامی دەدەن.

 

 زۆربەی ژنان ئازادی تەواویان نییە لە هاتوچۆدا و ڕەنگە نەتوانن خۆیان لە هەڵبژاردنەکاندا کاندید بکەن، کە بێ مەرج نییە، زۆرێک لە ژنان نەتوانن بەشداری بکەن، ئاشکرای کرد کە ئەمە پەیوەندی بەو شوێنە هەیە کە بۆیان تەرخانکراوە بۆ دەربڕینی ئازادانە.

 

ژنان لە پێشبڕکێدان لەگەڵ کات و سەندیکاکان پێویستیان پێیانە

مای ساڵح ڕوونیکردەوە، بەزۆری سەرنج لەسەر ژنان دەبێت کاتێک نوێنەرایەتیان لە سەندیکاکاندا هەیە، هەمان شت بۆ پەرلەمانیش ڕاستە. دەڵێت "ڕەنگە ژمارەیەکی زۆر نوێنەر  هەن، بەڵام کەس ئەزموون و ئەداییان وەک پیاو هەڵناسەنگێنێت، هەر کە ژنێک دێتە ناو پەرلەمان، بەزۆری هەموو چاوەکان لەسەریەتی، پێداچوونەوە و هەڵسەنگاندن بۆ کارەکانی دەکرێت".

ژنان خەریکی ململانێیەکی شاراوەن لە دژی کات، وەک ئەوەی لە پێشبڕکێیەکدا بن بەبێ ئەوەی هۆکاری بوونیان بزانن.  هیوا دەخوازێت کە دۆخەکە بگۆڕێت، سەندیکاکان بەڕاستی پێویستیان بە دەنگ و بۆچوون و ئەزموونی ژنان هەیە، بۆ ئەوەی بەڕاستی نوێنەرایەتی کۆمەڵگە بکەن.

 

چەواشەکارییەکی کۆمەڵایەتی بەرامبەر بە ژنان هەیە، ئەوانەی خۆیان دەخەنە ناو کاری گشتیەوە تۆمەتبار دەکرێن، چەواشە دەکرێن، لە کاتێکدا ئەوانەی خۆیان لێی دەپارێزن، بە وتەی مای ساڵح لاواز دەبن. ئەو ژنانەی دەچنە ناو بازاڕی کارەوە زۆرجار تۆمەتبار دەکرێن بە پشتگوێخستنی ڕۆڵی خێزانیی خۆیان و "پیاوانی" پێناسە دەکرێن، وەک ئەوەی چوونە ناو کایەی گشتی و پۆستە سەرکردایەتییەکان، بەتایبەتی ئەوانەی لە سەندیکاکاندان، تەنها بۆ پیاوان سنووردار بن.

 

فشارەکان بە ئامانجی کەمکردنەوەی ڕۆڵی ژنان و گەڕاندنەوەیان بۆ شوێنە سنووردارەکان

مای ساڵح ڕوونی کردەوە کە ئەو گوشارە کۆمەڵایەتییانەی ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە ئامانجیان سنووردارکردنی ڕۆڵەکانیانە و دابەزاندنیان بۆ سنووری خێزان، ڕێگریکردنە لە بەشداریکردن و کاریگەری لە سەرکردایەتیکردنی ڕاستەقینە.

 ژنان پێویستیان بە پشتیوانی ڕاستەقینە هەیە بۆ ئامادەبوونیان لە کاری سەندیکاکاندا، چ لەناو خۆیان، چ لەلایەن خودی سەندیکاکانەوە، چونکە پێویستیان بە بەهێزکردنی ڕاستەقینە بەشداری کاریگەرە.

 

پێی وابوو کە قەیرانەکە تەنها بە یاساکان یان جێبەجێکردنی پشکەکان بۆ دەستەبەرکردنی نوێنەرایەتییان سنووردار نییە، بەڵکو پەیوەستە بە گۆڕانکاری لە تێڕوانینی کۆمەڵگە بۆیان و توانای ژنان بۆ هەڵگرتنی ئەو بارگرانیانەی کە هەڵیدەگرن، لەوانەش چەواشەکاری کۆمەڵایەتی، چونکە دابەزینی دەستکەوتەکان یان بوونی ژنان لە شوێنی گشتیدا سەختی بەدەستهێنانەوەیان زیاتر دەکات.

 

 ڕاهێنان و بڕوانامە ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت، چ بۆ ئەندامانی سەندیکای ژنان، چ بۆ خودی پیاوان، بۆ ئەوەی ژنان بە تەواوی تێکەڵ بە سەندیکا و دامەزراوە حکومییەکان بکەن. گرنگی گۆڕانکاری ڕاستەقینە لە ڕێسا و سیاسەتەکانی سەندیکاکان کردەوە، کە دەرفەتی ڕاستەقینە بۆ ژنان، بۆ بەهێزکردن و بەشداریکردن دەڕەخسێنێت، هاوکات چاودێریکردنی پرۆسەکانی هەڵبژاردن بۆ ڕێگریکردن لە پێشێلکارییەکان.

 

لەکەدارکردنی یەکێک لەقەیرانەکانی ژنانی سەندیکای کرێکاران

فاتیمە فوئاد، سەرۆکی یەکێتی گشتی کرێکارانی باجی میسر دڵنیای کردەوە کە کاری سەندیکایی کاتێکی زۆری دەوێت و زۆربەی ژنان بەهۆی پابەندبوونی کۆمەڵگەوە بە کارکردن لە ماڵەوە و بەخێوکردنی منداڵان ناتوانن ئەو کارە بکەن، ئەوانەی دەچنە ناو ڕێڕەوی کاری سەندیکاییەوە چاوی بەڕێوەبەرایەتیان بەسەردا زاڵ دەبێت کە ڕەنگە هەندێکیان ڕووبەڕووی کرداری و کۆت و بەندەکان ببنەوە ،گوشاری کۆمەڵایەتی لەسەر ژنانی کرێکار هەیە،کاری سەندیکایی پێویستی بە گیانی خەبات و خۆڕاگری هەیە لە داکۆکیکردن لە مافەکانی هاوپیشەکان. ژنان پەراوێزخراون دەربارەی.

 

دەرفەت و بوارەکانی کاریگەری ژنان لە سەندیکای سەربەخۆدا زۆرترە، چونکە زۆربەیان بە گیانی گروپی کار دەکەن، بۆیە هاوسۆزی هەیە ،بۆ ئەوەی کاریگەری هەبێت، پشتگیری ژنان بکرێت و بتوانن سەرکردایەتی بکەن.

 

فاتیمە فوئاد ئاماژەی بەوەدا،کە ئامادەبوونی ژنان لە کاری سەندیکادا پێویستی بە دەستێوەردانی ڕێکخراوەیی هەیە کە یەکێتییەکەی پەرۆشیەتی، بۆیە بڕگەیەکیان دانا کە پێویستی بە ئامادەبوونی ٣٠٪ ی ژنان لە کۆی ئەندامان هەیە، بۆ هاندانیان بۆ ئامادەبوون و بەشداریکردن.

 

ئەو پێیوابوو کە خودی پرۆسەی هەڵبژاردن و هەوڵی ژنان بۆ ئامادەبوون ڕووبەڕووی گشارێکی زۆر دەبێتەوە،لەوانە هەوڵدان بۆ لەکەدارکردنی ناوبانگی و ناوبردنی چەندین تایبەتمەندی نێرینە، گەڕان لە شوێنی تایبەتی خۆیدا بۆ سەلماندنی شکستەکەی لای خێزانەکەی یان گوشارخستنە سەری.

 

 هەندێک ژنانی خاوەن بوونی سەندیکایان بە شکست دەزانن، کاتی خێزانەکانیان بەفیڕۆ دەدەن و گرنگی بە منداڵەکانیان نادەن، پەیوەندی نێوان ئەمە و شکستی ئەو ڕۆڵە کڵێشەییەی کۆمەڵگە لەژنان نزیک دەکاتەوە، زۆرێک لەپیاوان سەرکردایەتی ژنان قبوڵ ناکەن لەئەنجامی کۆنترۆڵکردنی بیروبۆچوونی پیاوانە بەسەریاندا ،بەرەنگاری دەبنەوە و ئەمە حاڵەتێکی دوودڵی لەهەڵبژاردنی ژنان دروست دەکات ،زۆرێک لەپیاوان هەن بەهۆی بوونی ژنان لەپۆستە سەرکردایەتییەکاندا دەستلەکارکێشانەوەیان پێشکەش کردووە ،لەئەنجامی بوونی ژنان لەپۆستە سەرکردایەتییەکاندا، ناچاربوون لەژێر بەڕێوەبردنییاندا کار بکەن.

 

فاتیمە فوئاد جەختی لەسەر پێویستی پێشوەخت بۆ بیرۆکەی هەڵبژاردن کردەوە، کاری سەندیکایی پێویستی بە هۆشیاری و ئاشنایی بە یاسا و ئامرازەکانی تر هەیە کە یارمەتیدەر دەبن بۆ گۆڕانکاری و دواتر کاریگەری، یەکێک لەو پێوانانەی کە یارمەتی ژنان دەدات "پشک" یە، بەشداری ژنان مسۆگەر دەکات، دەرفەتێک دەڕەخسێنێت، بۆ ئەوەی بتوانن شارەزایی لەو کارەدا پەیدا بکەن.

 پێویستی دابینکردنی پاڵپشتی زانیاری و هۆشیاری ئەو ژنانەی کە خەریکن لە کاری سەندیکادا کار دەکەن، سەبارەت بە گرنگی بەهێزکردنی ئامرازەکانی بە کەلتوور و زانیاری یاسا و شارەزایی تر، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە توانای دانوستان هەیە بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکیەکان.