ناوەندی هەواڵ

 

بەم دواییانە لە فێستیڤاڵی ئەدەبی لە دوورگەی سیسیلی ئیتاڵیدا لەگەڵ نوسەری براوەی خەڵات ئوبە کریستینا ئالی فەراح چاوپێکەوتن کراوە کە ئەو ئەندامە لە ژمارەیەکی کەم لە نووسەرانی ئافرەتی سۆمالی بە جیهانی، لەوانە نادیفە محەممەد کە بەم دواییانە بۆ خەڵاتی مان بوکەر بۆ سێیەمین ڕۆمانی پیاوی فۆرچ لیست کراوە.

بۆ چەند سەدەیەک سۆمال بە "نەتەوەیی شاعیران" ناسراوە بەڵام ئەم نەریتە تا ڕادەیەکی زۆر پاراستنی پیاوانە، شتێکی نائاساییە بۆ ژنانی سۆمالی کە چیرۆکنووسە سەرەتاییەکان بن، بەڵام ئێستا ئەوانن کە ئەو داڕشتنە لە دیاسبۆرا دەگرن.

ئالی فەراح ئاماژە بەوەدەکات، چونکە ئەوان لە دەرەوەی سۆمال بۆشایی زیاتریان هەیە بۆ بەدواداچوونی ئاواتە ئەدەبیەکانیان - بێ بەش بوون وەک ئەوەی کە ئەوان لە چاوەڕوانیە کەلتوورییەکانن کە لە کۆمەڵگایەکی نێرسالاردا لەسەریان دانراوە.

لەوەش زیاتر ئازادییان بۆ نووسین لەوەوە دێت کە ئەوان دەنگی خۆیان بە زمانی داگیرکەری وەک ئیتاڵی و ئینگلیزی دەدۆزنەوە کە خۆیان دروستیان کردووە.

 

دەنگە لەبیرکراوەکان

عەلی فەراح لە ساڵی ١٩٧٠ لە ڤێرۆنای ئیتاڵیا لە باوکێکی سۆمالی و دایکێکی ئیتالی لەدایک بووە، باوکی سۆمالڵی جێهێشتبوو بۆ بەدواداچوونی خوێندن و پاشان گەڕایەوە بۆ بنیاتنانی نەتەوەیەکی سەربەخۆی نوێ و خێزانە نوێیەکەی لەگەڵ خۆیدا برد، لە مۆگادیشو گەورە بووە، ئالی فەراح لە هەردوو وڵاتی سۆمال و ئیتاڵی پەروەردە کراوە، ئەو خوێنەرێکی دیار بوو و بە پەرۆشەوە بیرەوەرییەکی ڕۆژانەی لە ڕووبەڕووبونەوەکانی لە پایتەختی سۆماڵدا هێشتەوە.

لە ساڵی  ١٩٩١ لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا و لەگەڵ منداڵێکی ساوادا ئالی فەراح ناچار بوو لە کاتی دابەزینی وڵات بۆ شەڕی ناوخۆ، کە تا ئەمڕۆ بەردەوامە، لە توندوتیژیە توندەکان ڕابکات، ئەو یەکەم جار گەڕایەوە بۆ ئیتاڵیا بەڵام ئێستا لە بەلجیکا دەژی.

 

سەدان هەزار کەس لە سۆمالییەکان هەڵاتن و ئەزموونەکانیان هانیان دا کە بنووسێت - بە تایبەتی دەربارەی چیرۆکی ژنان، ئەو دەڵێت ئەوان "بیرەوەری" تایبەتیان هەیە لەو شتەی کە ڕوویدا وەک ئەوەی کە زۆر جار لە بەرەکانی شەڕدا بوون.

 

ئەو نوسیەوەو، دەڵێت، بۆ ئەوەی ژنانی سۆماڵ "لەبیرنەچێت".

یەکەم ڕۆمانی، "دایکی بچووک"، کە لە ساڵی ٢٠٠٧ دا بڵاوکراوەتەوە، ناوەندێک لەسەر دوو ئامۆزای ژن کە جیاکراونەتەوە و دواجار لە ئەوروپا یەکتر دەدۆزنەوە، لە ئاستێکی شەخسیدا ئالی فەراح بۆی دەرکەوت کە نووسینی خەیاڵی ڕێگایەک بوو بۆ ئەوەی جارێکی تر لە خاکی بێگانەدا ڕەگی خۆی بداتەوە.

 

کەواتە ڕۆمانەکان تەنها لە تاراوگەدا هاتوونە بەرهەم، هەرچەندە زۆر جار گرنگیان بە نەریتە زارەکییە دەوڵەمەندەکانی سۆمال داوە، لە دایکە بچووکەکە چینە هەستییەکانی ڕیتم و تێمپۆ هەیە، لاسایی فۆرمی شیعریی دەکاتەوە.

 

ئالی فەرەح دەڵێت: "سێ شێعری کلاسیکی تێدایە کە لە چاو و دەنگی ژنانەوە دووبارە کاری بۆ کراوە و وێنا کراوە".