ئیخلاس حەمرونی

تونس- درامای تەلەفزیۆنی لە مێژە بە جۆرێک لە کات بەسەربردن دادەنرێت، هەوڵدەدات بینەران لە ڕێگەی ناوەرۆک و جێگەی سەرنجەوە سەرقاڵ بکات، بەڵام ئیتر ئەم ڕۆڵە تەنیا لە کات بەسەربردن سنووردار نییە، پەرەی سەندووە و بووەتە ئامرازێکی کاریگەر بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری کۆمەڵایەتی و گەیاندنی مافی مرۆڤ و پەیامی مرۆیی، ڕەنگە دیارترینی ئەم پەیامانە، ئەو پەیامانەن کە پەیوەندییان بە پرسی ژنانەوە هەیە، دیارترینیان ئەو توندوتیژیانەیە کە بە هەموو شێوەکانیەوە بەرامبەریان ئەنجام دەدرێت.

 

جەمیلە یەحیاوى، چالاکوانى کۆمەڵگەى مەدەنی و داکۆکیکارى مافەکانى ژنان جەختى لەوە کردەوە کە تەلەفزیۆن بووەتە پەنجەرەیەک بۆ گۆڕانکاری، دەروازەیەک بۆ ڕزگاربوون بۆ زۆرێک لە ژنان، بەتایبەتی لە ناوچە گوندنشینەکان و پەراوێزخراوەکان، درامای تونسی و عەرەبی ڕۆڵێکی سەرەکی دەبینێت لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری ژنان، بۆ مافەکانیان و پاڵنەر بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و شکاندنی سووڕی بێدەنگی.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، درامای تەلەفزیۆنی وەک سۆشیال میدیا هەم لایەنی ئەرێنی و هەم لایەنی نەرێنی هەیە، ئەو ڕوونیکردەوە کە ڕاگەیاندنی درامای تونس ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە کاریگەریکردن لەسەر هۆشیاری کۆمەڵایەتی، بەتایبەتی لەنێو ژناندا. لەم ساڵانەی دواییدا ژنان بوونەتە گەورەترین گروپی بەکاربەر لە درامای تونسیدا، ئەمە کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆی بەم بەرهەمانە دەبەخشێت لە هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان و پاڵنەریان بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرە توندوتیژییەک بەرامبەریان.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، پرسەکە تەنها لە درامای تونسیدا سنوردار نییە، بەڵکو درامای عەرەبی بە گشتی دەگرێتەوە، کاتێک ژنێک سەیری زنجیرەیەکی تونسی دەکات کە باس لە پرسەکانی توندوتیژی و بەرگری لە ژنان دەکات، لە پاڵەوانەکەدا وێنەیەکی خۆی دەبینێت، ئەزموونی دەکاتە مۆدێلێک بۆ ئەوەی شوێنپێی خۆی بکەوێت، کە لەڕێگەیەوە فێردەبێت چۆن هەڵسوکەوت بکات کاتێک بەر توندوتیژی دەکەوێت، چۆن پەنا بۆ یاسا ببات و دەست بە مافەکانیەوە بگرێت،  ژنە ئەکتەرەی ڕۆڵی ژنێکی دەستدرێژیکراو بەرجەستە دەکات، لە کۆتاییدا کەرامەتی خۆی بەدەست دەهێنێتەوە، دەبێتە نمونەیەک بۆ ژنێکی دیکە لە پشت شاشەوە، کە ئازایەتی لێ وەردەگرێت و بە نۆرە هەوڵدەدات خۆی لە ترس و بێدەنگی ڕزگار بکات.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ژنانی ئەمڕۆ لە ڕێگەی ئەو درامایانەی کە نمایش دەکرێن، بە هەموو شێوەیەک هەوڵ دەدەن ئەو ڕۆڵانە بگێڕن کە بە نزیکی لە بارودۆخی خۆیانەوە دەیبینن و شوێنپێی ئەوان بگرن، بەتایبەتی ئەو ژنە ئازاردراوەی کە بە دوای هەر هیوایەکدا دەگەڕێن کە هێزی پێ ببەخشێت، لەم بەرهەمانەدا دەرچەیەک و خاڵی دەستپێکێک بۆ گۆڕینی ڕاستی خۆی دەدۆزێتەوە. دراما ڕۆڵی ڕوونی هەیە لە شکاندنی بەربەستی ترس، ئەو ئامرازە یاساییە پیشانی ژنان دەدات کە پارێزگارییان لێدەکات، پەیام دەنێرێت، چ ڕاستەوخۆ بێت یان ناڕاستەوخۆ، کە ژنان هێزێکی ناوەوەیان هەیە کە هەرکاتێک بیانەوێت دەتوانن ئازادی بکەن و یاسا لە لای ئەواندایە نەک دژی ئەوان.

 

جەمیلە یەحیاوی ڕوونی کردەوە کە یەکێک لە نموونە هەرە دیارەکان کە کاریگەری لەسەر بینەرانی تونس هەبووە، زنجیرەی "الفتنە" بووە، کە لە مانگی ڕەمەزاندا نمایش کراوە، بە تایبەتی ئەو دیمەنەی کە پاڵەوانەکە دوای زنجیرەیەک توندوتیژی سیستماتیک بە چەقۆ دەکوژرێت. "ئەم دیمەنە شۆککەر و ئازاربەخش بوو، بەڵام پەیامێکی بەهێز بوو دژی توندوتیژی دژی ژنان، بانگەوازێک بوو بۆ ئەوەی واز لە بێدەنگی بهێنین، لە یەکەم ساتەوە دەستبکەن بە بەرخۆدان"، بابەتەکە لە دیمەنی چەقۆ لێدانەکەدا نەوەستاوە، بەڵکو سەرکەوتوو بووە لە دەرخستنی هێزی شاراوەی ژنان، کارەکتەری پاڵەوانەکە هەوڵی دەدا هەستێتەوە و کەرامەتی خۆی وەربگرێتەوە، ئەمە وایکرد بینەر بە توندی کارلێک لەگەڵ چیرۆکەکەدا بکات، لەوە تێبگات کە توندوتیژی کە ڕووبەڕووی نەکرێتەوە دەتوانێت کۆتایییەکی تراژیدی هەبێت.

ڕوونیشیکردەوە، ئەو پەیامانە کاریگەرییان لەسەر ژنانی تونس و عەرەب بەهەمان شێوە هەیە، هەروەها خزمەت بە بەرژەوەندی ژنانی گوندنشین دەکەن. بەو باوەڕە پەروەردە کراون کە گلەییکردن لە هاوژینەکانیان شەرمەزارییە و حەرامە، ئەمە وایان لێدەکات چاو بەو بیروباوەڕانەدا بچنەوە، بەتایبەتی کاتێک لە زنجیرەیەکدا دەبینن کە ژن چۆن دەتوانێت بە شێوەیەکی یاسایی مافەکانی وەربگرێتەوە، خۆی و منداڵەکانی لە ژیانێکی زەلیلبوون و ژێردەستەیی بپارێزێت، ئەو ئەمەی ڕوونکردەوە، دەڵێت: زۆرێک لە ژنان بەهۆی فشاری خێزان و کۆمەڵگە سکاڵا تۆمار ناکەن، بەڵام درامای ئەمڕۆ چاویان بەڕووی ڕاستیەکی جیاوازدا دەکاتەوە، هانیان دەدات بپرسن: بۆچی دەبێت بێدەنگ بم لەکاتێکدا مافم هەیە؟

 

 بۆچی ملکەچ بکەم ئەگەر یاسا لەلای من بێت؟

جەمیلە یەحیاوی ئاماژەی بەوەدا کە درامای عەرەبیش ڕۆڵێکی گەورەی هەیە لە چارەسەرکردنی دۆسیەکانی ژنان و گەیاندنی زانیاری دروست بۆیان بە هەموو شێوازە بەردەستەکان، هاندانیان بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرەکانی توندوتیژی. کاتێک ژنان سەیری ئەم درامایانە یان کلیپە تەلەفزیۆنییانە دەکەن، پشکێکی هۆشیارییان دەبێت کە وایان لێدەکات بەرەنگاری دیاردەی توندوتیژی ببنەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ئەم کلیپە تەلەفزیۆنییانە ژنان لە مافەکانیان ئاگادار دەکەنەوە، ئەرکەکان و هەمان شت بۆ پیاوان دەگونجێت، وای لێدەکات بزانێت کاتێک دەستدرێژی دەکاتە سەر ژنێک، ڕووبەڕووی جبەخانەی یاسا دەبێتەوە کە سزای دەدات، یاساش دژی دەبێت کاتێک لەگەڵ ژنێکدا سنور تێدەپەڕێنێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، "دەتوانم بڵێم لە ٩٠%ی دراماکان پەیامی هاندەرانە بۆ ژنان دەنێرن، وایان لێدەکەن لە کۆمەڵگەدا چالاکیان بکەن، توندوتیژی ڕەتدەکەنەوە، بەرگری لە مافەکانیان دەکەن، ئەوەی بە دڵنیاییەوە دەتوانم بیڵێم ئەوەیە کە کاتێک ژنێک بە زنجیرەیەک سەیری ئەم ڕێکارانە دەکات، زیاتر لێیان تێدەگات لەوەی کە پارێزەرێک بۆی ڕوون بکاتەوە"، بە تایبەتی باسی لە ژنانی گوندنشین کرد، ئەو ژنانەی لە شارەکاندا دەژین زۆرجار هۆشیاری زیاتریان هەیە. لە ڕێگەی ئەم هەواڵە پەیڕەو دەکەن ماڵپەڕەکانی سۆشیال میدیای جێگرەوە، سەبارەت بە ژنانی گوندنشین، کە بەزەحمەت دەستیان دەگات بە جیهانی پەیوەندی و پلاتفۆرمە کۆمەڵایەتییەکان، سنووردار دەبن بە سەیرکردنی تەلەفزیۆن یان گوێگرتن لە ڕادیۆ هەندێکجار، پێویستە پەیامی هۆشیارییان بۆ پەخش بکەین و باس لەو بابەتانە بکەین کە پاڵپشتی ژنانی گوندەکان دەکەن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، "دەبێت ڕاگەیاندن و کۆمەڵگەی مەدەنی بەتایبەتی ژنان و چالاکوانان دەست بۆ ئەم گروپە پەراوێزخراوە درێژ بکەن، پەیامی سادە، ڕوون بگەیەنن کە یارمەتیان بدات لە یاساکان تێبگەن، بەرگری لە خۆیان بکەن". ئەو پێی وابوو کە درامای ئامانجدار و بەرنامە تەلەفزیۆنییە ڕاستتی دەتوانن هۆشیاری ژنان بەرز بکەنەوە، پاڵنەر بن بۆ گۆڕانکاری لە کاتێکدا کە بەڕاستی مەبەستدارن و ناوەڕۆکی بەرپرسیارانەیان تێدایە.

 

جەمیلە یەحیاوی،چالاکوان لە کۆتایی قسەکانیدا جەختی لەوە کردەوە کە دراما تەنیا ئامرازێک نییە بۆ کات بەسەربردن، مەرج نییە کۆمەڵگەیەکی نەرێنی ڕەنگ بداتەوە یان چەشنە چەقبەستووەکان بەهێز بکات، بەڵکو دەتوانێت ئامرازێک بێت بۆ ڕزگاری، بەهێزکردن، گێڕانەوەی ڕاستی ئەگەر ڕاستگۆیانە و بەرپرسیارانە مامەڵە لەگەڵ پرسەکاندا بکات، تەنیا ئەو کاتە دەتوانێت چاوی ژنان بەڕووی ڕاستیەکەیاندا بکاتەوە، یارمەتیان بدات بەسەر ترسدا زاڵ بن، دژی توندوتیژی بوەستنەوە و کەرامەت و مافەکانیان وەربگرنەوە.