ناوەندی هەواڵ

 

کنێر عەبدوڵا، نووسەر و سیاسەتمەداری باشوری کوردستان، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی خۆی دەربارەی ڕۆمانی "کچانی دووکەڵ و ئاگر"ی ئاڤا هوما، نووسەری کوردی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، دەنووسێت و هەڵسەنگاندنێک بۆ ڕۆمانەکە دەکات لە دیدی خۆیەوە.

 

کنێر عەبدوڵا وەها دەنووسێت:

بەڕای من بەگشتی گرنگی رۆمان لە ئەدەبیاتی هەر ووڵاتێکدا لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە لەیەک کاتدا و لە وێناکردنی یەک کەیس یان یەک پاڵەوان و یەک رووداودا دەتوانێت گوزارشت لە وێناکردن و خوێندنەوەی واقعی رەگەزێک، گەلێک یان ووڵاتێک یاخود خستنەڕووی کێشەگەلێکی کەلتوری ناوچەیەکی دیاریکراو بکات؛ بە واتایەکی دیکە خودی یەک رۆمان بە مانای ناسنامە و ناساندنی کەلتوری ووڵاتێک دێت کە لەرێگەیەوە ئاشنا دەبیت بە ژیان و سیاسەت و شێوازی مامەڵکردن و ئاستی رۆشنبیریی و دەروونی و کۆمەڵایەتییان. هتد هەروەک نووسەر نوسیوێتی ئەم رۆمانە هەمووی لە ئەندێشەوە وەرگیراوە، کە ئەندێشە لاساییکردنەوەی ژیانە و دواتر دەڵێت: "ئەم کتێبە مشتێکە لە خەروارێک". ئەمە جگە لەوەی دەشێت ئەم رۆمانە کاتێک دەیخوینیتەوە رووداو و بەسەرهاتەکانی بۆ خوێنەرێکی کورد نامۆ نەبووبێت و پێشتر ڕوویدابێت، لەو روانگەیەی تاکی کورد و دۆخەکانی گەلی کورد هاوشێوەی یەکتر بوون لەرووی ژیانکردن و داگیرکاری و ستەمکارییەوە، بەڵام بێگومان لایەنێکی گرنگی ئەم رۆمانە ئەوەیە کە نووسەر ئەو واقع و کێشانەی تاک و گەلی کوردی بە زمانی ئینگلیزی گەیاندۆتە جیهان و لەئاستی ووڵاتی ئەمریکا رەنگدانەوە وکاریگەری هەبووە، و خەڵاتی بەدەستهێناوە؛ هەر لەو سۆنگەیەوە ئەرک، و بگرە گرنگە نووسەرەکانمان بتوانن بایەخ بە وەرگێڕانی زمانی کوردی بدەن بۆ زمانە بیانییەکان یان بە زمانەکانی دیکە بەرهەمەکانیان لەو ووڵاتانەدا بڵاوبکەنەوە.

 

ڕۆمانەکە تێشک دەخاتە سەر ڕووداوەکانی ناوچەکانی کوردستان

سەرەتای دەستپێکم؛ خوێندنەوەی رۆمانەکە؛ راکێشیدەکردم تا بزانم روداوەکانی دواتر و دواتر بەچی دەگات، ئەمەش دەشێت خاڵێکی ئەرێنی بێت، هەم گرێدانەوەی روداوەکان بێت پێکەوە و لە هەمانکاتیشدا بەسەلیقەیی و زمانەوانی و توانای وەرگێڕ بێ لە گەیاندنی واتا و ماناکان بە خوێنەر.

 

بەگشتی رۆمانەکە گشتگیرانە لە چەندین ڕووەوە تیشکدەخاتە سەر رووداوەکان؛ چ لە ئاست جیاوازی ناوچەکانی کوردستان و چ لە رووی کێشە هاوشێوەکانی بوونیان هەیە لە رووی کەلتوریی و کۆمەڵایەتی و سیاسی. هتد و واتە بەگشتی باسی لە ژیان و واقعی کورد کردووە لە هەرچوارپارچەی کوردستان، کە ژیانکردنیان لەرووی ستەم و داگیرکارییەوە لە قۆناغێک لە قۆناغەکاندا هاوشێوەی یەکن؛ وێڕای خستنەڕووی جیاوازیی باشوری کوردستان لە ئێستادا لە رووی سیاسییەوە، هەروەها بەدەر لە باسکردن و چڕکردنەوەی لە چیرۆکێکی تایبەت بە ژیانکردن لە رۆژهەڵاتی کوردستان و لە پەیوەندییەکی تایبەتی دەربارەی خوشک و برایەک یان چیرۆکێکی خۆشەویستی نێوان لەیلا و کارۆ؛ ئەمە وێڕای باسکردن لە کێشە لێکچووەکانی ژنان کە لەرووی جێندەرییەوە جیاکاری و جیاوازیی و نادادپەروەرییان لەگەڵدا دەکرێ. واتە بەگشتی رۆمانەکە چەند مەودایەکی جیاواز وێنا دەکات و باسی لێوە دەکات و لە هەمانکاتدا رێگەچارە دەخاتە ڕوو بۆ هەریەکەیان کە گرنگترینیان لەمانەدا خۆی دەبینێتەوە :

 

 چەوساندنەوەو جیاکاری جێندەری، ستەم و زۆرداری دەوڵەتی ئێران و ستەمکارییەکانی دەرهەق کورد و ژن و مرۆڤەکان، ژیانی ژنان و خێزان و توندوتیژییەکانی روبەڕووی ژنان و هاوڵاتیانی کورد دەبێتەوە، ژیانی تاراوگە و دەربەدەریی، و پەناهەندەیی و گرتووخانەکان و بەندکراوانی سیاسی، خەبات و جەنگاندن لەپێناو مانەوە ژیان و خەونبینین و تێکۆشان لەپێناو ئازادیدا وتێگەیشتن لە ژیانێکی ئازادو بێ ئازادی مرۆڤەکاندا. هتد

 

یەکێکی تر لە لایەنە جوانییەکانی ئەم رۆمانە لە وێناکردندا خۆی دەبینێتەوە؛ واتە راکێشانی خوێنەر بەو لایەنە وەسفکردنەی کە واتلێدەکات بەناچاری دەتخاتە نێو رووداوەکانەوە، وەک ئەوەی لەگەڵ سات بەسات و وێنە بەوێنەیدا بژیت، بە نموونە نووسەر بوێرانە باس لە خۆشەویستی و سێکس دەکات لە کاتی وەسفکردن و وێناکردنی ئەو واقع و ئاڵۆگۆڕکردنە خۆشەویستی و هەستکردنەی لەیلا و کارۆ کاتێک لە ساتەوەخت و دەربڕینەکانی خۆشەویستیدا بۆ یەکتری وێنای دەکات، و وەک ئەوەی لە نزیکەوە بینەری شانۆیەک بیت و ئەکتەرەکان لەبەردەمتدا نمایش بکەن و هەندێ جاریش گەر زیاتر قووڵ ببیتەوە هەستدەکەیت خۆت ئەکتەرەکەیت و نمایش دەکەیت، ئیدی دەرئەنجام لەو چیرۆکە خۆشەویستییەوە لەیلا دەگاتە ئەو راستییەی دەتوانێت لە گەیشتن وتێگەیشتنت لە خۆشەویستی راستەقینە و پیادەکردنی سێکسی ئیرادەگەرییانە وویستخوازانە بگەیەتە لوتکەی گەیشتنی مرۆڤ بە تێگەیشتن و هەستکردنی بە ئازادی، واتە پێش هەموو شتێک ئازادی خۆت وەک فکر و وەک ناسینی جەستە وخودی خۆت هەروەک لەیلا لە دەربڕینێکیدا دەڵێت:" فێربووم پێزانینم بۆ ئەوە هەبێ کە مرۆڤێکم، ژنێکم وکوردیشم"، هەروەها پاش ژیانکردنی لەگەڵ خۆشەویستی راستەقینە و هەستکردنی لەیلا بە چێژوەرگرتنی سێکس لەگەڵ کارۆی هاوسەریدا ووتی:" من تازە لەوە گەیشتم، دوای ئەو هەموو شتانەی بەسەرم هاتوون، سەرئەنجام من تەنها هەم. دەکرێت کۆتاییەکە بریتی بێ لە هەم، هەم وبەس..."

 

ستەمی ڕژێمی ئێران دژ بە زیندانییەکان نیشان دەدات

لایەکی تری وێناکردنەکەی بریتییە لە کاتی وەسفکردنی ناخۆشی و ستەمەکانی زیندان کە رژێمی ئێران دەیکات بەرامبەر زیندانییانی هاوڵاتیانی کورد؛ بێ دەستپاراستن و بێ رەچاوکردنی هیچ بنەمایەکی مافی مرۆڤ و چاودێریی راگەیاندنەکان و فشارە نێودەوڵەتییەکان، بە نموونە کاتێک ئەشکەنجەی زیندانییان دەدا لە زینداندا؛ بێترس و سڵەمینەوە و لە هەمانکاتدا بڕیارو جێبەجێکردنی لە سێدارەدانی چیای برای لەیلاو هاوڕێکانی کە لە یەک سات و چاوتروکاندنێکدا؛ ئیدی دەستگیرکردنیان تەنها لە سەر گومانێک یان لە سێدارەدانیان تەنها بێ هیچ بەڵگەیەک بێت.

چیرۆکی ئەم رۆمانە بەدەر لەوەی تیشکخستنە سەر ژیانی خێزانێکە؛ لە هەمانکاتدا هێمایەکە بۆ ئازادی، خەبات، بەرگریکردن، قوربانیدان، نەسڵەمینەوە، پێداگیریکردن و سووربوون و شکاندنی بێدەنگی لەئاست ئەو ستەم و زۆردارییەی چ لەلایەن دەسەڵاتی حوکمڕانییەوە ئەنجامدەدرێت، چ لە رووی سەپاندنی کەلتورەوە دەچەسپێنرێت بەسەر مرۆڤەکاندا کە خۆی لەخۆیدا؛ وەک چارەسەر پێمان دەڵێت:" شکاندنی بێدەنگی مرۆڤەکان لەئاست نادادپەروەریی و جیاکاریی و ستەمەکاندا ڕیگە چارەسەرە و هەروەک چۆن خودی نوسینەوەی رۆمان و چاپکردنیشی لە کتێبێکدا هەر چارەسەرە بۆ ریشەکێشکردنی ستەمەکان" لەو روانگەیەوە ئەو ووتەیە دەسەلمێنێت کە دەڵێت: " لەهەر شوێنێک ستەم هەبێت؛ راپەڕینیش دەبێت" .

 

بۆیە نووسەر لە بەشێکی تری رۆمانەکەدا دەبێتە هاندەر بۆ ئەوانی دیکە و ژنانیش هاندەدات بۆ شکاندنی ترس و تابۆکان و مرۆڤە تێکۆشەرو خەباتگێڕە راستەقینەکانی وەک (فەرزاد) دەکاتە سومبولێک بۆ چاولێکەری و تەواوکردنی رێگەکەیان بۆ گەیشتن بە ئامانجە نیشتمانیی و نەتەوەیی و مرۆییەکان و بۆ ئەوەش ئاماژە بەوە دەکات و دەڵێت:" کاتێک کەسانی وەک کەمانگەر بێ کۆڵدان سەرسەختانە بۆ دادپەروەری تێکۆشان، تەنانەت لە نێو سامناکترین زینداندا هیوای خۆی لەدەستنەدا، کەواتە من وەک ژنێکی ئازاد وێڕای ترس لە بێگانە دەکرێ زۆر شت بکەم، و ئیدی کاتی بەدگومانی و ترس یان نائومێدی لە ئارادا نەماوە" ئەوەشە کە وایکردووە نووسەر لە سەرئەنجامدا ئاماژەی بە راپۆرتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان داوە کە دەڵێت:" کەمینەیەکی نەتەوەیی لە ئێران کە مەبەستیان لە کوردە، زۆر جار بونەتە زۆرینە لە زیندانە سیاسییەکانداو بە دڕندانەترین شێوەش ئازارو ئەشکەنجە دراون....".

 

ڕۆمانەکە: لە فەرزاد کەمانگەرەوە فێربووم کە خۆبەدەستەوەدان بەدترین بیرۆکەیە

هەر لەو روانگەیەوە نووسەر لە کۆتایی کتێبەکەیدا چارەسەر دەخاتەڕوو چ لە رووی ژنانەوەو چ لە ئاستی نەتەوەییدا دەڵێ: " لە فەرزاد کەمانگەرەوە فێربووم کە خۆبەدەستەوەدان بەدترین بیرۆکەیە، وگەر مرۆڤایەتی پڕ بێت لە نایەکسانی، ئەوا ئێمە بۆ پێکهێنانێکی بزوتنەوەیەکی سەرتاسەری بەرەو پێشەوە دەڕۆین کە هەموو سنورێکی ناسنامە و جیاکاری ببەزێنیت، بەشێوەیەک بەها بۆ هەموو ژیانێک دابنێ" واتە ئاماژە بەوە دەکات کە کوشتنی فەرزادو هاوشێوەکانی لەسەر دەستی دەوڵەت دەبێت ببێتە مایەی ئەوەی من وتۆ و ئەو وئەویتر چیتر بێدەنگ نەبین و رووبەڕووی ئەو هەموو وێرانکارییانە ببینەوە و چاوی لێنەپۆشین، چونکە بێهیوایی مرۆڤەکان؛ چەوسێنەرەکان بەهێزتر دەکات، و ئیدی ئەوە بووە هۆی ووروژاندن ولێکەوتنەوەی چەندین و چەندین پرسیار لە ناخی نووسەردا وەک خۆی ئاماژەی پێدەکات.

 

نووسەر لە کتێبەکەیدا بە روونی دەستیکردۆتە سەر هۆکارە لەیکچوو و هاوشێوەکان و دەرئەنجامەکانی ژنان دەگەیەننە خۆکوشتن وکوشتن یان روبەڕوبونەوەیان بە لێکدانەوەی کێشەی پاکیزەیی و دەستدرێژکردنە سەریان و ترسی دایک بۆ لەدەستدانی پەردەی کچێنی کچەکەی و سەرزەنشتکردنی کەسوکار و لێپرسینەوە؛ تەنها لەبەر ئەوەی رەگەزی ژنن و چەندین وچەندینی تر کە بیگومان بەهۆی کلتوری پەروەردەییەوە و دابونەریتەکان و چەندین هۆکاری دیکە؛ بۆتە بەشێکی دێوزمەی ژیانی نەک تەنها کچەکان ؛ بەڵکو مەترسی و نەناسینەوەی خودی پیاوان و دواتر زیانگەیاندن بە کۆی کۆمەڵ و ناشرینکردنی پەیوەندییەکان و ژیانی مرۆڤەکان.

 

یەکێکی دیکە لە سەرئەنجامی ئەم رۆمانە هاندانە بۆ خۆناسینی مرۆڤەکان ؛ ئیدی ئەو خۆناسینە هەر لە خودی تاکەکانەوە دەستپیدەکات تا ناسینی ئەوان و ئەوانی دیکە و تێگەیشتنی خودی خۆت لە روداوو بەسەرهات و مێژووەکان، ئیدی لە ناسینی خودی مرۆڤەکان و دونیابینینی خۆیانەوەیە کە دواتر دەتوانن پلان و داڕێژەری ئامانج و هەنگاوەکانیان بن بۆ گەیشتن بە ژیانێکی ئازاد.

 

بۆیە لە کۆتاییدا دەتوانم بڵێم ئەم رۆمانە بەگشتی تێگەیشتنە لە واقعی گەلی کورد لە رووی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کلتوری. هتد لە رێی خستنەڕووی نموونەیەکی خێزانی کوردی رۆژهەڵاتیی و حوکمڕانییەکی ووڵاتێکی وەک ئێران، و لە هەمانکاتدا کۆشش و خەباتی ژنان لە پارچەکانی تری کوردستان و ناساندنی هەریەک لەو واقعەیە بە باسکردن و وێناکردنی چەندین بەسەرهات و روداوی واقعی بە ئەمریکا و وولاتانی تری جیهان؛ بۆیە وێڕای دەستخۆشی و پیرۆزباییم لە خاتوو ئاڤا هۆما بۆ چاپکردن و بڵاوکردنەوەی رۆمانەکەی ؛ هەروەها دەستخۆشی و رێزم بۆ کاک شەفیقی حاجی خدر کە ئەرکی وەرگێڕانی گرتەئەستۆو بەهۆیەوە من و سەدانی تریش توانیمان لەم بەرهەمە سوودمەند بین، منیش وەک نووسەرێک هیوای کاری باشتر بۆ بەڕێزیان دەخوازم بۆ چاپکردنی بەرهەمی دیکە، لەگەڵ خستنەڕووی تێبینییەکی بونیادنەرانەم بۆ وەرگێڕی بەڕێز کە گەر ویستی کتێبەکە بەچاپبگەیەنێتەوە؛ رەچاوی چاکردنی هەندێ هەڵەی ئیملایی و گۆڕینی هەندێ ووشە بکات بۆ کوردییەکی پاراوی سۆرانی ؛ بەمەبەستی تێگەیشتنی زیاتر.

 

ت.پ