مهندسان زن و مبارزه با تبعیض شغلی در تونس
مهندسان زن در تونس با انواع خشونت شغلی روبه‌رو هستند. نابرابری در دستمزد و محرومیت از دستیابی به جایگاه‌های تصمیم‌گیری، حتی با وجود توانایی‌های بالا، از مهم‌ترین مشکلات آنان است.
نزیهه بوسعيدی
تونس - با وجود تغییرات اجتماعی و اقتصادی در کشور، مهندسان زن همچنان با مجموعه‌ای از چالش‌های پیچیده مواجه‌اند که از تداوم کلیشه‌های جنسیتی و تبعیض در بازار کار حکایت دارد. بسیاری از آنان با وجود برتری علمی و تعهد حرفه‌ای، از فرآیند تصمیم‌گیری کنار گذاشته می‌شوند و با پرسش‌های غیرحرفه‌ای و موانع مالی روبه‌رو هستند؛ شرایطی که شکاف واقعی در برابری فرصت‌ها را نشان می‌دهد.
نادیه سویسی، رئیس انجمن زنان مهندس تونس، در گفت‌وگویی، جزئیات و تجربه‌هایی را بیان می‌کند که نشان‌دهنده تلاش‌ها برای شکستن این موانع و ایجاد عدالت شغلی برای زنان در حوزه مهندسی است.
به گفته نادیه سویسی، تبعیض از همان مرحله آزمون‌های استخدامی آغاز می‌شود؛ جایی که از مهندسان زن پرسش‌هایی شخصی پرسیده می‌شود که هرگز از مردان مطرح نمی‌گردد، مانند «متأهل هستی؟»، «فرزند داری؟» یا «نامزد داری؟». او این پرسش‌ها را نوعی خشونت می‌داند، زیرا هدف آن‌ها گاه ایجاد بهانه‌ای برای کنار گذاشتن زنان است.
نادیه سویسی توضیح می‌دهد که با ورود به بازار کار، مهندسان زن معمولاً دستمزدی کمتر از مردان دریافت می‌کنند، حتی زمانی که توانایی و تخصص دو طرف برابر است. علاوه بر این، موانعی پیش روی زنان وجود دارد که مانع رسیدن آن‌ها به موقعیت‌های تصمیم‌گیری می‌شود. این موانع بر پایه تصورات کلیشه‌ای شکل گرفته‌اند، مثل این باور که مهندس زن خارج از ساعات اداری کار نمی‌کند یا در نشست‌های غیررسمی با مدیران شرکت نمی‌کند، در حالی که این روابط غیررسمی اغلب در ارتقای شغلی مردان نقش دارد.
او معتقد است مهندس زن، چه در کار و چه در وظایف خانوادگی، بیشتر از همتای مرد خود تلاش می‌کند. حتی اگر مجرد باشد، ممکن است مسئولیت مراقبت از والدین را بر عهده گیرد. بیشتر آنان نیز از دانش‌آموزان ممتاز دوران دبیرستان بوده‌اند، چرا که ورود به رشته مهندسی نیازمند معدل بالای ۱۶ یا ۱۷ است.
با اینکه ۵۴ درصد مهندسان تونس زن هستند، حضور آن‌ها در جایگاه‌های تصمیم‌گیری بسیار محدودتر از مردان است. مشکل دیگر، دسترسی دشوار به منابع مالی برای اجرای پروژه‌هاست. بسیاری از بانک‌ها به دلیل نداشتن سند ملکی یا ثبت زمین کشاورزی به نام برادر، درخواست وام زنان را رد می‌کنند.
نقش انجمن
نادیه سویسی می‌گوید وجود این انجمن ضروری است، حتی اگر منتقدانی بپرسند «چرا انجمنی فقط برای زنان مهندس؟» او یادآور می‌شود که مهندسی در تونس و بسیاری از کشورهای دیگر همچنان شغلی مردانه تلقی می‌شود، چون حرفه‌ای دشوار است و باید این ذهنیت تغییر کند.
او همچنین اشاره می‌کند که رفتار برخی زنان ناخواسته به تداوم نگاه مردانه در این حوزه کمک می‌کند. برای نمونه، برخی بر سر میزان حقوق مانند مردان مذاکره نمی‌کنند، یا به دلیل خجالت و یا به این دلیل که از کودکی آموخته‌اند داشتن شغل خود یک امتیاز است. در مقابل، مردان با اعتمادبه‌نفس بیشتری حق خود را طلب می‌کنند، زیرا باور دارند دستمزدشان باید متناسب با تلاششان باشد. زنان اما ابتدا می‌کوشند جایگاه خود را ثابت کنند و بعد به فکر افزایش حقوق می‌افتند.
نادیه سویسی تجربه شخصی خود را چنین بیان می‌کند: «پس از فارغ‌التحصیلی ازدواج کردم و در دو سال نخست زندگی مشترک صاحب دو فرزند شدم، در حالی که همسرم هنوز دانشجوی پزشکی بود. برای تأمین مخارج خانواده به تدریس پرداختم و پس از چهار سال دوباره به کار مهندسی بازگشتم. با تلاش فراوان توانستم در موقعیت‌های دشوار کاری خود را ثابت کنم تا به مدیریت یک شرکت توسعه املاک برسم.»
او درباره فعالیت‌های انجمن توضیح می‌دهد: «از ابتدای تأسیس، دوره‌هایی برای تقویت اعتمادبه‌نفس مهندسان زن برگزار کرده‌ایم و به آن‌ها می‌آموزیم که چگونه با اعتمادبه‌نفس در آزمون‌های شغلی حاضر شوند و درباره دستمزد مذاکره کنند. همچنین یک آکادمی آموزشی ویژه برای ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای و ایجاد توازن میان کار و خانواده راه‌اندازی کرده‌ایم. از آنجا که نشست‌های تخصصی اغلب برای مردان برگزار می‌شود، انجمن تصمیم گرفت رویدادهایی ویژه زنان ترتیب دهد تا توانایی‌های آنان دیده شود و الگوهای موفقشان از طریق رسانه‌ها معرفی گردد.»
زن، هم‌پیمان در ساختن جامعه
انجمن همچنین از زنانی که قصد راه‌اندازی کسب‌وکار دارند پشتیبانی می‌کند، مهارت مذاکره با بانک‌ها را آموزش می‌دهد و بر آموزش نسل جدید نیز تمرکز دارد. برای این منظور، نشست‌هایی ویژه کودکان برگزار می‌شود تا اصل برابری در ذهن آن‌ها نهادینه شود و کلیشه‌هایی که در کتاب‌های درسی تکرار می‌شود، شکسته شود. در این کلیشه‌ها زن اغلب در نقش پرستار یا منشی و مرد در جایگاه مهندس یا رهبر تصویر می‌شود.
او می‌گوید در پروژه‌ای با نام «احنا» که در مرکز جوانان منیهله اجرا شد، هنگام گفت‌وگو با کودکان دریافتیم که بسیاری از پسران تمایل دارند ورزشکار یا بازیگر شوند و دختران بیشتر به مشاغل سنتی مانند پرستاری یا معلمی گرایش دارند. این انتخاب‌ها نتیجه تصورات اجتماعی‌ای است که از همان کودکی در ذهن آن‌ها شکل می‌گیرد.
در پایان، نادیه سویسی بر نقش کلیدی مادر در تربیت فرزندان بر پایه برابری تأکید می‌کند و می‌گوید زن در رقابت با مرد نیست، بلکه هر دو شریک در ساخت خانواده و جامعه‌اند. او معتقد است با تغییر نقش‌ها، دیگر پذیرفتنی نیست زن همه مسئولیت آشپزی و تربیت فرزندان را بر عهده بگیرد و مرد نقش خود را فقط به تأمین هزینه‌های خانه محدود کند.