نیان خسروی

سنه_ پنجشنبه ١۶فروردین، در روستای دگاگا از توابع بخش سروآباد، چهارمین مراسم هزار دف با حضور زنان و مردان دف‌زن از شهرهای کرماشان، دهگلان، سنه، مریوان اجرا شد، این مراسم از ساعت ١۶ تا ۲۰ ادامە داشت.

 

تاریخچه ساز دف

گرچه با شنیدن اسم دف به یاد خانقاە خواهیم افتاد اما تاریخ آن به قبل از آیین اسلام برمی‌گردد و در موسیقی کوردی یدی طولانی دارد و کمی دیرتر به موسیقی ایرانی نیز وارد می‌شود و نمی‌توان آن را به آیین اسلام محدود کرد. ساز دف از اولین سازهایی است که انسان به واسطه دسترسی به مواد سازنده آن که پوست حیوانات بوده آن را ساخته  و از آن بهره برده است. در موسیقی کوردی همچنان یکی از سازهایی است که هم در مراسم عزا و هم در شادی‌ها استفاده می‌شود، با آمدن اسلام دف به خانقاەها راه پیدا می‌کند و  زنان نیز از آن استفاده می‌کنند و اینگونه مساجد و خانقاەها مملو از حضور زنان و مکانی برای یادگیری دف می‌شود و حکم آموزشگاه برای زنانی است که به این ساز علاقه دارند، می‌توان خانقاه را در یک برحه زمانی برای یادگیری زنان و ابراز وجود آنان در این زمینه کمک کننده و مفید دانست تا اینکه بتوانند بعد از آن پا به عرصه موسیقی بگذارند و مستقل شوند و چه بسا تبدیل به استادان دف شوند و همانطور که اکنون می‌بینیم در بسیاری از آموزشگاه ها زنان این ساز را تدریس می کنند.

 

«ساز دف از دین خارج شده و در انحصار مردان نمانده است»

فریده.ک که ۴٨سال در خانقاه‌ بە دف زنی مشغول بودە، می‌گوید: نمی‌توان گفت ساز دف، سازی دینی است و تنها بە خانقاه تعلق دارد بلکە این ساز از هزار و چهارصد سال پیش در عزا و شادی مردم نقش داشته و اکنون زنان بیشترین جمعیت دف‌زنان را تشکیل می‌دهند و کاملا مشخص است این ساز از دین خارج شده و با موسیقی درهم آمیخته است چنانکه می‌بینیم در مراسمات فرهنگی هزار دف به عنوان یک ساز که موسیقی کوردی را کامل کردە در دست زنان خودنمایی می‌کند.

 

 سمیه خانی، دف‌زن دیگر می‌گوید: از زمان  کودکی با صدای دف بزرگ شدم مادرم دف زن بود و با صدای دف و لالایی ما را می‌خواباند، کمی بزرگتر که شدم دف بخشی از وجودم شد به عقیده من زن می‌تواند با این ساز ابراز وجود کند و حرف دل خود را بزند و خوشبختانه توانسته‌ایم آن را از انحصار مردان خارج کنیم.

 

حواشی مراسم هزار دف در دگاگا

مراسم هزار دف در کوردستان برای سال چهارم است که برگزار می‌شود و دف‌زنان از تمام شهرهای روژهلات جمع شده و مهمان یکی از روستاها می‌شوند. تاکنون در پالنگان و هشمیز و دگاگا این مراسم با حضور زنان و مردان زیادی برگزار شده و هربار به تعداد زنان شرکت کننده افزوده می‌شود. اینبار در روستای دگاگا از منطقه سرواباد برگزار شد، اما چیزی که هربار حکومت سعی در کنترل آن دارد این است که چنین مراسماتی را به اسم خود تمام کند، بنابراین در این راه دست به هرکاری می‌زند از حضور و سخنرانی گرفته تا قراردادن المان‌هایی از خود. اما مراسمات بدون توجه به چنین تلاش‌های بیهودەای برگزار می‌شود و در نهایت مردم به خواست خود که زنده نگه داشتن ساز دف به عنوان سازی فرهنگی که بیشتر هویتی کوردی دارد، می‌رسند. در حواشی این مراسم می‌توان به قطع شدن سخنان مسئولین توسط زنان دف‌زن اشاره کرد که با تذکر روبرو شدند اما همچنان به دف زدن خود ادامە دادند، همچنین می‌توان به صحبت‌های یکی از شاعران دگاگا در رابطه با خصوصیات زنان این روستا اشاره کرد که این دیار شامل زنانی است که خواننده، سفالگر، کوزه‌گر، بافنده، صنعتگر و هنرمندانی عالی بودە‌‌اند و اکنون مادرانی هستند که فرزندانشان افتخار کسب می‌کنند و دارای مدارک دانشگاهی بالایی هستند و در مقطع دکترا و رشته طبابت به بیست و چهار نفر، در مقطع کارشناسی ارشد چهل و شش نفر، در مقطع کارشناسی دویست و یک نفر، در مقطع کاردانی چهل و دو نفر و در مقطع دیپلم صدو هشتاد و یک نفر اشاره می‌کند.

 

تأثیرات  انقلاب «ژن ژیان ئازادی» بر زنان و بازتاب آن در اجرای مراسمات

مراسم هزار دف دگاگا با تابوشکنی‌های زیادی از طرف زنان همراه بود به طوری که زنان در این مراسم برخلاف ‌خواست حکومت که باید آیینی و با پوشش اجباری و جدا از مردان به دف زدن می‌پرداختند اما با پوشش اختیاری و در میان مردان و به صورت مختلط مراسم اجرا شد.  تمام اینها را می‌توان به انقلاب ژن ژیان ئازادی نسبت داد، جسارت و جراتی که زنان بعد از این یک سال به دست آوردند تغییرات صد ساله‌ای بود که باید نسل‌ها می‌آمد و می‌رفت تا ایجاد شود اما انقلاب زن چنان قدرتی به زنان داد تا فرهنگ غلط آمیخته به دین و سیاست را در چنین مدت زمان کوتاهی تغییر دهند و خود را از یوغ بندگی رها سازند اگرچه راه درازی در پیش داریم اما مبارزه با قدم‌های بزرگی شروع شد و تحولات بزرگی در پیش رو می‌باشد و مبارزه همچنان ادامه دارد.