هیرو بهاالدین

سلیمانی- انتخابات، یک فرآیند دموکراتیک گسترده است که از طریق آن افراد می‌توانند به طور غیرمستقیم در فرآیند سیاسی و حکومت‌داری حضور داشته باشند و ابزاری برای تحقق خواسته‌ها و اراده مردم در تعیین رهبران و نمایندگان آن‌ها در پارلمان و شوراهای استان‌ها است.

تاریخچه انتخابات به ظهور تمدن شهرنشینی و گسترش اندیشه‌های انسانی در میان یونانی‌ها بازمی‌گردد، که در نتیجه نظام حکومتی‌ای شکل گرفت که اقلیتی بر اکثریت جامعه حکمرانی می‌کردند.

در ابتدا تنها مقامات و برخی افراد خاص حق رأی داشتند، اما با پیشرفت جهان و توسعه تفکرات انسانی، این فرآیند به یک موضوع فراگیر و عمومی تبدیل شد.

انتخابات علاوه بر کشورهای خاورمیانه، در اکثر کشورهای جهان به صورت سیستماتیک برگزار می‌شود و هر کشوری نیز مکانیزم‌ها و سیستم‌های انتخاباتی متفاوتی برای خود دارد.

پس از تغییر رژیم بعث در عراق در سال ۲۰۰۳، زنان از طریق پنج دوره انتخابات، آمادگی خود را برای مشارکت در پارلمان عراق نشان دادند. آن‌ها با شرکت در ارگان‌های پیشین حکومتی مانند مجلس حکومتی و دولت موقت و انتقالی، نقش خود را در فرآیندهای سیاسی تثبیت کردند.

نسبت مشارکت زنان در پارلمان عراق به این صورت بوده است:

در اولین نشست پارلمان عراق در سال ۲۰۰۵، ۷۰ زن حضور داشتند. این تعداد در دوره دوم در سال ۲۰۱۰ به ۸۳ زن افزایش یافت و در دوره سوم در سال ۲۰۱۴ تعداد زنان ثابت ماند. در دوره چهارم در سال ۲۰۱۸، تعداد زنان به ۸۴ نفر رسید و در آخرین انتخابات پارلمان که در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۱ برگزار شد، تعداد زنان به ۹۷ نفر افزایش یافت. بدین ترتیب، زنان توانستند ۲۸.۹٪ از کرسی‌های پارلمان را به دست آورند به این ترتیب حضور ۲۵ درصدی زنان در پارلمان را که براساس قانون اساسی عراق، برای مشارکت زنان در پارلمان سهمیه‌بندی تعیین شده است، را پشت سر گذاشتند.

در ۲۴ جولای ۲۰۲۴، پیشنهادی برای اصلاح قانون احوال شخصیه (ماده ۱۸۸ سال ۱۹۵۹) در پارلمان عراق توسط نماینده شیعه پارلمان، رائد مالیکی، ارائه شد. براساس این پیشنهاد، در صورت تغییر در قانون، حقوق زنان در زمینه‌های مادر شدن و ارث به‌طور مشترک تقسیم خواهد شد و همچنین اجازه ازدواج با کودکان ۹ ساله و ازدواج‌های خارج از دادگاه‌ها پیش‌بینی شده بود. این پیشنهاد با مخالفت‌های شدیدی در داخل و خارج عراق روبه‌رو شد و نمایندگان زن، سازمان‌های مدنی و پژوهشگران اجتماعی خواستار لغو آن شدند.

نمایندگان زن پارلمان عراق در تاریخ ۱ آگوست همان سال، پیشنهاد اصلاحات قانونی را رد کردند و در بغداد یک کنفرانس خبری برگزار کردند. در این کنفرانس، ائتلاف ۱۸۸ برای مقابله با این اصلاحات قانونی اعلام آمادگی کرد و از طریق فعالیتهای مختلف مخالفت خود را با تغییرات قانونی ابراز کردند. زنان در تمامی ۱۵ استان عراق، علیه این اصلاحات ایستادگی کرده و به شدت از آن انتقاد کردند.

این مشارکت زنان در پارلمان عراق، که شامل ۹۷ نماینده زن و ائتلاف‌هایی برای رد پیشنهاد اصلاح قانون احوال شخصیه بود، نخستین بار در تاریخ پارلمان عراق انجام شد و سپس به‌طور گسترده در جامعه منتشر گردید. این اقدام نشان داد که وقتی زنان در نهادهای اصلی همچون پارلمان و دستگاه‌های قانون‌گذاری نقش ایفا می‌کنند، می‌توانند در تصویب هر تصمیمی که علیه جامعه و زنان باشد، تأثیرگذار باشند. این نمونه می‌تواند در انتخاباتی همچون انتخابات ششمین دوره پارلمان اقلیم کوردستان نیز مورد توجه قرار گیرد.

شایان ذکر است، در جامعه‌ای مردسالار مانند عراق، به دلیل عدم برابری جنسیتی و محدودیتهای اجتماعی برای حضور زنان در عرصه سیاسی مشارکت زنان در انتخابات آسان نیست. کارشناسان معتقدند که لازم است نهادهای حکومتی و غیردولتی و رسانه‌ها در آموزش و آگاه‌سازی جامعه درباره اهمیت نقش و مشارکت زنان در سیاست، و تلاش برای بهبود تصویر زنان و ارتقای توانایی‌های آنان در سطح سیاسی، مشارکت داشته باشند. چرا که مشارکت زنان در انتخابات، تصمیم‌گیری‌ها و کسب مناصب سیاسی، به معنای حرکت به سوی جامعه‌ای دموکراسی و تأمین حقوق بشر است.