سارا کریمی

سلماس - چوب یکی از قدیمی‌ترین موادی است که بشر از ابتدا تاکنون برای ساخت انواع وسایل مورد نیاز خود از آن استفاده کرده است. در جهان امروز نیز چوب منبع وسیعی از مواد خام به شمار می‌رود و استفاده از آن در هر زمینه‌ای از جنبه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حائز اهمیت است.

رونق صنعت چوب و وسایل چوبی در ایران چند سالی است هم واردات و هم کارگاه‌های مخصوص چوب را تحت تأثیر قرار داده است. وسایل چوبی در کنار دوام زیادی که دارد به تازگی از منظر زیباشناختی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است، این روزها اگرچه مبلمان، ظروف و وسایل دکوری چوبی بازار بسیار داغی دارند‌ اما تأمین چوب‌های مورد نیاز برای ساخت این وسایل زیان زیادی به دنبال دارد.

 

بازار وسایل چوبی

ظروف چوبی و دکوری که این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته است در بسیاری از خانه‌ها پیدا می‌شود. چوب بامبو مشهورترین و پرکاربردترین چوبی است که در ساخت آنها استفادە می‌شود و در کنار آن چوب درخت گردو خواهان زیادی دارد.

سحر امینی یکی از فروشندگان و سازندگان وسایل چوبی در ماکو است او در مورد بازار وسایل چوبی می‌گوید: «بسیاری از وسایل چوبی بامبو که قیمت بالایی هم دارند از چین وارد می‌شوند.

کاسه، سینی، ساعت، بشقاب، جای شمع و بسیاری از ظروف از چوب بامبو ساخته شده و فروش بسیار بالایی دارند. چون قیمت جنس‌های وارداتی بسیار بالاست، اکنون کارگاه‌های مخصوص ظروف چوبی هم در داخل  ایران فعالیت می‌کنند و معمولاً چوب مورد استفاده آنها چوب گردو است. البته چوب بامبو هم از خارج از کشور وارد می‌شود و بسیاری از کارگاه‌ها آن را تهیه می‌کنند اما سعی بر این است که از چوب‌های داخلی برای ساخت وسایل چوبی استفاده شود چون هزینه کمتری دارند و برای فروشنده و مشتری سود بیشتری خواهد داشت چون قیمتش پایین تر است.»

سارا.م فعال محیط زیست در اورمیه است. او در مورد ارتباط بین قطع کردن درختان و فروش وسایل چوبی می‌گوید: «در سال‌های اخیر بازار ایران دچار مصرف‌گرایی زیادی شده و مردم توجهی به محیط زیست نمی‌کنند و صرفا به فکر خرید کالاهای مصرفی بیشتری هستند و در این زمینه هم حکومت سیاست سکوت را  در پیش گرفته است و در برابر آتش سوزی‌های جنگل‌های زاگرس و قطع درختان اقدام عملی انجام نمی‌دهد و شبانه ماشین‌های زیادی برای بریدن درختان به جنگل‌ها می‌آیند و چوب‌ها را برای مصارف متعدد به جاهای دیگر انتقال می‌دهند که این آسیب جدی به محیط زیست وارد کرده است.

در سال‌های اخیر فروش محصولات چوبی در بازار به شدت افزایش پیدا کرده است و این چوب‌ها برای ظرف و وسایل تزئینی بکار می‌روند، بیشتر این وسایل از چوب گردو درست می‌شوند که خسارات‌های جبران ناپذیری به محیط زیست  وارد می‌کنند».

 

افزایش قاچاق چوب

چوب در داخل ایران برای ظروف بیشتر استفاده می‌شود اما در صنعت مبل سازی، معماری، ساختمان‌سازی و سایر صنایع استفاده می‌شود زیرا امروزه صنعت چوب و مبلمان در دنیا یک صنعت مهم بە شمار می‌رود.

در کنار چوب‌های استفاده شده در کارگاه‌های داخلی انواع خاصی از چوب‌ها که بیشتر در دل زاگرس و جنگل‌های شمالی رشد می‌کنند، به خارج از ایران قاچاق می‌شوند. خرید چوب در داخل ایران هم بازار گرمی دارد، بسیاری از کارگاه‌ها اگرچه مدعی هستند که به صورت قانونی چوب‌های زراعی را خریداری می‌کنند اما در واقع این چوب جنگل‌ها است که به صورت قاچاق به فروش می‌رسد.

قاچاقچیان چوب از ترفندهایی همچون آتش زدن جنگل، کرت زنی و خشکاندن درختان، پاشیدن اسید بر تنه درختان برای خشک شدن و... استفاد می‌کنند اما قطع و سرقت مستقیم درختان برای قاچاقچیان کم هزینه‌تر است.

نرخ جریمه‌ قاچاق و سرقت چوب درختان که حکومت تنها برای لاپوشانی سیاست تخریب جنگل‌ها تعیین کرده، آن‌قدر پایین است که سارقین چوب، پرداخت جریمه آن را به جان می‌خرند ولی از سود چند برابری خود نمی‌گذرند. به همین دلیل برداشت از جنگل‌های زاگرس به شدت افزایش پیدا کرده و شاهد قطع درختان و قاچاق چوب آن‌ها به شکلی غیرقابل کنترل هستیم.

 

تأثیرات قطع درختان

درختان از مهم‌ترین عوامل حفظ تعادل اکولوژیکی هستند. تغییر آب و هوا، بیابا‌ن‌زایی، تسریع فرسایش خاک، کاهش تولیدات کشاورزی، افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای و انواع مشکلات برای جمعیت کره زمین از جمله زیان‌های قطع درختان است. انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی نیز در نتیجه مستقیم تخریب زیستگاه آنها یکی از مرگبارترین پیامدهای جانبی جنگل زدایی است.

در کنار این تأثیرات کلی، تأمین ۴۰ درصد از آب آشامیدنی ایران توسط جنگل‌های زاگرس انجام می‌شود و بخش عمده‌ی آلودگی و گردغبار ‌توسط این جنگل‌ها  کنترل می‌شود.

جنگل‌های زاگرس یکی از اصلی‌ترین مکان‌های رویش درختانی همچون درخت گردو است که چوب این درخت اکنون طرفداران زیادی دارد. هم چنین درختان بلوطی که بیشتر برای مصارف زینتی و صنعتی قطع می‌شوند از اصلی‌ترین‌ بخش جنگل‌های زاگرس هستند که بدون آن‌ها تقریبا جنگلی باقی نمی‌ماند.

همچنین از دیدگاه سیاسی نیز از بین بردن درختان مناطقی همچون روژهلات کوردستان می‌تواند شرایط را برای تغییر دموگرافی، کوچاندن اجباری و کنترل افراطی نظامی-سیاسی منطقه فراهم کند.

بطور کلی استفاده‌ و استقبال بی‌رویه از محصولات چوبی می‌تواند زخمی‌عمیق بر تن محیط زیست به جای بگذارد که تمام ابعاد حیات آدمی را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.