چالش‌های بهداشتی و تغذیه‌ای پناهندگان زن سودانی در اردوگاه‌های اوگاندا
با گذشت حدود دو سال از آغاز درگیری‌های سودان، زنان پناهنده در اردوگاه‌های اوگاندا همچنان با شرایط دشوار معیشتی و کمبودهای جدی در حوزه تغذیه و خدمات درمانی دست و پنجه نرم می‌کنند.
میسا القاضی
سودان - براساس گزارش سازمان ملل متحد، بیش از پنجاه هزار شهروند سودانی از زمان آغاز درگیری‌ها میان ارتش و نیروهای حمایت سریع در اواسط آوریل ۲۰۲۳، به اوگاندا پناهنده شده‌اند. روند ورود پناهجویان در شرایطی پیچیده همچنان ادامه دارد.
اوگاندا به دلیل سهولت در صدور ویزا و روند سریع ثبت‌نام در کمیساریای عالی پناهندگان، مقصد اصلی پناهجویان سودانی است. در این کشور، پناهندگان سودانی بلافاصله اقامت پنج ساله با برخورداری از تمامی حقوق شهروندی دریافت می‌کنند.
فاطمه الزهرا عبداللطیف، یکی از پناهندگان سودانی مستقر در اردوگاه، از مشکلات اساسی در تأمین غذا و خدمات بهداشت باروری سخن می‌گوید: «زنان جوان و مادران باردار ما از سوءتغذیه رنج می‌برند. نیازهای تغذیه‌ای ویژه دوران بارداری برای ما به عنوان پناهنده تأمین نمی‌شود.»
برنامه جهانی غذا سهمیه غذایی پناهندگان را به سی درصد کاهش داده و به جای آن، ماهانه مبلغ ناچیز سه و نیم دلار به هر نفر پرداخت می‌کند. پناهندگان سودانی برای مقابله با این کمبود، طرح آشپزخانه‌های محلی را که در دوران جنگ در سودان رواج یافته بود، در اردوگاه پیاده‌سازی کرده‌اند.
فاطمه الزهرا عبداللطیف درباره مشکلات بهداشتی می‌افزاید: «کودکان خردسال ما بیمار می‌شوند اما به درمان کافی دسترسی نداریم. هزینه حمل و نقل به بیمارستان‌های خارج از اردوگاه از توان مالی ما خارج است. مرکز بهداشتی داخل اردوگاه نیز خدمات محدودی ارائه می‌دهد که معمولاً کفایت نمی‌کند.»
او همچنین به محدودیت فرصت‌های شغلی اشاره می‌کند: «با وجود داشتن تخصص و مدرک، شغل مناسبی پیدا نکرده‌ایم و حتی در صورت یافتن کار، تنها به مشاغل حاشیه‌ای دسترسی داریم.» وی درباره وضعیت خدمات درمانی می‌گوید: «بیمارستان‌ها علاوه بر دوری مسافت، تخصصی نیستند؛ یک نفر همزمان نقش پزشک، پرستار و متخصص آزمایشگاه را ایفا می‌کند.»
مسکن نامناسب چالش دیگری است که پناهندگان با آن مواجهند. سرپناه‌های موقت ساخته شده از برزنت، در اقلیم مرطوب، گرم و بارانی اوگاندا شرایط دشواری را ایجاد می‌کند. این وضعیت به‌ویژه برای نوزادان مشکل‌ساز است، زیرا چادرها در شب مرطوب و در روز بسیار گرم می‌شوند.
در میان چالش‌های متعدد پناهندگان، طرح‌های ابتکاری زنان برای کمک به همنوعان خود شکل گرفته است. «Let's talk about period» یکی از این ابتکارات است که با بازدید از اردوگاه‌های اوگاندا، به‌ویژه اردوگاه «کریاندینگو»، به آگاهی‌بخشی و حمایت از زنان پناهنده می‌پردازد.
فداء اشرف، عضو این طرح و هماهنگ‌کننده کمپین یک میلیون نوار بهداشتی پایدار، به چالش ویژه زنان سودانی اشاره می‌کند: «زنان سودانی با مشکل تطبیق فرهنگ غذایی مواجهند. آنها مواد غذایی محلی مانند جنجارو و ذرت دریافت می‌کنند که با ذائقه‌شان ناآشناست. مصاحبه‌های ما با زنان باردار نشان می‌دهد که سازگاری با این رژیم غذایی متفاوت، چالشی جدی برای آنهاست.»
او درباره وضعیت خدمات درمانی می‌گوید: «ازدحام در بیمارستان اردوگاه، کیفیت و دسترسی به خدمات درمانی را تحت تأثیر قرار داده است. هزینه‌های درمان بالاست و اکثر پناهندگان به دلیل نداشتن شغل، توان مالی برای پرداخت آن را ندارند. زنان باردار و شیرده در دریافت مشاوره و مراقبت‌های ماهانه با مشکل مواجهند و مراجعه به کلینیک‌های خصوصی نیز از توان مالی آنها خارج است.»
در تشریح اقدامات عملی این طرح ابتکاری، فداء اشرف می‌گوید: «نخستین گام ما انجام یک مطالعه جامع برای شناسایی نیازهای اساسی زنان بود که در راستای کمپین یک میلیون نوار بهداشتی پایدار صورت گرفت. در برخی از اردوگاه‌ها و پناهگاه‌ها به دلیل محدودیت دسترسی به آب و صابون، امکان توزیع نوار بهداشتی‌های پارچه‌ای وجود نداشت. بر این اساس، گروهی از زنان را آموزش دادیم تا با جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها از گروه‌های مختلف ساکن در اردوگاه، تصویر دقیقی از نیازهای بهداشتی خود به دست آورند. این رویکرد مشارکتی به ما کمک کرد تا توزیع نوارهای بهداشتی را هدفمندتر انجام دهیم. با توجه به شرایط اقلیمی و رطوبت بالای اوگاندا، در حال بررسی و انتخاب مناسب‌ترین نوع محصولات بهداشتی متناسب با نیازهای موجود هستیم.»