افزایش خودکشی دختران؛ چه چیزی دختران تونسی را به خودکشی سوق می‌دهد؟
همزمان با افزایش موارد خودکشی در بین دختران در شهر سیدی بوزید تونس، طی روزهای گذشته سه دختر تونسی در این شهر دست به خودکشی زدند، اما دلایل این وضعیت چیست؟
نزیهه بوسعيدی
تونس - افزایش موارد خودکشی در میان دختران در تونس می‌تواند ناشی از مجموعه‌ای از دلایل پیچیده و درهم‌تنیده، از جمله فشارهای اجتماعی، بحران‌های اقتصادی، استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی مجازی، خشونت خانوادگی و عوامل متعدد دیگر باشد.
دلایل درهم‌تنیده
تیم رصدخانه اجتماعی تونس در سه‌ماهه اول سال جاری، ۸ مورد خودکشی در میان دختران را ثبت کرده است، آن‌هم در شرایطی که خشونت علیه زنان به‌شدت گسترش یافته و حتی به قتل منجر شده است.
طبق گزارش اخیر «انجمن تونسی حقوق اقتصادی و اجتماعی»، در ده سال گذشته ۳۵۰۰ مورد خودکشی ثبت شده که آمار واقعی احتمالاً بیشتر است، چرا که بسیاری از موارد اعلام نمی‌شوند. سهم زنان در این میان ۲۹٫۶ درصد بوده است.
افزایش موارد خودکشی در میان دختران، به‌ویژه دانش‌آموزان، باعث شده بسیاری از مردم درباره دلایل این پدیده پرس‌وجو کنند. رغده فحوله، دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، می‌گوید که خودکشی دختران تنها یک دلیل ندارد، بلکه مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی، اقتصادی و روانی مرتبط با تربیت اجتماعی و وضعیت خانوادگی و اجتماعی دختران در آن دخیل است.
وی با اشاره به اینکه خودکشی دختران به یک پدیده تبدیل شده که نیاز به مطالعه علمی دارد تا بتوان دلایل اصلی آن را شناخت و گسترش آن را بررسی کرد، تأکید کرد: «قتل نفس، چه به‌دست خود فرد یا دیگری، پدیده‌ای نگران‌کننده و ترسناک در تونس است که نیاز به مداخله فوری و تحقیقات علمی برای یافتن علل واقعی آن دارد تا بتوان با آن مقابله کرد. برای این مقابله نیاز به روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و مشارکت نهادهای حکومتی و غیردولتی داریم.»
نجاة العرعاری، پژوهشگر علوم اجتماعی، نیز با اشاره به اینکه احساس محرومیت عاطفی ناشی از افزایش نرخ طلاق و نبود انسجام خانوادگی، به‌همراه گسترش یک فرهنگ منفی مبتنی بر یأس، ناامیدی و فقدان امید، در افزایش موارد خودکشی دختران نقش دارد، تاکید کرد که باید ارزش‌هایی مانند همبستگی و مثبت‌اندیشی تقویت شود.
وی افزود: «همچنین شاهد گسترش مصرف مواد مخدر و اعتیاد به آن، به‌ویژه در میان دانش‌آموزان دختر و پسر، آن‌هم در سایه نظام آموزشی فشارآور و ناامیدکننده به‌دلیل حجم بالای دروس هستیم.»
باج‌گیری و ناامیدی
شیماء صنهاجی، فعال جامعه مدنی، نیز با اشاره به اینکه «ما موارد زیادی از خودکشی در میان دختران جوان ثبت کرده‌ایم و این آمار در حال افزایش است، اما متأسفانه به‌صورت رسمی اعلام نمی‌شود»، تأکید کرد که بسیاری از دختران به‌دلیل ترس از مشکلات خانوادگی اقدام به خودکشی می‌کنند که این هم بخشی از خشونت علیه زنان است.
وی افزود: دلیل اصلی خودکشی دختران، چه دانش‌آموزان و چه دختران جوان در دهه بیست زندگی‌شان، عمدتاً به مشکلات خانوادگی یا سختی‌های روابط اجتماعی‌شان بازمی‌گردد. در نتیجه، ترس از جامعه یا تنفر از شرایط زندگی‌شان، برخی از آن‌ها را به سمت تصمیم به پایان دادن به زندگی‌شان سوق می‌دهد.
شیماء صنهاجی بر ضرورت توجه جدی به دختران جوان و یافتن راه‌هایی برای تقویت حمایت اجتماعی از آن‌ها، از جمله فراهم‌کردن دسترسی به روان‌شناسان برای گوش دادن به دغدغه‌های آن‌ها و درمان احساس یأس تاکید کرد و نقش انجمن‌ها را نیز در کاهش این پدیده مهم دانست، چرا که می‌توانند به دختران برای خروج از وضعیت ترس و ناامیدی کمک کنند.
شیماء صنهاجی در پایان پیامی خطاب به دختران ارائه کرد و گفت: «هر مشکلی در زندگی راه‌حلی دارد و دختران باید تلاش کنند خود را تقویت کرده و با پیوستن به انجمن‌ها یا ارتباط با افراد مثبت‌نگر، مسیر زندگی‌شان را تغییر دهند.»
لینا بن سنوسی، فعال در انجمن «أصوات النساء» (صدای زنان)، با اشاره به اینکه «موارد خودکشی در میان دختران جوان در حال افزایش است»، گفت: وقتی به دنبال دلایل افزایش خودکشی در میان دختران می‌گردیم، درمی‌یابیم که آن‌ها مورد باج‌گیری قرار گرفته‌اند، چه از طریق تصاویر و چه پیام‌های تهدیدآمیز. این دختران وقتی خود را بدون حمایت روانی یا اجتماعی می‌بینند، به‌ویژه در بحبوحه‌ی کشمکش میان نسل‌ها، از صحبت با والدین خود می‌ترسند و نگران واکنش آن‌ها هستند، بنابراین به خودکشی پناه می‌برند.
این فعال حقوق زنان در مورد راه‌های مقابله با این پدیده و رسیدگی به دلایل آن، گفت: «به نظر من یافتن راه‌حل‌ها باید از نظام آموزشی آغاز شود و باید در هر مؤسسه آموزشی یک متخصص روان‌شناسی حضور داشته باشد که وظیفه‌اش ارائه‌ی حمایت روانی و حقوقی و راهنمایی درباره نحوه‌ی برخورد با شخص باج‌گیر باشد.»
وی تأکید کرد که کاهش این پدیده باید از آموزش آغاز شود، زیرا آموزش نقش بسیار مهمی دارد، سپس نقش انجمن‌هاست که می‌توانند از طریق مراکز مشاوره‌ای که در دل آن‌ها وجود دارد، حمایت لازم را ارائه دهند و نیز در زمینه‌ی آگاهی‌بخشی و جذب برای فعالیت مدنی نقش‌آفرینی کنند.
به طور کلی، پژوهشگران بر این باورند که وخامت اوضاع اجتماعی در تونس، همراه با کاهش قدرت خرید شهروندان، تنش‌های سیاسی، بن‌بست‌های سیاسی، و افزایش نرخ بیکاری به‌ویژه در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، باعث ایجاد فضای ناامیدی و یأس نسبت به آینده شده است؛ و این وضعیت بسیاری را به گرفتن تصمیمات تراژیکی مانند خودکشی سوق داده است.