Mexrib – Li welêt du kuştinên jinan ên tirsnak di rojekê de qewimîn: Yek li bajarê Ibn Ehmed û ya din li Casablancayê. Herdu bûyer jî xwezaya kujer a tunduiya navmalî û lawaziya mekanîzmayên civakî û qanûnî yên ku ji bo parastina jiyana jinan hatine çêkirin, nîşan didin.

Zilamek bi tekerek zincîrkirî hevjîna xwe perçe kir

Roja 17’ê Cotmehê, polîsên li bajarê Ibn Ehmed a li herêma Settat a Mexrîbê zilamek 40  salî,  bi gumanbariya kuştin û perçekirina hevjîna xwe, girtin. Lêpirsînê eşkere kir ku gumanbar xwedî tomarê sûc bû. Wî li malê êrîşî jina xwe kiribû, paşê laşê wê bi tekerek zincîrkirî perçe kiribû û li deverek çol veşartibû. Polîsan lêgerînek berfireh a malê kirin, perçeyên laş, cil, amûrên birrînê û teker dîtin. Wesayîtek ku tê bawerkirin ji bo veguhestina cenaze hatiye bikaranîn jî, hat desteserkirin. Bermayiyên bûyerê, ji bo diyarkirina nasnameyê şandin laboratuwara dadwerî.

Rayedaran diyar kirin ku kuştin encama nakokiyên malbatî yên demdirêj e. Bûyer nîşan dide ku şîdeta li dijî jinan ne tenê bi şîdeta devkî an fîzîkî sînordar e, ji ber nebûna tedbîrên pêşîlêgirtinê dikare bibe kuştin.

Kuştina li Casablancayê: Polîsek bi çeka xwe nasek dikuje

Di demekê de ku encamên bûyera li Ibn Ehmed berdewam dikin, trajediyek duyemîn li Casablancayê qewimî. Li gorî daxuyaniyek ji Rêveberiya Giştî ya Ewlekariya Neteweyî, polîsek jinek ku ew nas dikir bi çeka xwe ya xizmetê kuşt. Piştî bûyerê, gumanbar hewl da ku bi du guleyan bireve û paşê berê çeka xwe da serê xwe, bi eşkereyî hewl da ku xwe bikuje. Ew bi birînên giran birin lênêrîna giran. Lêpirsînên destpêkê nîşan didin ku sedema bûyerê têkiliyek hestyarî û çavnebarî ye. Vê rewşê careke din derxistiye holê ka çawa nebûna rêz û hevsengiyê di têkiliyên jin-mêr de dikare bibe sedema encamên kujer.

Yasa hene lê parastin tuneye

Ev herdu bûyer ne tenê ne. Raporên fermî nîşan didin ku hejmara jinên ku ji hêla mêr an hevjînên xwe ve têne kuştin, zêde bûye. Lê belê, Qanûna Hejmar 103-13 li ser Têkoşîna li dijî Tundûtûjiya li dijî Jinan ku di sala 2018’an de hatiye pejirandin, çarçove berfireh kir da ku tundûtûjiya laşî, cinsî, psîkolojîk û aborî jî tê de bigire û cezayan zêde bike. Lê belê, bicîhanîna wê qels dimîne: mekanîzmayên ragihandinê yên ji bo tundûtûjiyê ne bes in, jin nikarin bigihîjin stargeh û navendên parastinê yên têr û gelek doz ji ber "nebûna delîlan" an "qurban giliyên xwe vedikişînin" têne girtin. Di encamê de, gelek jin vedigerin çerxa tundûtûjiyê - heya ku trajediya din lê bikeve.

Krîza civakî û çandî

Li gorî parêzvanên mafên jinan, sedema bingehîn a van kuştinan ne tenê di valahiyên qanûnî de ye, di heman demê de di hişmendiya civakî de jî heye ku jinan wekî duyemîn dibîne. Nebûna cezayê ji bo tundûtûjiyê, bêqîmetkirina jinan gur dike. Nebûna polîtîkayên parastinê jinan tenê dihêle. Kuştina li Îbn Ehmed û Casablanca, hilweşîna mirovî ya malbatê eşkere dike û vê pirsê derdixe holê: Ma metnên qanûnî bi tena serê xwe ji bo parastina jinan bes in?

Parastina rastîn ji bo jinan veguherîna çandî, mekanîzmayên destwerdana zû, piştgiriya psîkolojîk û stargehên bibandor hewce dike. Wekî din, her roja nû dikare ji bo jinek din li Mexrîbê bibe sedema derengketina edaletê.