Navenda Nûçeyan – Bi boneya 30’ê Mijdarê ya Roja Bibîr Anîna Qurbaniyên Şerê Kîmyewî 131 sazî, kesayet û partiyên siyasî derbarê Tirkiyê û Hikumeta Başûrê Kurdistanê de ji hikumetên pêwendîdar û Rêxistina Qedexekirina Çekên Kîmyewî (OPCW) re pêyamek vekirî şandin.

Di pêyama ku bi gotina “Em bi fikarên mezin li derbarê bikaranîna çekên qedexekirî ji aliyê artêşa Tirkiyê ve di operasyonên xwe yên leşkerî yên berdewam de li dijî Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) li Başûr dinivîsin. Her wiha em di demekê wisa de dinivîsin ku dewleta Tirk careke din sivîlên li hundirê Sûriyê dike hedef û ji bo êrîşeke din a bejayî seferber dibe.” destpê kir de dîmenên çekên kîmyewî yên di 18’ê Cotmehê de li dijî gerîlayên PKK’ê hatibû bikar anîn, hat bibîr xistin. Hat destnîşankirin ku di encama vê êrişê de 17 gerîlayên PKK’ê jiyana xwe ji dest daye.  

Di perdewamiya pêyamê de wiha hat gotin;

“Beriya wan dîmena werin weşan kirin raporek ji hêla NGO ya Bijîjkên Navneteweyî ji bo Pêşîlêgirtina Şerê Nukleerî (IPPNW) meha borî hate weşandin ku tê de îdîayên din ên bikaranîna çekên kîmyewî yên dewleta Tirk lêkolîn kirin û li gorî encamên wê banga lêkolînek navneteweyî kirin.

Di sala 2021’an de, çavdêrên mafên mirovan û medyayên heremî herî kêm carekê zerara sivîlan ji ber ihtîmala bikaranîna çekên kîmyayî yên Tirkiyê ragihandine. Nivîskarên rapora IPPNW hewl dan bi sivîlên yên zirarê dîtin re hevdîtin bikin, lê ji aliyê Hikûmeta Herêma Kurdistanê ve hatin astengkirin.

Em têgihîştin ku OPCW tenê dema ku daxwazek ji aliyê dewletekê ve were kirin dikare îdiayên bikaranîna çekên kîmyayî lêkolîn bike.

Lê li gorî me ev mekanîzmayên heyî rastiya şerê di dema îro pêşwazî nakin. Gelên bê dewlet û aktorên siyasî û leşkerî yên ne dewletî bi kûrahî di nav nakokiyên nûjen de ne.

Her wiha rejîmên otokrat dengê kesan bifetisînin ku dixwazin hesab ji hikûmetê xwe bipirsin ji ber kiriyarên wan di şer de. Ev herdu şert li vir giringin. Gelê Kurd ne xwedî dewletekin ku bikare dengê xwe ji bo wan rake. Ew di bin rejîmên zordar dijîn kû hevalbendên wan ê hêzdar ên li Rojava hene - wek nimûne, Tirkiye ji hêla hevalbendên xwe yên NATO ve tê piştgirî kirin ruxmî îspatên berdewam ên binpêkirinên giran ên mafên mirovan hene.

Ev tê wê maneyê ku, her çendî ku Kurd bi awayekî zêdetir ji ber statûya xwe ya kêmnetewî û bindest rastî tawanên şer û binpêkirina hiqûqa navneteweyî tên û di heman demê de derfetên wan da ku bigihîjin mekanîzmayên dadweriyê yên ku ji sûcdaran hesab bixwazin kêmin.

Ji bo ku qanûnên mafên mirovan û qanûnên şer bibandor bin, divê bi awayekî gerdûnî be û dûrî fikrên siyasî werin sepandin. Divê gelek rê hebin ku îdiayên bawerbar ên binpêkirina mafên mirovan û binpêkirina qanûnên şer ji hêla saziyên navneteweyî yên bêalî ve werin lêkolîn kirin - bi taybetî binpêkirinên giran ên mîna karanîna çekên qedexe.

Wekî din, divê ku ev lêkolîn ne tenê bi dîrokê re bêne ser ziman. Divê edalet û hesabpirsîna kesên ku qanûnên navneteweyî binpê dikin were pêkanîn û her weha çareserîyên siyasî yên mayînde armanc bike.”

Di pêyamê de ji bo OPCW, dewleta Tirk û Hikumeta Başurê Kurdistanê ev tişt hat gotin;

Ji OPCW re:

1. Guhertina mekanîzmayên lêpirsînê da ku bikaranîna çekên kîmyewî yên îdiakirî bigihîjin dadweriyê û berpirsiyariyê.
2. Lêkolîn li ser îdiayên ku dibêjin Tirkiyê çekên kîmyayî li Başûrê Kurdistana bikar ani werin kirin.

Ji dewleta Tirk re:

1. Bidawîkirina hemû çalakiyên leşkerî li Iraqê û Sûriyê.
2. Bi lêkolînên herêmî û navneteweyî yên li ser bikaranîna çekên kîmyayî yên îdiakirî, sûcên şer û binpêkirinên mafên mirovan hevkariyê bikin û eger binpêkirin hatin dîtin ji berpirsyaran hesab bipirsin.
3. Ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd bi rêyên siyasî vegere muzakereyên aştiyê yên bi PKK’ê re.

Ji Hikûmeta Herema Kurdistanê re:

• Destûrê bide lêkolînerên navneteweyî ku bi tevahî derbasî herêm û civakên bandorbûyî bibin da ku diyar bikin ka Tirkiyê di operasyonên xwe yên leşkerî de çekên kîmyewî bikar aniye yan na.

Ji hikûmetên pêwendîdar re:

1. Bi rêya mekanîzmaya heyî ya OPCW daxwaza lêkolînê li ser bikaranîna çekên kîmyayî yên Tirkiyê bikin.
2. Firotina çekan û alîkariya ewlehiyê ya ji bo Tirkiyê bi dawî bikin.
3. Zextê li Tirkiyê bikin da ku operasyonên leşkerî yên li ser sînor li Iraq û Sûriyê bi dawî bike.
4. Piştgirî û alîkarî ji bo vegerandina danûstandinên aştîyê yên di navbera Tirkîyê û PKKê de ji bo çareserkirina pirsgirêka Kurd bi rêyên sîyasî.

 

Navê kesên ku îmzeya wan di pêyamê de cih girt wiha ne;

Souad Abdelrahman, Serokê Komeleya Jinên Filistîn – Filistîn

Dr. Goran Abdullah – Skotlandiya

Ismet Agirman, Çalakvanê Kurd – Brîtanya

Prof Dr Tayseer A. Alousi, Sekreterê Giştî yê Meclisa Erebî ya Piştgiriya Pirsgirêka Kurd û Serokê Çavdêriya Mafên Mirovan a Sumeriyan - Hollanda

Dr Maha Al-Sakban, Endamê revebrî a Navenda Mafên Mirovan a Jin - Iraq

Mick Antoniw MS, Endamê Hilbijartina Senedd, Koma Kedê ya Welsh, Şêwirmendê Giştî û Wezîrê Destûra Bingehîn - Wales

Chiara Aquino, Zanîngeha Edinburgh - Scotland

Benedetta Argentieri, Rojnamevan û derhêner – Îtalya

Rezgar Bahary, Rojnamevan – Brîtanya

Naamat Bedrdine,Siyasetmedar û nivîskar - Libnan

Walden Bello,Profesorê Civaknasiyê yê Navneteweyî, SUNY Binghamton, û wergirê Xelata Jiyana Rast (ango Xelata Nobelê ya Alternatîf) di 2003 de - USA

Janet Biehl, Zanyarê serbixwe, nivîskar, hunermend - USA

Jonathan Bloch, Niviskar Brîtanya

Baroness Christine Blower, House of Lords - Brîtanya

Debbie Bookchin, Rojnamevan û niviskar - DYA

Prof Bill Bowring, Dibistana Hiqûqê, Birkbeck College, Zanîngeha London - Brîtanya

Jane Byrne, Mamostê – Brîtanya

Robert Caldwell, Alîkarê Profesorê Lêkolînên Xwecihî, Zanîngeha Buffalo - DYA

Kampanyaya Li Dijî Cîmînalîzekirina Civakan (CAMPACC) – Brîtanya

CND (Kampanya ji bo Bêçekkirina Nukleerî) - Brîtanya

Margaret Cerullo, Zanîngeha Hampshire - DYA

Maggie Cook, Endamê UNISON NEC - Brîtanya

Mary Davis FRSA, Zanîngeha Royal Holloway a London - Brîtanya

Înîsyatîva Kurdistan Biparêze - Brîtanya

Mary Dibis, Mousawat Ji Bo Jin - Libnan

Penelope Dimond, Nivîskar û lîstîkvan- Brîtanya

Gorka Elejabarrieta Diaz, Senatorê Baskî, Rêveberê Beşa Têkiliyên Navneteweyî ya EH Bildu - Welatê Bask

Komîteya Rêveber a Federal a Yekîtiya Jin Courage - Almanya

Silvia Federici, Nivîskar û Profesor Emerîta Zanistên Civakî, Zanîngeha Hofstra - DYA

Andrew Feinstein , Rêvebirê Vekolînên Cîhanê yên Shadow - Brîtanya

Dr Phil Frampton, Nivîskar- Btîtanya

Partiya Sosyalîst a Azadî - Beşa Avusturalya

Partiya Sosyalîst a Azadî - Beşa DYE

Andreas Gavrielidis, Hevgirtina Yewnanî-Kurdî

Lindsey German, Convenor Koalîsyona Şer Rawestîne - Brîtanya

Selay Ghaffar, Çalakvanê mafên Jin ji Afxansitan ku hatiye sûrgûn kirin

Prof Barry Gills, Endamê Akademiya Cîhanî ya Huner û Zanistê - Brîtanya

Dr Sarah Glynn, Nivîskar- Fransa

Mustafa Gorer, Çalakvanê Kurd - Brîtanya

Kirmanj Gundi, KHRO (Çavdêrê Mafên Mirovan a Kurdistanê) - Brîtanya

Prof Michael Gunter, Sekreterê Giştî ya Komîsyona Sivîl a Tirkiyeyê ya YE  (EUTCC) - DYA

Rahila Gupta, Reveberiya Southall Black Sisters - Brîtanya

Kazhal Hamarashid, Endamê Reveber a Navenda Civaka Kurd a Toronto – Kanada

Niaz Hamdi, KHRO (Çavdêrê Mafên Mirovan a Kurdistanê)) - Brîtanya

John Hendy QC, Parêzer - Brîtanya

Nick Hildyard, Şîrovekarê Siyasî- Brîtanya

Ava Homa, Nivîskar, Rojnamevan û Çalakvan – Kanada/ DYA

Srecko Horvat, Damezrînerê DiEM25 & Progressive International

Dr Stephen Hunt, Torê Ekolojî a PiK – Brîtanya

John Hunt, Rojnamevan - Brîtanya

Alia Hussein, Komiteya Kar û Barên jin a Federasyona Giştî a Sendîqayên Iraqê – Iraq

Lord Hylton, House of Lords - Brîtanya

Serif Isildag, Rojnamevan - Brîtanya

Ruken Isik, Zaningeha Amerika - DYA

Dafydd Iwan, Serokê berê ya Plaid Crymru – Wales

Jîn Komeleya Jinan - Libnan

Ramsey Kanaan, Weşanger, PM Ragihandin- Brîtanya

James Kelman, Niviskar – Skotlandiya

Gulay Kilicaslan, Desteya Lekolînên Hiquq û Zagonş Zanîngeha Carleton – Kanada

Nida Kirmani, Women Democratic Front, Partiya Haqooq-e-Khalq – Pakistan

Nimat Koko Hamad, Lêkolînerê û pisporê zanista zayendî - Sûdan

Kongra Star – Tevgera jin a li Bakûr û Rojhilatê Sûriyê

Claudia Korol, Damezrînerê Kolektîfa Perwerdehiya Gel Pañuelos en Rebeldía, Feministas de Abya Yala - Arjantîn

Balazs Kovacs, Pisporê perwerde - Brîtanya

Şeyda Kurt, Rojnamevan û Nivîskar – Almanya

Coni Ledesma, Yekbûna Navnetewî a Jinan (IWA) Europe - Hollanda

Dr Anjila Al-Maamari, Navenda Lêkolînên Stratejîk a Piştgiriya Jin û Zarokan - Yemen

Aonghas MacNeacail, Helbestvanê galî yê skotî - Skotlandiya

Fazela Mahomed, Grûpa Çalakiyan a Mafên Mirovan a Kurd – Başûrê Afrîka

Saleh Mamon, Kampanyaya Li Dijî Cîmînalîzekirina Civakan (CAMPACC) - Brîtanya

Dr Carol Mann, Dîrektore Jin di Şer (Women in War) - Fransa

Mike Mansfield QC, Parêzer- Brîtanya

Dr Thomas Jeffrey Miley, Zanîngeha Cambridge - Brîtanya

Zahraa Mohamad, Rojnamevan - Libnan

Francie Molloy, Parlamena Mid Ulster - Îrelanda

David Morgan, Rojnamevan - Brîtanya

Baroness Jones of Moulsecoomb, Endamê Partiya Kesk a House of Lords - Brîtanya

Maryam Namazie, Çalakvanê Mafên Mirovan û Şîrovekar - Britanya

Dr Marie Nassif-Debs, Serokê Komaleya Wekhevî-Wardah Boutros - Libnan

Doug Nicholls, Sekreterê Giştî, Federasyona Giştî a Sendîqêyan- Brîtanya

Margaret Owen, O.B.E., Serokê Jinên Bî ji bo Aşitî bi rêya Demokrasî (Widows for Peace through Democracy) - Brîtanya

Prof Felix Padel, Zanîngeha Sussex - Brîtanya

Sarah Parker, Anti-Capitalist Resistance - Brîtanya

Partiya Demokrat a Sosyalîst a Welatparêz (PPDS) - Tunis

Kampanya Aşitî li Kurdistanê – Brîtanya

Maxine Peake, Actress - UK

Rosalind Petchesky, Zanîngeha New York – DYA

Dr Thomas Phillips, Mamosteyê Hiqûq li ZanîngehaLiverpool John Moore - Brîtanya

Elenora Gea Piccardi, Zaningeha Coimbra - Îtalya

Ulisse Pizzi, Geologist, Şêwirmendiya endezyariya Brîtanya - Brîtanya

Dr Anni Pues, Parêzerê mafên mirovan ên navneteweyî- Brîtanya

Radical Women – DYA

Radical Women - Australia

Bill Ramsay, Serokê berê ya Enstîtuya Perwerdehiyê ya Skotlandê û Serokê Partiya Neteweyî ya Skotlandê – Skotlandiya

Ismat Raza Shahjahan, Serokê Women Democratic Front - Pakistan

Trevor Rayne, Fight Racism! Fight Imperialism! - Brîtanya

Rêxistina Pêwendiyan Jinên Kurd (REPAK) - Başûrê Kurdistan

Gawriyah Riyah Cude, Forûma Senîqayên Jin - Iraq

Dimitri Roussopoulos, Nirîskar, Edîtor û Çalakvanê Siyasî – Kanada

Nighat Said Khan, Women Democratic Front, Forûma Jin a Çalakîyan WAF - Pakistan

Dr. Michael Schiffmann, Zanîngeha Heidelberg - Almanya

Paul Scholey, Morrish Solicitors - Brîtanya

Bert Schouwenburg, Şewirmendê Sendîqeyên Navnetewî – Brîtanya

Chris Scurfield, Çalakvanê Siyasî - Brîtanya

Stephen Smellie, Cîgirê Civîna UNISON Scotland û endamê NEC - Skotland

Geoff Shears, Cîgirê Serokê Navenda Xebat û Lêkolînên Civakî (CLASS) - Brîtanya

Tony Shephard, Hûnermend - Brîtanya

Tony Simpson, Waqfa Aşîtî a Bertrand Russell - Brîtanya

Radha D'Souza, Profesorê Hiqûq li Zanîngeha Westminster - Brîtanya

Oskar Spong, Operator - Brîtanya

Chris Stephens MP, Glasgow South West - Skotlandiya

Steve Sweeney, Edîtorê Navneteweyî, Morning Star - Brîtanya

Tooba Syed, Women Democratic Front - Pakistan

Greta Sykes, Nivîskar û hunermend - Brîtanya

Tim Symonds, Niviskar - Brîtanya

Joly Talukder, Sekreterê Giştî yê Navenda Sendîkaya Karkerên Cilûbergên Bangladeşê - Bangladeş

Latifa Taamalah Komîteya Jin - Tunis

Shavanah Taj, Sekreterê Giştî yê Wales TUC - Wales

Lisa-Marie Taylor, Reveberiyê FiLiA - Brîtanya

Saadia Toor, Women Democratic Front - Pakistan

Tom Unterrainer, Waqfa Aşitî a Bertrand Russell - Brîtanya

Prof Abbas Vali, Profesorê Teoriya Civakî û Siyasî ya Nûjen – Brîtanya

Dr Federico Venturini, Zanîngeha Udine - Îtalya

Andy Walsh, Serokê Navenda Hiqûqê ya Greater Manchester - Brîtanya

Julie Ward, Parlamenterê berê - Brîtanya

Arthur West, Sekreterê Meclîsa Sendîkaya Karkerên Loudon û Kilmarnock  - Skotland

Prof. Kariane Westrheim, Serokê Komîsyona Sivîl a Tirkiyeyê ya YE (EUTCC) - Norwêc

Alex Wilson, Xwendekarê PhD li Zanîngeha York li Toronto, Ontario - Kanada

Dr Fiona Woods, Mamoste, Zanîngeha Teknolojiyê Shannon - Îrlanda

Paula Yacoubian, Endamê parlamento – Libnan

Rosy Zúñiga, Meclîsa Lêkolîn a Gelên Latîn Amerîka û Karîbîya – Meksîka