Amed – Li gelek welatên cîhanê deverên dîrokî bi pîvan tên parastin lê li Tirkiyeyê ew rewş  berevajî ye. Cîhanê şahidî ji tunekirina Heskîfê re kir. Ew warê bi hezaran salan li ber çavên me di binê avê de ma. Li Tirkiyeyê wekî  Heskêfê gelek deverên dîrokî di bin avê de hatin hiştin û ji bo çêkirina rê, avahiyên bilind û navendên AVM’yan bi hezaran darên kevnar qut kirin.

Yek ji van deverên dîrokî ji Sûrên Amedê û taxên li nava wê û derdora wê ne…

Sûrên Dîyarbekirê yên dîrokî, bi dirêjahiya 5 hezar û 800 metreyî li ser zinarên li başûrê rojhilatê bajêr ku ber bi Geliyê Dîcleyê ve diçin bilind dibin, ji hêla Şaredariya Bajarê Mezin a Diyarbekirê ve tên "restorekirin." Ji 82 bircên ku li dîwarên Surê yên di navbera heşt û 22 metreyan de bilind in de cih digrin bi demê re heft ji vana hilweşiyan. Di bin navê xebata restorasyonê ya ku li ser sûrên dîrokî dest pê kirin, di 2015’an de ket nav Lîsteya Mîrasa Cîhanê ya UNESCO’yê ku ev yek wekî gavek girîng tê dîtin. Taxa Ben û Sen ku yek ji navçeyên dîrokî yên Amedê ye jî dê ji bo peyzaj û restrosasyona dîwaran bê hilweşandin.

Di çarçoveya projeya 'restorasyonê' de tax tê hilweşandin

Dema ku restorasyona bircan di hefteyên borî de dest pê kir, hin xaniyên xirbe yên ku li binê sûran cih digirtin jî hatin hilweşandin. Piştî xaniyên hilweşandî, dest bi xaniyên din ên li Taxa Ben û Sen hat diyarkirin ku dê di qonaxa duyemîn de xaniyên din jî werin hilweşandin û dê ji xwediyên wan re di navbera 80 û 100 milyarî de pere bê dayîn. 

Li şûna xaniyên ku werin hilweşandin park tên çêkirin

Navçeya Ben û Sen a ku ji ber li tenişta dîwarên dîrokî ye bi Surê tê naskirin, herêmek di nav sînorên navçeya Şehîtlîk a navçeya Yenîşehîrê de ye.

Avahiyên yekem ên li ser sûrên Ben û Senê hatine çêkirin di dawiya 1970’an de hatine çêkirin. Tê îdîakirin ku dê li şûna xaniyên li herêmê yên di çarçoveya projeya restorasyonê de werin hilweşandin, rêyên meşê û xebata daristanan bê kirin.

Me der barê biryarê de ramanên welatiyên li taxa ku zarok li wan lîstok dilîzin û jinên li baxçeyên xwe rûniştî sohbet dikin, pirsî. Jinên taxê dibêjin ku parka were çêkirin dê ji wan re aramî nehêle û dê pirsgirêkên cidî yên ewlehiyê rû bidin, ji ber wê jî naxwazin xaniyên wan ên bi salan li wan jiyane werin hilweşandin.

“ Naxwazim di avahiyên bilind de bijîm”

Hecî Fatma Savur a ku li taxê dijî der heqê hilweşandinê de dibêje: “30 sal in ez li vir dijîm. Ez naxwazim xaniyê min hilweşe. Mala min û tapuya min heye. Ew hatin ba me û gotin lê em naxwazin were hilweşandin. Em bi vî cihî fêr bûn, ez li baxçeyê xwe dijîm, ez li mala xwe dijîm. Ez naxwazim dev ji vî cihî berdim û di apartmanan de bijîm. Zarokên min li apartmanan rûdinên  û ji min re jî dibêjin werin ba me lê ez naxwazim biçim. Ez di mala xwe de rehet im. Ez li vir hîs dikim ku dijîm. Ez ji Pîranê hatim vir. Zarokên min li vir mezin bûn û ez li vir pîr bûm. Niha ez naxwazim jiyana min a berê bi dawî bibe. Ez li vir kêfxweş im. Xaniyek min ê piçûk heye lê ez kêfxweş im."

 “Ez nikarim li cîhekî din bijîm”

Saliha Bayram ku li heman taxê dimîne got; “35 sal in ez li vir dijîm. Ez naxwazim ev der jî xera bibe. Xaniyên me xirab in lê li şûna hilweşandinê, ew dikarin çareseriyên mayîndetir bibînin. Bila ew û li cihên din xaniyek nedin me bila xaniyên me tamîr bikin. Em bi salan e li vir in, cîran û hevalên me hene. Ger ez îro ji vir herim, çavên min li paş namînin. Ez li mala xwe bi cîranên xwe re tenê dimînim. Lê heke ez biçim cihekî din, ez nikarim li apartmanan bi kesê bawer bikim û ya herî girîng, ez nikarim bi wan re li hev bikim. Ger ev cih werin hilweşandin û li şûna vir park werin çekirin dê ewlehiya me kêm bibe. Em ji cîran û taxa xwe hez dikin, bila hilneweşînin.”