REFÎF ÎSLIM

Xeza – Çîroka Cûmana Qiwêdir a 29 salî, dema ku şanzdeh salî bûye li ser ekranên televîzyonê li fîlmên zanyarî temaşe dikir, dest pê kiriye û bavê wê hewesa wê ferq kiriye hejmarek pirtûkên zanistî yên pispor di mijarên astronomiyê de dane wê. Digel biçûkdîtina kesên derdora wê ji vî beşî re jî wê dev ji xewna xwe bernedaye û rexnekirina wan kesan, azweriya wê ya gihîştina destpêka rê, dîtina stêrkan, û hînbûna li ser navê gerestêrk, çerxa jiyana wan û têkiliya wan bi gerestêrkê re zêde dike.

Nikaribû pêşî li kêfxweşiya xwe bigre

Cûmana Qiwêdir dibêje ku xewna wê êdî dest pê kiribû dê pêk bihata. Dema ku wê ji yek ji hevalên xwe peyamek girt ku tê de dibêje, Dr. Suleyman Bereke, stêrnasê Filistînê li Ajansa NASA’yê, dixwaze ku tîmek pispor di stêrnasiyê de li Xezayê ava bike û li kesên eleqedar digeriya. Di wir de wê nikaribû kêfxweşiya xwe bigre, tavilê lînk vekir da ku hevpeyvîna bi yek ji navendên li Xezayê re girêdayî re ye bike navê xwe tomar dike.

Cûmana Qiwêdir hîn jî wê hevpeyvîna ku di 22 saliya xwe de dabû bi bîr tîne û ji me re got ku wê du qonax derbas kirine û bi zanyar Suleyman Bereke re di yekemîn semînera zanistî ya organîzekirî ya ji bo zanyariya fezayê ya li Zîvala Xezayê civiya, wê diyar kir ku yekem teleskopa fezayê jî dîtiye jixwe hebûna teleskopê li Xezayê ji ber dorpêça dagirkeriya Israîlê gelek zor e.

Di wê rojê de, Cûmana Qiwêdir teleskop hîs kir ku zarokek piçûk e ku dixwaze lîstika xwe ya nû bikole. Li vir beşên ku hûn wê di wêne û fîlman de dibînin, rengê wê yê reş û mîkroskop li gorî axaftina wê ye, ew dibêje ku ev hemî bûyer di sala 2014’an de bûn û bi beşdariya tîmek ji 30 kesan, ji ber vê yekê wê nikaribû demeke dirêj li gel teleskopê derbas bike.

Ji bo stêrkan bibîne bi şev ji malê derdiket

Cûmana Qiwêdir diyar dike ku ne hêsan bû malbata wê were razîkirin. Ew bi şev ji malê derdiket da ku stêrkan bibîne, ji ber ku ev mesele ji bo xelkê Xezayê rengek dînbûnê ye û ew ne gengaz e. Lê bavê wê ew fam dikir û baweriya wî ya tam ku dê keça wî bibe yek ji endamên çêtirîn ên tîmê hişt ku biçe.  Da zanîn ku êdî danişînên zanistî birêxistî bûn û di wergirtina agahdariyê de rasttir bûn da ku tîmên zanistî karibin bi damezrandina wê re bi mehan bi tenê gav bavêjin.

Cûmana Qiwêdir dide zanîn ku bi saya danişînên hûrgulî di demjimêrên şevê de, ew dikarin navên stêrkan bi durustî diyar bikin û gelek diyardeyên gerdûnî yên der heqê zanista fezayê de fêr bibin da ku ji malbata xwe re vebêje. Diyar kir ku ew bi eleqeyek mezin li danişînan guhdarî dikin ji ber tiştê ku tê gotin bi rastî temaşe dikin.

Cûmana Qiwêdir destnîşan dike ku piştî salek tenê hejmara endamên tîmê yên Balyozên Marîx zêde bûn, ji ber vê yekê wan biryar da ku wê bikin du beş. Ya yekem ji zanyar û lêkolîneran ku bi alîkariya wan çend lêkolîn der barê zanista felekî de hatin kirin û beşa duyem jî waneya astronomiyê, ji ber ku navendê nedixwest kesek ku ji zanista felekî hez dike red bike.

Cûmana Qiwêdir da zanîn ku pirsgirêk di zêdebûna hejmaran de bû, ji ber vê yekê dabeşkirin û yekkirina wan di dewreyên perwerdehiyê de jî gelek dijwar bû û got ku adetên welat hene û tedbîrên ji bo meşandina kampên astronomîk ji bo ciwanan û çûnûhatina wan bo welatên Ereb û biyanî ku beşdarî kon, çalakî, û heta hin rûniştinên perwerdeyê bibin hene da ku lêkolînê pêşkêş bikin.

Dixwaze beşdarî çalakiyan bibe

Tevliheviyên "dagirkirina Israîlê" û derbasbûna li Zîvala Xezayê, li gorî Cûmana Qiwêdir, nehişt ku ew beşdarî danişîna ku wê bi Dewleta Eyaleta Mexribê re organîze kiribû bibe da ku ku tîmekê bişîne  wan temsîl bike. Bi riya bernameya zoomê re birêve bibe, ew diyar dike ku hîn jî dixwaze beşdarî van çalakiyan bibe û encamên lêkolîna xwe ya li ser rastiya erdê û alavên bi kar anîne bibîne.

Piştî ku çalakiyên komeleya astronomîk ango felekî hatin birêxistinkirin, Cûmana Qiwêdir diyar dike ku dibistan fêr bûne ku zarokên bi fezaya derve re eleqedar in fêr bike, ew gelek bi bişirîna zarokan kêfxweş dibe. Dema ku agahiyan digrin û mêjiyê wan ji sedî 80 li ser agahiyan e, hêjayî gotinê ye ku hejmara kesên ku sûd girtine gihîştiye 140 zarokî.

Girêdana stêrknasiyê bi dîrok û şaristaniyên Kenan, Misir û Babîlê ve 

Cûmana Qiwêdir hewl dide ku li gorî gotina xwe, stêrknasiyê bi dîrok û şaristaniyên Kenanî, Misirî û Babîlî ve girê bide da ku rola wê di jiyana wan şaristaniyan de zelal bike û bizanibe çima ew stêrka li ser dîwarên perestgehan dihatin zêxkirin. Her wiha girîngiya qonaxên heyvê, yan berhemên wê jî her wisa. Di berdewamiya axaftina xwe de got ku ew hewl dide fezayê bi erdnîgarî, jîngeh, rêbazên bêhnvedanê û hin zanistên din ve bide girêdan.

Cûmana Qiwêdir destnîşan dike ku hin zarok matmayî dimînin dema ku fêr dibin çavkaniya madenan stêrk in wekî hesin û gazên wekî gaza helyûmê ku gelek bikaranînên wan heye. Wê diyar kir ku pandemiya koronayê hemû çalakiyên navborî yên ji bo zarok û mezinan rawestandiye û niha bi ekîba xwe ya astronomîk re beşdarî gelek çalakî û kampên li Xezayê û derveyî welat dibe bi hêviya ku êş belav bibe yan di çend rojên li pêş de hilweşe û çalakiyan biqedîne û endamên nû jî bi tîmê re bide nasîn.