RAFÎF ESLEEM

Xeza - Asbat yek ji avahiyên kevnar ên dîrokî û mîratî ye ku bi berfirehî li navenda bajar e. Kolanên teng ên bajar, bi hev re girêdana taxê hem cihê nepeniyê ye û hem jî ji bo gelên li taxê cihê ewlehiyê ye.

Souad Kassab a 70 salî li mala kevnar a malbata xwe dijî û hemî hewldanên ku ji bo firotina xaniyek an barkirina ku di apartmanek li navenda bajêr de bijî, red kir. Girîngiya xanî ji bo wê pir mezin bû, ji ber ku ew di yek ji sembolên mîmariya ji serdema kevin de dijî ku jê re Sibat tê gotin. Lewre girêdana wê bi dîroka malbata wê û bav û kalên wê re dijî û ji vê dîroka ku pê re dijî hez dike.

Souad Kassab diyar kir ku sibat ji bo parastina riyan ji diziyê hatibû avakirin, fikir ew e ku xaniyên cîran bi kemeran ve girê bide ku mebest jê firehkirina cadeya lê ye, yan jî avahiya li tenişta wê da ku deriyên sereke yên rêçikan ava bikin û korîdorek teng an riyek teng di binê wê de derbas dibe. Bi jûreyek bilindkirî bi qube û pencereyek ku tê de hûn dikarin peyayan bişopînin û behsa binpêkirinan bikin.

Li gorî ku Suad Kassab, li ser navê malbatên ku xwediyên xaniyê li kêleka odeya kontrolê ne ango “El-Sibat” e, lewma tişta ku ji wan li Zîvala Xezayê maye tenê du kes in, yek jê malbata Kassab û ya din jî malbata Alamî.

Li taxê gelek avahiyên dîrokî hene

Suad Kassab diyar kir ku taxa El-Derac a her du sibat tê de ne, gelek mal, mizgeft û hemamên kevnar ên ku mîmariya serdema Osmaniyan vedihewînin lê hene.

Li gorî Souad Kassab, "Sibat Kassab" ji başûr ve bi Hemam el-Samra û Mizgefta Omerî re sînor kiriye ku yek ji mezintirîn û kevintirîn mizgeftên li Şerîda Xazayê tê hesibandin û li rojava, ew bi bazara kevneşopî ya Al-Zawiya re sînordar e. Ji bakur ve Qesra Paşa ye. Suad kesab destnîşan kir ku xaniyê diçe Sibat Kassab ji hêmanên bingehîn û kevneşopî yên xaniyên kevn pêk tê, ew hewşa fireh e ku bi hemû odeyên xênî ve girê dide, kemer, stûn, tavan, beton û derenceyên ku xanî bi qata duduyan ve girê dide ango ode bi qube yan jî karwan.

Souad Kesab destnîşan kir ku kalîteya kevirên qûmê yên kevin ên ku xanî jê hatine çêkirin, mirov ji sermaya zivistanê diparêze, ji bo havînê jî ji germê diparêze. Dema mirov di havînê de serdana Sibatê dike hênikahiya ku ji wan keviran derdiket hîs dikî û dema ku zivistan tê mirov germahiyê di hundirê avahiya kevnar de dibîne.

Di çêkirina xaniyan de madeyên xwezayî hatine bikaranîn

Souad Kesab amaje kir ku di çêkirina wan de lîm, qûm, terakota behrê, ax, kaş û çend madeyên xwezayî hatine bikaranîn ên îro êdî nayên bikaranîn, stûriya dîwarên bargiran ji 70 santîmetre heta metreyekê diguhere. Fonksiyona xwe ya avahî pêk bînin û diyar kir ku ev xanî ji bo du qatan bi zorê hatine çêkirin, ji ber vê yekê dema ku wê xwest qata sêyem çêbike, pisporan hişyarî da wê ku xanî û hewşê hilweşîne.

Suad Kesab anî ziman ku şêwaza avakirina xaniyên kevn bi awayê jiyanê re lihevhatî bû ku ji 6 malbatan an jî zêdetir pêk tê. Her malbat jûreyek fireh ji bo rûniştina xwe digire û cihê din weke hewşa mezin a xanî cihek rûniştin û danûstendinê dimîne. Îro ew şêwaza jiyanê êdî ne mumkin e lewra piraniya xaniyên derdora Sibtê hatine hilweşandin û avahiyên apartmanan ên pirqatî li şûna wan xuya bûn lê wê ev tişt red kir.

Bi çîrokên ku ji dapîra xwe bihîstibû bi wê avahiya kevnar re bûye yek

Ji bo Suad Kassab, ev xanî dîroka malbatê, pîr û kalan û çîrokên wê yên kevnar ku digihîjin serdema Memlûkan vedibêje. Ew amaje dike ku wê hemû çîrokên ji dapîra xwe û xesûya xwe bihîstine, di referanseke mezin de tomar kiriye lê wê winda kiriye û ew îro ji ber xiyanetê bîranînên xwe nema diparêze. Ji bilî çîrokek ku ji neviyên xwe re behsa bapîrê xwe dike li vê malê dijiya û yek ji bazirganên mezin û navdar ên Şamê dihat hesibandin e tiştek din nemaye.

Ji ber vê yekê Souad Kassab me vedigerîne zarokatiya xwe û ji me re dibêje ku dapîra wê ji wê re behsa xaniyê ku îro tê de dijî kiriye. Xaniyê ku li ser deverek bilind ku dişibiya çiyayekê hatiye avakirin û hemû cihên nêzîk keşif dikir û ev tiştê ku li taxê navê derenceyan li gorî meanderan bi dest xistiye. Souad diyar kir ku dema karwanên bazirganan hatine wan li ser riya rast ber bi deriyê Xezeyê ve bi rê ve bibin û vê yekê kir ku bapîrê wê avê amade bike, firaxek e ku tevahiya salê ava cemidî tê de heye, ji bilî ku ji bo rêzgirtina mêvanên xwe qurbanan bide.

“Serdema avakirina xaniyan baş nayê zanîn”

Suad kesab amaje bi wê yekê jî kir ku hin kes, sedema avakirina van xaniyan bi şêweyê Sabati El Alamî û Kassab ve girê didin, ji ber ku ew otêl bûn ku pêşwaziya rêwiyan dikirin û xizmetguzariyên guncaw pêşkêşî wan dikirin. Paşê xwediyên wan biryar dan ku di wan de bijîn û kirê bi dawî bikin û gotinek din jî li ser van xaniyan heye, ew e ku di serdema Memlûkan de ji bo padîşahan wek qesr hatine çêkirin û gelek gotegot hene ku tê gotin xanî beriya 700 salan hatine çêkirin.

Souad Kassab pêşwaziya gelek mêvanên ciwan ên ku tên wî cihî û yên ku ji ber meraqa wan çîrokên avakirina dadgeh û xaniyan li wê devera taybetî dizanin, dike. Souad da zanîn ku ew mêvandariya gelek xebatkarên medyayê û teknîkî dike da ku çend çîrok û rêzefîlm di hundurê wê de bikişînin. Wekî rêzenivîsa Fedayî, ji ber ku ew bawer dike axaftin li ser wî cihî pêdivî ye ji ber ku ew mîrateyek kevnar e ku berê ew û malbata xwe xwediyên wê derê bûn û di destên Filistînê de bû.