افزایش نمایندگی زنان در عرصه محلی لبنان؛ از ضرورت تا واقعیت
«توافق‌نامه سلما - سوا برای برابری» با هدف تقویت مشارکت زنان در انتخابات شهرداری‌ها و نمایندگان محلی و تضمین حضور عادلانه‌ی آنان برای رسیدن به جایگاه‌های تصمیم‌گیری محلی، منتشر شده است.
سوزان ابوسعید
بیروت - سازمان «فیفتی فیفتی»، «توافق‌نامه سلما – سوا برای برابری» را با هدف تقویت برابری جنسیتی و مشارکت عادلانه و مؤثر زنان در عرصه‌های عمومی، به‌ویژه در شوراهای شهرداری و نمایندگان محلی، منتشر کرد. این توافق‌نامه بر لزوم اختصاص دست‌کم ۳۰ درصد از کرسی‌ها به زنان در انتخابات آتی تأکید دارد.
نگاهی به توافق‌نامه
«توافق‌نامه سلما-سوا برای برابری» بر تعهد به اختصاص دست‌کم ۳۰ درصد از کرسی‌های شوراهای شهرداری به زنان و همچنین تلاش برای تحقق برابری جنسیتی در جایگاه‌های ریاست و معاونت شهرداری استوار است.
در مقدمه این توافق‌نامه تأکید شده است که زنان، با وجود برخورداری از شایستگی‌های علمی و اجتماعی و پیشگامی در مسیر پیشرفت و توسعه جامعه، همچنان در مجلس نمایندگان و شهرداری‌ها به دلیل موانع اجتماعی یا قوانین ناعادلانه موجود، به حاشیه رانده می‌شوند.
با توجه به معلق ماندن طرح پیشنهادی قانون سهمیه (کُتا) در مجلس نمایندگان، و گذشت یک سال و سه ماه از ارائه آن توسط ۱۰ نماینده، و همچنین عدم امکان تصویب آن پیش از انتخابات شهرداری‌ها و نمایندگان محلی، این توافق‌نامه شکل گرفت. بر اساس این توافق، چهره‌های فعال پارلمانی، حزبی و خانوادگی، شخصیت‌های برجسته و فعالان زن و مرد متعهد به تحقق برابری جنسیتی در پست‌های ریاست و معاونت شهرداری‌ها می‌شوند. امضاکنندگان همچنین متعهد می‌شوند از نظر سیاسی و قانونی تلاش کنند تا تصمیم‌گیرندگان هرچه بیشتری را به امضای این توافق‌نامه، به عنوان چارچوبی سیاسی و فراگیر برای دستیابی به تصویب نهایی سهمیه جنسیتی، ترغیب کنند.
همچنین بر اهمیت آگاهی‌بخشی اجتماعی از طریق کارزاری فراگیر در شبکه‌های اجتماعی، با هدف تأکید بر توانمندسازی زنان در عرصه‌های عمومی، تأکید شده است. این توافق‌نامه نشان‌دهنده تعهد اخلاقی و معنوی امضاکنندگان به حمایت از برابری جنسیتی و تقویت نقش زنان در تصمیم‌گیری‌های سیاسی است.
چالش‌های پیش روی مشارکت‌کنندگان
جويل ابوفرحات، رئیس و بنیان‌گذار انجمن فیفتی فیفتی، درباره اهداف این توافق‌نامه گفت: «ما «توافق‌نامه سلما» را برای فراهم کردن جایگاهی شایسته برای زنان در شوراهای شهرداری منتشر کردیم. امضاکنندگان متعهد می‌شوند که حداقل ۳۰ درصد زنان به عضویت شوراهای شهرداری درآیند. این توافق‌نامه، که ماهیتی معنوی دارد و جایگزینی برای قانون سهمیه است، تلاشی برای افزایش شمار زنان در شهرداری‌هاست.»
او افزود: «این توافق‌نامه را پنج حزب از هفت حزب اصلی امضا کرده‌اند. هرچند حزب ششم امضا نکرده، اما لیست‌های انتخاباتی‌اش شامل ۳۰ درصد زن بود. علاوه بر این، بیش از ۱۵۰۰ نفر نیز توافق‌نامه را امضا کرده‌اند و امیدواریم زنان بیشتری را در شهرداری‌ها ببینیم.»
جويل ابوفرحات همچنین از همه خواست تا زنان در لیست‌های انتخاباتی حضور داشته باشند و تأکید کرد: «شهرداریِ بدون زنان، مانند پرنده‌ای تک‌بال، قادر به پرواز نیست. فعالیت شهرداری‌ها تنها زمانی سالم و مفید خواهد بود که زنان و مردان دوشادوش هم مشارکت کنند.»
برابری؛ اصلی اساسی برای بنای جامعه‌ای دموکراتیک
از سوی دیگر، رودینه حاطوم سیف‌الدین، فعال سیاسی و محیط‌زیستی و عضو اتحادیه زنان پیشرو، دلایل مهاجرت جوانان را چنین برشمرد: «شهرک راشیا الوادی در بقاع غربی با میراث غنی فرهنگی و تمدنی و فرزندان شایسته‌اش شناخته می‌شود، اما نبود فرصت‌های شغلی و آگاهی‌بخشی ناکافی باعث شده تا جوانان راه مهاجرت را در پیش گیرند.»
او توضیح داد: «نامزدی من برای شورای شهرداری راشیا الوادی، ریشه در احساس مسئولیت، شناخت نیازهای شهرک و ایمانم به اصل برابری، عدم تبعیض و دموکراسی دارد. توافق‌نامه سلما را امضا کردم چون باور دارم در هر روستا یک 'سلما' هست؛ زنی که به توانایی و شایستگی خود برای رسیدن به مراکز تصمیم‌گیری و رساندن صدایش ایمان دارد.» وی خطاب به مردم نیز پیامی داشت: «رأی امروز شما، مسئولیت شماست و تغییری که همگی انتظارش را می‌کشیم، به دست شما رقم می‌خورد.»
انتخابات پیشین شهرداری‌ها
دوره قانونی شوراهای شهرداری شش ساله است، در حالی که دوره نمایندگی مجلس ۴ ساله است. لبنان تاکنون ۶ دوره انتخابات شوراهای شهرداری را در سال‌های ۱۹۵۲، ۱۹۶۳، ۱۹۹۸، ۲۰۰۴، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۶ برگزار کرده است.
در سال ۲۰۱۶، از میان ۲۱۹۳۲ نامزد، ۱۲۱۳۲ عضو شورا و ۳۰۱۸ مختار (کدخدا) در ۱۰۵۹ شهرداری (که اکنون به ۱۰۶۵ افزایش یافته) انتخاب شدند. با اینکه زنان ۵۰.۸ درصد رأی‌دهندگان لبنان هستند (طبق لیست‌های رسمی)، از ۱۰۴۵ زنی که برای شوراهای شهرداری نامزد شده بودند، تنها ۶۶۱ نفر توانستند کرسی به دست آورند. این آمار به خوبی نشان می‌دهد که حمایت از زنان در شوراهای شهرداری، خصوصاً حمایت زنان از زنان، چقدر ضروری است.
تجربه نشان داده است که بسیاری از نامزدهای زن با موانع متعدد مذهبی، خانوادگی و حزبی روبرو هستند؛ فشارهایی که بسیاری را وادار به انصراف از نامزدی می‌کند.
شهرداری‌ها با کمبود مالی شدید مواجه‌اند و بسیاری از آن‌ها، به‌ویژه پس از بحران اقتصادی سال ۲۰۱۹، دچار کسری بودجه هستند؛ وضعیتی که نقش توسعه‌ای آن‌ها را تضعیف کرده است. با این حال، بسیاری از نامزدهای زن و سازمان‌های حامی آنان امیدوارند که زنان بتوانند با دیدگاه جامع‌نگر و پیگیری طرح‌های مؤثر در توسعه محلی، به آبادانی و پیشرفت مناطق خود کمک کنند.