فراخوانی برای پیش‌قدم شدن زنان لیبی در نامزدی انتخابات شهرداری
فعالان زن لیبی معتقدند آنچه امروز زنان لیبی به آن نیاز دارند، صرفاً قوانین بیشتر نیست، بلکه نوعی تلنگر فکری و اجتماعی است که به آنان کمک کند خود را کنشگر ببینند نه تابع، پیش‌قدم باشند نه صرفاً گیرنده.
منى توكا
ليبی- با نزدیک شدن به انتخابات شوراهای شهری در دور دوم لیبی، کاهش تمایل زنان به نامزدی در کرسی‌های فردی به چشم می‌خورد؛ بیشتر آن‌ها ترجیح می‌دهند در قالب فهرست‌های انتخاباتی همراه با مردان شرکت کنند، هرچند قانون این امکان را به آنان داده که به‌صورت مستقل در سه دسته مختلف نامزد شوند: کرسی‌های فردی، کرسی‌های ویژه افراد دارای معلولیت، و کرسی‌های ویژه اقلیت‌ها.
دلایل بی‌میلی زنان به نامزدی در انتخابات
مریم مشمور، سفیر آگاهی‌بخشی و کنشگر مدنی از نسل دوم مدیریت انتخاباتی در سبها، بر تداوم تلاش‌ها برای آگاه‌سازی زنان نسبت به اهمیت مشارکت فعالانه‌شان، چه به عنوان نامزد و چه به عنوان رأی‌دهنده، تأکید کرد. با این حال، او اشاره می‌کند که بی‌میلی تنها به نامزدی محدود نمی‌شود، بلکه ثبت‌نام زنان به عنوان رأی‌دهنده را نیز در بر می‌گیرد.
به گفته‌ی مریم مشمور، «دلیل اصلی بی‌میلی زنان به نامزدی در کرسی‌های فردی، نبود اعتماد به فرآیند انتخابات است؛ بسیاری از زنان باور دارند که نامزدی مستقل تضمینی ندارد و کسی به آن‌ها رأی نخواهد داد، در حالی‌که شرکت در فهرست‌های انتخاباتی نوعی پشتوانه برایشان فراهم می‌کند.» او همچنین تأکید می‌کند که «کمبود آگاهی درباره حق زنان برای نامزدی مستقل، در این بی‌میلی نقش داشته است، چرا که بیشتر زنان کرسی‌های فردی را یک ریسک غیرقابل محاسبه می‌دانند.»
او معتقد است که فضای انتخاباتی کنونی هنوز به طور کامل برای مشارکت زنان آماده نیست: «باید نظارت و حمایت از سوی نهادهای گوناگون، از جمله سفیران آگاهی، جامعه‌ی مدنی و حتی خانواده‌ها وجود داشته باشد تا زنان را قانع کنند که انتخابات می‌تواند فضایی امن برای آن‌ها باشد؛ جایی که بتوانند با تکیه بر توانایی‌ها و برنامه‌هایشان در خدمت شهر و کشور خود قرار گیرند.»
فشارهای اجتماعی و خشونت انتخاباتی
او توضیح داد که برخی از زنانی که تصمیم به نامزدی گرفته بودند، چه به‌صورت فردی و چه در قالب فهرست‌ها، تحت فشارهای اجتماعی مجبور به پس‌گرفتن مدارک نامزدی خود شدند: «زنانی بودند که واقعاً ثبت‌نام کرده بودند، اما پس از مخالفت خانواده‌هایشان یا به‌دلیل تحمیل شرایطی برای پیوستن به فهرست‌های خاص یا همکاری با افراد مشخص، مجبور به انصراف شدند. این خود شکلی از خشونت انتخاباتی است.»
او افزود که این گونه رفتارها نشان‌دهنده تداوم موانع اجتماعی پیش‌روی زنان در عرصه سیاست است: «حتی زمانی که زن در زمینه آگاهی‌بخشی انتخاباتی فعال باشد، ممکن است صرفاً به‌دلیل زن بودن با طرد یا نادیده‌گرفتن مواجه شود. جامعه همچنان زن را در چارچوب نقش‌های سنتی می‌پذیرد، اما در پذیرش او به عنوان یک کنشگر اصلی در فرآیند انتخابات تردید دارد.»
نقش آگاهی‌بخشی در تقویت مشارکت زنان
با وجود تمام چالش‌ها، مریم مشمور بر اهمیت تداوم تلاش‌های آگاهی‌بخشی و حمایت زنان از یکدیگر تأکید می‌کند: «با افزایش آگاهی و پشتیبانی، شرایط به‌تدریج تغییر خواهد کرد. اگر زنان حمایت کافی از سوی خانواده و جامعه خود دریافت کنند، نقش پررنگ‌تری در روند انتخابات خواهند داشت؛ چه به‌عنوان نامزد و چه به‌عنوان رأی‌دهنده، و این خود شانس موفقیت‌شان را بیشتر می‌کند.»
او افزود که بی‌میلی به نامزدی تنها مشکل موجود نیست، بلکه ضعف در ثبت‌نام زنان به عنوان رأی‌دهنده نیز یکی دیگر از موانع تأثیرگذاری آن‌ها در انتخابات است: «مشارکت در انتخابات تنها یک حق نیست، بلکه مسئولیتی است بر دوش هر زن. هر زن باید آگاه باشد که چه در مقام نامزد و چه رأی‌دهنده، بخش جدایی‌ناپذیر این روند است.»
نقد درون‌نگر و فراخوانی برای تغییر
از سوی دیگر، عزیزه حسین، عضو وزارت حکومت محلی، نگرانی عمیق خود را نسبت به آنچه که «بی‌تفاوتی زنان» در قبال نامزدی برای کرسی‌های فردی به‌ویژه در منطقه جنوب، ابراز کرد. او معتقد است که زنان جنوبی «بسیار عقب‌تر از همتایان خود در منطقه عربی هستند»، نه به‌دلیل قوانین یا نظام، بلکه به‌خاطر آنچه که آن را «ضعف ابتکار فردی و فقدان اعتماد به نفس» می‌داند.
او توضیح داد که «قوانین فضایی محدود برای مشارکت زنان ایجاد کرده‌اند، مانند کرسی‌های کوتا و فرصت‌هایی در بخش افراد دارای معلولیت و اقلیت‌ها، اما زنان از این فضا استفاده نکرده‌اند. آن‌ها خود را بخشی از این حرکت نمی‌بینند و گویی منتظرند کسی دستشان را بگیرد به‌جای آنکه خودشان پیش بروند.»
او هشدار داد که ادامه این رویکرد باعث خواهد شد که زنان برای دهه‌ها در حاشیه باقی بمانند، مگر اینکه یک موضع واضح از درون جامعه زنان اتخاذ شود: «اگر زن‌ها از خود شروع نکنند، هیچ چیزی تغییر نخواهد کرد. آن‌ها باید باور داشته باشند که صدای‌شان اهمیت دارد و ابتکارشان کلید تغییر است.» او افزود که «جامعه لیبی ذاتاً پیچیده نیست، فقط نیاز دارد کسی توجهش را جلب کند، و زن‌ها می‌توانند این تصویر کلیشه‌ای را تغییر دهند، اما باید از انتظار برای پذیرش دست بردارند و خودشان اقدام کنند.»
او معتقد است که آنچه امروز زنان لیبی به آن نیاز دارند، فقط قوانین بیشتر نیست، بلکه «نوعی تلنگر فکری و اجتماعی است که به آن‌ها کمک کند خود را کنشگر ببینند، نه تابع، پیش‌قدم باشند، نه صرفاً دریافت‌کننده.»
فراخوانی برای اثبات خود و چالش با تصویر کلیشه‌ای
اخلاص المهدی، عضو وزارت حکومت محلی، بر یکی از حساس‌ترین جنبه‌های موضوع کناره‌گیری زنان از نامزدی تاکید کرد و آن را نگاه جامعه به زنان دانست. وی اشاره کرد که «جامعه هنوز هم زن را عنصری ضعیف می‌داند. وقتی مردم زنی را می‌بینند که برای نامزدی اقدام کرده، تصور می‌کنند که کسی او را به این کار وادار کرده است، نه اینکه او توانایی یا تصمیم خود را دارد. حتی وقتی که او برنده می‌شود، گفته می‌شود که کسی از پشت او را حمایت کرده است.»
وی این نگرش را با تجربیات محدود زنان مرتبط دانست و افزود: «فرصت کافی به زنان داده نشده است تا در موقعیت‌های مسئولیتی امتحان شوند و ارزیابی شوند. جوامع اعتماد را از طریق تجربه می‌سازند و اگر این فرصت به زنان داده نشود، همیشه در معرض شک و تردید خواهند بود.»
اخلاص المهدی تاکید کرد که تغییر تنها از طریق ابتکارات جسورانه زنان خودشان خواهد آمد و گفت: «زن باید خودش ابتکار عمل را برای نامزدی به دست گیرد، صحبت کند، در کمیته‌ها و نهادهای محلی مشارکت کند، این تنها راهی است که می‌تواند این تصویر کلیشه‌ای را بشکند. اگر منتظر بمانیم تا دیگران این فرصت را به ما بدهند، هرگز نخواهد آمد.»
در پایان، وی از زنان خواست که «امروز آغاز کنند، نه فردا، و گام‌های عملی بردارند تا قدرت و توانایی خود را ثابت کنند، نه اینکه فقط به صحبت در مورد تغییر بسنده کنند.»
شایان ذکر است که مرحله اول انتخابات شوراهای محلی در لیبی در نوامبر ٢٠٢۴ برگزار شد و بر اساس اعلام رئیس کمیسیون عالی انتخابات، زمان برگزاری مرحله دوم انتخابات قرار است در ماه ژوئن آینده تعیین شود.