بهاران لهیب

کابل- خدمات صحی یکی از ارکان حیاتی توسعه‌ی پایدار و رفاه عمومی در هر کشور است. در افغانستان، با وجود نیاز مبرم مردم به درمان، این خدمات در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارد. نهادهای بین‌المللی، بارها در گزارش‌های خود نسبت به نبود امکانات تداوی و فشار بر کارکنان صحی هشدار داده‌اند، اما این مشکلات نه تنها کاهش نیافته، بلکه در سال‌های اخیر افزایش یافته‌اند.

با تسلط دوباره طالبان بر کشور، نگرانی‌ها در مورد وضعیت صحی به‌ خصوص برای زنان دوچندان شده است. کمبود امکانات، نبود دوا و تجهیزات کافی، و فشارهای عقیدتی بر پزشکان زن از جمله چالش‌هایی‌اند که جان هزاران مریض(بیمار)، به‌ خصوص مادران باردار و کودکان را تهدید می‌کنند.

خدمات صحی در افغانستان یکی از عقب‌مانده‌ترین بخش‌های خدمات عامه است. آمارهایی که هر ساله توسط دولت‌ها منتشر می‌شود-که البته معمولاً دقیق نیستند و مناطق دوردست را پوشش نمی‌دهندـ نشان می‌دهد که وضعیت صحی کشور در حال وخیم‌تر شدن است. متأسفانه، این آمار هر سال افزایش می‌یابد.

در طول بیست سال گذشته و در زمان حضور نیروهای امریکایی، میلیاردها دالر به افغانستان سرازیر شد؛ بخشی از این کمک‌ها برای بهبود خدمات صحی اختصاص یافته بود. اما به‌جای استفاده مؤثر، بیشتر این پول‌ها حیف‌ومیل شد و دستاوردی در خور توجه به‌جا نگذاشت.

اکنون همان‌طور که سایر بخش‌ها در وضعیت بدی قرار دارند، بخش صحی نیز با بی‌توجهی روبه‌روست. حکومت طالبان بیشتر تمرکز خود را بر سرکوب زنان و محدود کردن پوشش آنان قرار داده است، تا رسیدگی به وضعیت وخیم درمانی کشور.

ما با یکی از داکتران(پزشکان) زن در یکی از شفاخانه‌های کابل گفت‌وگو کردیم. رویا عادل، متخصص نسایی و ولادی، به ما گفت: «من در بخش نسایی و ولادی کار می‌کنم. در تمام کابل که پایتخت و مرکز افغانستان است، فقط دو شفاخانه دولتی برای خدمات زنان وجود دارد. پس از حاکمیت طالبان، از ولسوالی‌های اطراف کابل و حتی ولایت‌های همجوار، تعداد زیادی مریض به این شفاخانه‌ها(بیمارستان) مراجعه می‌کنند. تنها ما در یک شب بیش از ۱۵۰ مادر را داریم که ولادت می‌کنند.»

او از نبود امکانات شدید شکایت دارد: «تعداد بسترها بسیار محدود است، دوا اصلاً وجود ندارد، و وسایل معاینه نیز کافی نیستند. با این حال، داکتران تلاش می‌کنند به هر قیمتی شده جان مادر و نوزاد را نجات دهند. اما اگر خدای ناکرده مریض یا کودک جان خود را از دست بدهد، داکتر و رئیس شفاخانه باید روزها به محکمه طالبان بروند، چون آنان هرگز نمی‌پذیرند که شفاخانه‌های ما امکانات لازم را ندارند.»

او می‌افزاید: «با وجود تمام مشکلاتی که پرسونل شفاخانه‌ها با آن روبه‌رو هستند، مریضان نیز در شرایط خوبی به‌سر نمی‌برند. وزارت امر به معروف طالبان، تمرکز خود را نه بر بهبود خدمات صحی، بلکه بر پوشش داکتران زن قرار داده است. هر روز در آغاز کار، یکی از کارمندان این وزارت در دروازه ایستاده تا بررسی کند که مبادا کارمندان زن لباس 'نامناسب' پوشیده باشند. حتی یک دفتر مخصوص هم در هر شفاخانه ایجاد کرده‌اند که روزانه برای ما آموزش‌های دینی می‌گذارند. اما هیچ‌گاه درباره‌ی وضعیت وخیم داکتران و مریضان سخنی گفته نمی‌شود.»

وضعیت فعلی خدمات صحی در افغانستان، به‌ویژه برای زنان، در حالت بحرانی قرار دارد. کمبود امکانات، نبود دوا و تجهیزات، و فشارهای فزاینده‌ی مذهبی و اجتماعی بر کادر درمانی، جان هزاران انسان را به خطر انداخته است. اگر جامعه جهانی و نهادهای مرتبط به‌زودی وارد عمل نشوند، ممکن است این بحران به فاجعه‌ای انسانی در ابعاد گسترده‌تر تبدیل شود.