سروشا آمین

مرکز خبر- آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) یا روماتیسم مفصلی شایع‌ترین بیماری التهابی سیستمیک مفاصل بوده و جزء بیماری‌های خودایمنی مزمن محسوب می‌شود.

مفصل جایی است که دو استخوان به یکدیگر می‌رسند. بیشتر مفاصل طوری هستند که به استخوان‌ها اجازه دهند در جهات معین و محدوده مشخصی حرکت کنند؛ برای مثال زانو بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مفصل بدن است. این مفصل باید به‌قدر کافی قوی باشد تا وزن را تحمل کند و سر جای خود قفل شود تا شخص بتواند صاف بایستد و راه برود، همچنین گاهی لازم است تاب بخورد و خم شود تا شخص بتواند بدود و ورزش کند.

انتهای هر استخوان با غضروف پوشانده شده است که سطح نرم لغزنده‌ای دارد. غضروف باعث می‌شود انتهای استخوان‌ها روی یکدیگر حرکت کنند و ساییده نشوند.

اما کسی‌که دچار روماتیسم می‌شود، سیستم ایمنی بدن در این فرد، موجب التهاب درون یک مفصل یا تعدادی از مفاصل خواهد شد، مقادیر زیادی مایع و خون به بخشی از بدن که تحت حمله عفونتی قرار دارد فرستاده می‌شود.

در آرتریت روماتوئید، تورم و التهاب در مفصل باعث کشیدگی غلاف اطراف غضروف می‌شود که وقتی تورم کم می‌شود، غلاف اطراف غضروف کشیده می‌ماند و نمی‌تواند مفصل را در وضعیت مناسب خود قرار دهد. نتیجه چنین اتفاقی ناپایداری مفصل است و بنابراین مفصل در حالت‌های نامناسبی قرار می‌گیرد.

 

علائم آرتریت روماتوئید:

از مهم‌ترین علائم این بیماری می‌توان به: «درد در مفصل، التهاب، تب و قرمزی مفصل، سختی و خشکی مفصل به‌ویژه هنگام صبح»، اشاره کرد، البته این بیماری علائم دیگری نیز دارد که علائم رایج آن هستند مانند: «خستگی و کمبود انرژی، کم اشتهایی، کاهش وزن، دمای بالای بدن یا تب، تعرق، چشم‌های خشک  و درد قفسه سینه در نتیجه التهاب». آرتریت روماتوئید می‌تواند هر مفصلی را در بدن درگیر کند، حتی مفاصل کوچک دست و پا؛ هر دو سمت بدن معمولا با هم درگیر می‌شوند یعنی اگر یک مفصل در سمت چپ بدن درگیر شود حتما مفصل همسان در سمت راست بدن نیز درگیر می‌شود، تفاوت آرتریت روماتوئید با دیگر آرتریت‌ها در این است.

 

از دلایل ابتلای به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن افراد: آرتریت روماتوئید بزرگسالان را در هر سنی از ۴۰ تا ۶۰ سال تحت تأثیر قرار می‌دهد. سه چهارم از این افراد زمانی که بیماری‌شان تشخیص داده می‌شود، در سن قانونی کار کردن هستند.

جنسیت: روماتیسم مفصلی در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان رخ می‌دهد. میزان بروز آرتریت روماتوئید در زنان ۶۰ تا ۶۴ ساله، بیش از ۶ برابر زنان ۱۸ تا ۲۹ ساله ‌است.

ژنتیک: دلیل ابتلا به روماتیسم مفصلی ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن و رژیم غذایی است. هنوز مشخص نشده است ارتباط ژنتیک با این بیماری چیست، اما تصور می‌شود در گسترش بیماری بی‌تأثیر نباشد. بررسی‌های خانوادگی، نشانگر نوعی استعداد ژنتیکی هستند. به عنوان مثال، بستگان درجه یک افراد مبتلا (که بیماری آنها همراه با وجود آنتی بادی فاکتور روماتوئید یا لاتکس است) ۴ برابر میزان مورد انتظار، دچار آرتریت روماتوئید شدید می‌شوند. در حدود ۱۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید دارای یک خویشاوند درجه اول مبتلا هستند.

وزن: کسانی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض دچار شدن به روماتیسم مفصلی هستند.

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن به‌طور کلی خطر گسترش روماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهد.

رژیم غذایی: شواهدی نشان می‌دهد اگر گوشت قرمز زیاد مصرف شود و ویتامین C استفاده نشود، خطر ابتلا به رماتیسم مفصلی افزایش می‌یابد. همچنین خوردن غذاهایی که به اصطلاح «طبع سرد» دارند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

 

درمان آرتریت روماتوئید:

درمان رماتیسم مفصلی یکی از پر اهمیت‌ترین موارد است و هر چه درمان زودتر شروع شود بهتر است. اهداف اصلی درمان آرتریت روماتوئید «کنترل التهاب و کاهش درد» است که با «مصرف دارو، تن درمانی و آخرین مرحله عمل جراحی» صورت می‌گیرد.

اما به غیر از این موارد یک سری درمان‌های طبیعی نیز برای روماتیسم مفصلی وجود دارد مانند: «گرم کردن ماهیچه‌ها و سرد کردن مفاصلی که تورم دارند، خواب کافی، مصرف مکمل‌های غذایی و استفاده از درمان‌های گیاهی مانند: درخت بید، دارچین، چایی سبز، زنجبیل، زردچوبه، سیر، فلفل سیاه، چایی بابونه و اوکالیپتوس است».

 

روماتیسم در زنان سه برابر بیشتر از مردان است

هر چند درد مفاصل و ستون فقرات برجسته‌ترین علایم روماتیسم هستند، اما هر شکایتی در بدن می‌تواند بالقوه علامتی از روماتیسم باشد. ویژگی دردهای روماتیسمی که آن را از سایر دردها متمایز می‌کند آن است که شروع آن می‌تواند از سن زیر۴۰ تا بالای ۵۰ سال بوده و تشدید علایم با استراحت بیشتر و خستگی و خشکی صبحگاهی است.
با توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه و مشخص شدن اینکه زنان سه برابر بیشتر از مردان به این بیماری‌ها دچار می‌شوند، می‌توان یکی از دلایل احتمالی شیوع بیشتر این بیماری در بین زنان را وجود هورمون ‌زنانه استروژن در آن‌ها دانست.

با توجه به اینکه بیماری‌های روماتیسمی عموما زمینه‌های ژنتیکی دارند و با تحریک عوامل محیطی و استرس بروز می‌کنند. زنان بیشتر به دنبال تغییرات هورمونی خاصی که در پی شرایطی همچون حاملگی رخ می‌دهد، ممکن است با کاهش یا افزایش روماتیسم مواجه شوند.

البته بعد از خاتمه حاملگی به ویژه در زمان شیردهی، با توجه به ترشح هورمون پرولاکتین، امکان بروز این بیماری‌ها افزایش می‌یابد، به همین دلیل، اکثر دردهای مفصلی و کمر یا لگن که در دوران پس از زایمان ایجاد می‌شوند، نیازمند مشاوره با پزشک متخصص روماتولوژی هستند.

در کنار زمینه ژنتیکی، باید عوامل دیگری هم مثل استرس‌های شدید، حضور داشته باشد تا بیماری روماتیسمی بروز کند.

خطر ابتلا به آرتروز در زنان بعد از یائسگی به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد و زنان ممکن است در این مدت درد مفصلی را مشاهده کرده یا درد آن‌ها بدتر شود. سطح استروژن در دوران یائسگی کاهش می‌یابد. این افت ممکن است به تغییراتی در بدن منجر شود که روند آرتروز را تسریع نماید.

آرتریت روماتوئید می‌تواند هرکسی را مبتلا کند و احتمال ابتلا به بعضی از مشکلات را در فرد افزایش ‌دهد، مثل: پوکی استخوان، مشکلات قلبی، بیماری ریه و لنفوم (یک نوع سرطان که در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود). یعنی سیستم ایمنی که سیستم دفاعی طبیعی بدن است، به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و باعث التهاب و دیگر علائم می‌شود.

مركز روماتيسم ايران براساس تحقيقات انجام شده اعلام کرده است که، از هر سه نفر ايرانی يک نفر به بيماری‌های مفصلی دچار است كه شايع‌ترين آن‌ها كمر درد، آرتروز و پوكی استخوان است. براساس آخرين آمار سازمان بهداشت جهانی، امروزه بيش از  چهارصد ميليون نفر از مردم جهان به معلوليت ناشی از بيماری‌های مفصلی و استخوانی دچار هستند. با توجه به تغيير الگوی زندگی افراد جامعه، مسئولان بهداشتی جهان معتقدند كه در طول ٢٠ سال آينده بيماری‌های مفصلی و استخوانی همچنان از آمار بالايی برخوردار است.

همچنین تازه‌ترين آمار سازمان بهداشت جهاني نشان مي‌دهد تا ده سال آینده، تعداد افراد معلول ناشی از بيماری‌های مفصلی و استخوانی افزايش خواهند يافت و حدود ۵۷۰ ميليون نفر در سراسر دنیا به اين بيماری‌ها دچار خواهند شد.

بيماری‌های مفصلی و استخوانی باعث ناتوانی و از كارافتادگی تعداد زيادی از افراد می‌شود و آمار مرگ و مير ناشی از اين قبيل بيماری‌ها ٩٠ درصد است. تغيير شيوه‌های زندگی از قبيل استفاده از پله، سبب افزايش آمار مبتلايان به آرتروز شده و انجام فعاليت‌های سنگين در كارخانه‌ها و ... منجر به كمر درد شده است.

در حال حاضر نیمی از جمعيت بالای ۶۵ سال در ايران به بيماری‌های مفصلی و استخوانی مبتلا هستند كه تا ١٠ سال آینده این آمار بیشتر نیز می‌شود.

 كمر درد شايع‌‌ترين بيماری مفصلی در كل دنيا از جمله ایران است. ناتوانی ناشی از بيماری‌های مفصلی و استخوانی از سرطان، ديابت و بيماری‌های قلبی در ایران بيشتر است، شايع ترين علت بيماری‌های شغلی و ترك از كار، بيماری‌های مفصلی و استخوانی است و ۴۰ درصد از علل غيبت از كار و ۴۰ درصد از علل بازنشستگی زودرس ناشی از اين بيماری‌هاست.

نکته مهم، تشابه «روماتیسم» و «عفونت» است که متأسفانه عدم تسلط کادر درمانی به مفهوم روماتیسم یا وابستگی افراطی پزشکان به آزمایش و تصویربرداری، منجر به مصرف روز افزون و غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌های گران قیمت با توجیه «مقاومت میکروبی» به آنتی‌بیوتیک‌های قوی در ایران شده است.

به همین دلیل همه ساله با تأیيد سازمان بهداشت جهانی ٢٠ تا ٢٨ مهرماه از سوی جنبش جهانی بيماری‌های مفصلی و استخوانی «هفته بيماری‌های مفصلی و استخوانی» نامگذاری شده است كه علت نامگذاری هفته‌ای خاص برای اين منظور، افزايش سطح آگاهی‌های مردم به منظور مبارزه با بيماری‌های مفصلی است.