خانه، خاستگاه زبان مادری است
سیاست‌های همسان‌سازی در ترکیه بیش از هر جا در حوزه زبان مادری نمایان است. دیلان شبش‌اوغلو، مادر دو کودک، معتقد است: «خانه نخستین آموزشگاه کودکان است و لازم است گویشوران کورد در زندگی روزمره نیز از زبان مادری استفاده کنند.»
مدینه مامد‌اوغلو
آمد- بیست و یکم فوریه، روز جهانی زبان مادری، فرصتی برای پاسداشت تنوع زبانی و فرهنگی جهان است. یونسکو در سال ۱۹۹۹ این روز را به رسمیت شناخت و از سال ۲۰۰۰، گرامیداشت آن با هدف حمایت از زندگی چندزبانه و تنوع فرهنگی آغاز شد.
آمارهای یونسکو نشان می‌دهد از مجموع بیش از هفت هزار زبان زنده جهان، پنج هزار زبان بومی هستند. با این حال، ۴۰ درصد از این زبان‌ها در خطر نابودی قرار دارند. اطلس زبان‌های در معرض خطر یونسکو گزارش می‌دهد از دهه ۱۹۵۰ تاکنون ۲۳۰ زبان از صحنه گیتی محو شده‌اند. در ترکیه نیز ۱۸ زبان به کلی از میان رفته و گویش کرمانجکی (زازاکی) زبان کوردی نیز در آستانه نابودی است.
پرورش فرزندان با زبان کوردی
پژوهش میدانی مرکز مطالعات سوسیو-پولیتیک (سامر) نشان می‌دهد تنها نزدیک به نیمی از خانواده‌های کورد در مناطق شهری به زبان مادری صحبت می‌کنند. برخی خانواده‌ها از تأثیر منفی سیاست‌های همسان‌سازی بیرون از خانه بر روند یادگیری زبان مادری سخن می‌گویند.
دیلان شبش‌اوغلو، مادر دو کودک سه و هفت ساله، از جمله مادرانی است که با وجود همه دشواری‌ها، مصمم به پرورش فرزندانش به زبان کوردی است. او که خود نیز با زبان مادری پرورش یافته می‌گوید: «من به عنوان مادر نمی‌توانم فرزندم را با زبانی غیر از کوردی پرورش دهم. فرزندم باید با زبان مادری‌اش رشد کند.»
دیلان شبش‌اوغلو معتقد است علی‌رغم عدم قدرت انسان‌ها در انتخاب، زبان جزء جدایی‌ناپذیر طبیعت و زندگی هر شخصی است. او می‌گوید: «زبان هر ملت از طبیعت آن برمی‌خیزد و به شکل طبیعی رشد می‌کند. زبان مادری من کوردی است و به همین زبان سخن می‌گویم، چنانکه هر کس باید به زبان مادری خود سخن بگوید.»
او درباره سیاست‌های همسان‌سازی می‌افزاید: «نابود کردن زبانی که ریشه‌های عمیق دارد کار آسانی نیست، اما برخی زبان‌های کم‌مایه برای غلبه بر زبان‌های دیگر، به هر شیوه همسان‌سازی متوسل می‌شوند.»
«سکوت در برابر همسان‌سازی، نابودی زبان مادری است»
دیلان شبش‌اوغلو با اشاره به اجرای سیاست‌های عمیق همسان‌سازی در کشوری که زبان‌های دیگر نادیده گرفته می‌شوند، از خانواده‌ها می‌خواهد در این مسیر گام برندارند. او می‌گوید: «عدم استفاده از زبان مادری، همراهی با سیاست همسان‌سازی است که به نابودی زبان ما می‌انجامد. در این میان، مادران نقش کلیدی در حفظ و گسترش زبان مادری دارند.»
او تأکید می‌کند: «خانواده‌ها باید با درک این سیاست‌ها و بدون هراس، فرزندان خود را با زبان مادری پرورش دهند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد کودکانی که با زبان مادری پرورش می‌یابند، در تمام عرصه‌های آموزشی و زندگی موفق‌تر هستند.»
نوزاد از دوران جنینی با آهنگ و طنین صدای مادر آشنا می‌شود و پس از تولد، تا حدود دو سالگی با زبان‌های مختلف پیرامون خود روبرو می‌شود. از این رو، ادامه شنیدن همان آواها و الگوهای صوتی آشنا پس از تولد، به رشد طبیعی زبانی کودک کمک می‌کند.
«خانواده‌ها به زبان کوردی به اندازه انگلیسی اهمیت نمی‌دهند»
این مادر با تأکید بر اهمیت پرورش کودکان به زبان مادری و تقویت توان اندیشیدن به این زبان می‌گوید: «گرچه زبان مادری ما زبان آموزش یا زبان رسمی نیست، اما کودکان هرگز زبان مادری‌ای را که در کودکی آموخته‌اند، از یاد نمی‌برند. دختر من زبان ترکی را در مدرسه آموخت، اما در خانه تنها به کوردی سخن می‌گوید.»
او می‌افزاید: «کودکان توانایی یادگیری چند زبان را دارند، اما خانواده‌ها برای آموزش کوردی به اندازه انگلیسی تلاش نمی‌کنند. ما باید از زبان مادری خود پاسداری کنیم و این کار را از خانه، که نخستین آموزشگاه کودکان است، آغاز کنیم.»
«کودک کورد باید با زبان مادری خود پرورش یابد»
دیلان شبش‌اوغلو از نگرش برخی خانواده‌ها انتقاد می‌کند: «این خانواده‌ها می‌گویند 'فرزندانمان در مدرسه ترکی را خواهند آموخت' و از صحبت کردن به کوردی با آنها پرهیز می‌کنند. اما این کودکان حق دارند در آینده از ما بپرسند چرا زبان مادری‌شان را از آنها دریغ کردیم.»
او می‌افزاید: «من به عنوان یک مادر کورد نمی‌توانم فرزندانم را با زبانی غیر از کوردی پرورش دهم. همان‌گونه که خودم با زبان مادری بزرگ شدم، فرزندانم نیز حق دارند با زبان خود زندگی کنند و آن را زنده نگه دارند. زبان مادری باید در تمام ابعاد زندگی جریان داشته باشد.»
دیلان شبش‌اوغلو با اشاره به تجربه دخترش می‌گوید: «دختر من پس از آموختن ترکی در مدرسه، کوردی را فراموش نکرد و به هر دو زبان سخن می‌گوید. اما پرسش مهم او این است که چرا نمی‌تواند در مدرسه به زبان مادری‌اش صحبت کند؟»