بحران اخراج سوری‌ها از ترکیه؛ ابعاد انسانی و حقوقی
زنان ساکن در منطقه عفرین، نگرانی خود را در خصوص سرنوشت اتباع سوری که به صورت غیر ارادی از کشور ترکیه به مناطق تحت اشغال منتقل می‌شوند، ابراز داشته و می‌گویند: این کشور بازگشت اجباری را به شیوه‌ای نامطلوب بر پناهجویان سوری تحمیل می‌نماید.
فیدان عبدالله
شهبا- اتباع سوری مقیم در ترکیه مجدداً با موجی از بازداشت‌ها و اخراج‌های اجباری توسط نیروهای ترکیه مواجه گردیده‌اند. این اقدامات با رفتارهای توهین‌آمیز، غیراخلاقی و مغایر با شئونات انسانی همراه بوده است. چه کسی مسئولیت و تبعات این اقدامات را بر عهده خواهد گرفت؟ آیا نهادی، برنامه‌ها و سیاست‌های دولت ترکیه را در این خصوص مورد بازخواست قرار خواهد داد؟
از ابتدای بحران در سوریه، بسیاری از اتباع این کشور ناگزیر به اتخاذ تصمیم مهاجرت به ممالک مختلف گردیدند. در آن برهه زمانی، ترکیه مدعی گردید که در تلاش برای مساعدت به شهروندان سوری می‌باشد. بر این اساس، مرزهای خود را به روی پناهجویان گشود و پذیرای ده‌ها هزار خانواده سوری شد و تسهیلاتی را برای انان فراهم آورد.
با اشغال مستقیم بخش‌های وسیعی از مناطق شمالی سوریه توسط ترکیه، اهداف و برنامه‌های پنهان در پس پذیرش پناهجویان سوری آشکار گردید. این برنامه‌ها مشتمل بر اخراج اجباری آنان از خاک ترکیه و وادار نمودن آنان به بازگشت به شرایطی است که به مراتب خشن‌تر از وضعیت آغازین بحران می‌باشد.
لیکن این امر تمام وجوه قضیه را در بر نمی‌گیرد. اقدامات دولت ترکیه در بازگرداندن پناهجویان سوری به مناطق تحت اشغال در سوریه، مغایر با اصول اخلاقی و انسانی می‌باشد. این دولت سیاست سرکوب و اعمال خشونت را علی‌الخصوص علیه زنان و خردسالانی که در معابر عمومی یا محل اشتغال خود بازداشت شده‌اند، به کار می‌بندد. این افراد از علت بازداشت خود بی‌اطلاع بوده و صرفاً خود را در نواحی مرزی و مناطق تحت اشغال می‌یابند.
سیاست انتقال اجباری؛ طرحی که از مدت‌ها قبل توسط دولت ترکیه تدوین گردیده بود
در این خصوص، شیرین احمد، عضو دفتر سازمان‌های اداره خودمدیریت دموکراتیک منطقه عفرین - شهبا، اظهار داشت: دولت ترکیه در طول سنوات بحران سوریه، به تدریج نیات واقعی خود را آشکار ساخت. در ابتدای امر، این دولت با ابراز همدردی و حمایت از اتباع سوری، مرزهای خود را به روی آنان گشود.
وی خاطرنشان ساخت: پس از گذشت چند سال و با حمایت از نیروهای مزدور و در نهایت مداخله مستقیم و اشغال بخشی از خاک سوریه، مقاصد دولت ترکیه در راستای تأمین منافع خویش به بهای خون اتباع سوری، آواره نمودن انان از سرزمین آبا و اجدادی‌شان، ایجاد تغییرات در ترکیب جمعیتی منطقه و اعمال سیاست ترک‌سازی، به وضوح آشکار گردید.
وی تصریح نمود: پس از گذشت چندین سال و با پشتیبانی از عناصر مزدور و نهایتاً مداخله مستقیم و اشغال بخشی از خاک سوریه، مقاصد ترکیه در جهت تحقق منافع خود به بهای خون شهروندان سوری، آواره ساختن ایشان از وطن خود، ایجاد تغییرات در ساختار جمعیتی منطقه و تحمیل سیاست ترک‌سازی، به طور کامل عیان گردید.
در ارتباط با وقایع اخراج اتباع سوری، به ویژه پس از تشدید اخیر و اجباری آن، وی گفت: این سیاست بخشی از طرح‌های دولت ترکیه می‌باشد که از ابتدای بحران در سوریه تدوین گردیده است. هدف از این طرح، ایجاد تغییرات در ترکیب جمعیتی اراضی سوریه و تحمیل زبان، هویت و حضور ترکی در آن تا زمان الحاق به قلمرو ترکیه می‌باشد. وی تأکید کرد که این سیاست سرکوبگرانه توسط دولت ترکیه بر پناهجویان سوری اعمال می‌گردد.
وی از سازمان‌های بشردوستانه، نهادهای بین‌المللی و مؤسسات حقوق بشری که در زمینه حمایت از پناهجویان فعالیت می‌نمایند، درخواست نمود تا در این امر مداخله نموده و دولت ترکیه را در قبال تحقیر، توهین و مخاطراتی که علیه اتباع سوری، چه در قلمرو ترکیه و چه در مناطق تحت اشغال سوریه و سایر نواحی که تقریباً به صورت روزانه هدف بمباران نیروهای ترکیه قرار می‌گیرند، اعمال می‌دارد، مسئول قلمداد نمایند.
جیهان مصطفی، از آوارگان منطقه عفرین به شهبا، تصریح نمود که دولت ترکیه در آغاز بحران سوریه و در راستای تحقق اهداف و طرح‌های توسعه‌طلبانه خویش، تظاهر به مساعدت به اتباع سوری نمود و مرزهای مشترک ترکیه-سوریه را به روی آنان گشود و از آنان جهت رشد اقتصادی خود با تحمیل ساعات کاری طولانی و پرداخت دستمزد اندک بهره‌برداری نمود.
وی همچنین افزود: در حال حاضر، پس از گذشت سنوات متمادی از بحران سوریه و نقش عمده ترکیه در تعمیق و تشدید این بحران، این کشور بازگشت اجباری را به شیوه‌ای نامطلوب بر پناهجویان سوری تحمیل می‌نماید. آنان با توهین‌های عدیده‌ای مواجه می‌گردند، از جمله بازداشت در معابر عمومی، تعرض به اماکن کسب و کار و تخریب آنها، ضرب و جرح صاحبان این اماکن و اعمال تبعیض نژادی به معنای تام کلمه.
وی تأکید کرد که اتباع سوری در ابتدای بحران به سبب فقدان امنیت و ثبات ناگزیر به مهاجرت گردیدند و اکنون مجبور به بازگشت به مناطق تحت اشغال در سوریه می‌شوند که به دلیل عدم وجود امنیت و صلح، از مخاطره‌آمیزترین نواحی سوریه محسوب می‌گردند. لذا، هیچ گونه توجیه منطقی برای بازگرداندن اجباری اتباع سوری وجود ندارد.
حنان علی، یکی دیگر از آوارگان، اظهار داشت که آنچه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مشاهده نموده‌اند، صحنه‌هایی هولناک می‌باشد. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل بازداشت برخی از اعضای خود در معابر عمومی و باقی ماندن سایرین در خاک ترکیه، از هم گسیخته شده‌اند. تعداد کثیری از افراد، علی‌الخصوص خردسالان و زنان، در جریان فرآیند بازگشت اجباری با مشکل گرسنگی و تشنگی مواجه گردیده‌اند.
حنان علی اعمال تحقیرآمیز و توهین‌آمیز علیه اتباع سوری را در هر مکانی مردود دانست و تأکید کرد که دولت ترکیه که مدعی توانایی پذیرش و حمایت از پناهجویان سوری بوده است، می‌بایست مسئولیت کامل حفاظت از آنان را بر عهده گیرد.
