زنان سوری بین وعده‌های سیاسی و محدودیت‌های اجتماعی
منابع فعال در حوزه حقوق زنان بر این باورند که فاصله‌ای عمیق میان انتصاب زنان در مناصب حکومت موقت سوریه و شرایط واقعی زندگی اکثر زنان سوری وجود دارد. زنان سوری همچنان با موانع فرهنگی و مذهبی روبه‌رو هستند .
روشیل جونیور
سویداء- در میانه پیچیدگی‌های سیاسی و اجتماعی سوریه، حکومت موقت دمشق اقداماتی را در دستور کار قرار داده که اگرچه در نگاه نخست اصلاحی جلوه می‌کنند، اما از عمق و کارآمدی لازم بی‌بهره‌اند. این تدابیر عمدتاً برای بهبود تصویر داخلی و ارائه چهره‌ای مترقی طراحی شده‌اند؛ از جمله انتصاب زنان در سمت‌های مدیریتی است.
فعالان حقوق زنان معتقدند چنین انتصاباتی نشانگر اراده سیاسی واقعی برای گسترش مشارکت زنان نیست، بلکه بیشتر ماهیتی نمادین دارد و هدف آن کاهش انتقادهای داخلی و فشار جامعه بین‌الملل است. این واقعیت هنگامی روشن‌تر می‌شود که این انتصابات را در کنار زندگی روزمره زنان سوری بسنجیم؛ زنانی که هنوز با قیدهای فرهنگی و مذهبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
هیئت تحریرالشام و سیاست حذف زنان
در مناطق تحت کنترل گروە جهادی هیئت تحریرالشام، قوانین سختگیرانه‌ای علیه زنان اعمال می‌شود که نشان از رویکردی نظام‌مند برای کنار گذاشتن آنها از جامعه دارد. این مقررات زنان را در قالب‌های سنتی محبوس کرده و بر فرمان‌برداری و وابستگی‌شان تأکید می‌کند. لینیا درویش، مهندس کشاورزی و فعال حقوق زنان، دراین‌باره می‌گوید: «زنان در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ کشور همچنان از مشارکت اجتماعی کنار گذاشته شده‌اند».
لینیا درویش بر اهمیت نقش زنان در پیشرفت جامعه تأکید می‌کند: «زن نه‌تنها پایه خانواده است، بلکه محور شکل‌گیری ارزش‌ها و اصول اخلاقی نیز محسوب می‌شود». وی می‌افزاید: «علی‌رغم این اهمیت، حضور زنان در دولت موقت بسیار اندک است. این وضعیت پرسش‌های مهمی را مطرح می‌کند: چرا زنان مسئولیت وزارتخانه‌های کلیدی نظیر امور خارجه یا دفاع را برعهده نمی‌گیرند؟ چرا فعالیت‌شان تنها به حوزه‌هایی چون امور اجتماعی محدود شده است؟»
لینیا همچنین درباره انتصاب زهره برازی به معاونت وزارت خارجه پرسش می‌کند: «آیا این انتصاب پاسخی به انتقادهای مطرح‌شده است؟ آیا وی براساس شایستگی برگزیده شده یا هدف آن خاموش کردن صدای مطالبه‌گر زنان و برطرف کردن نگرانی‌های کوردها بوده است؛ بدون آنکه تحولی واقعی در ساختار قدرت رخ دهد؟»
ضرورت مشارکت حقیقی زنان در قدرت
به گفته لینیا درویش، زنان سوری خواهان انتصابات تشریفاتی نیستند. آنچه مطالبه می‌کنند برگزاری گفت‌وگوی ملی گسترده و معنادار است که تمام طیف‌های جامعه را در بر گیرد. چنین فرآیندی باید منجر به تدوین قانون اساسی عادلانه شود که مشارکت همگان را بدون در نظر گیری جنسیت، نژاد یا مذهب تضمین کند.
وی تصریح می‌کند: «جامعه سالم و پایدار با سیاست‌های انحصارطلبانه ساخته نمی‌شود. انتصاب تعداد محدودی زن نمی‌تواند جایگزین مشارکت گسترده باشد. گاهی این اقدامات تنها با هدف پنهان کردن نبود تنوع واقعی انجام می‌شود. ما به جامعه‌ای نیازمندیم که صدای همه گروه‌ها در آن شنیده شود. تنوع منبع قدرت و زیبایی هر جامعه است».
تشدید فشار بر آزادی‌های اجتماعی زنان
لینیا درویش خاطرنشان می‌کند که مخالفت با حقوق زنان مسئله جدیدی نیست، اما در سال‌های اخیر به میزان آن افزوده شده است: «در حالی که کشورهای جهان برای گسترش حقوق زنان تلاش می‌کنند، ما شاهد عقبگرد هستیم. در برخی نواحی محدودیت‌های سختی اعمال شده است: اجبار در پوشش، دخالت در زندگی شخصی، پرسش و پاسخ در خیابان درباره روابط و نحوه لباس پوشیدن».
وی ادامه می‌دهد: «در ابتدای سال جاری تابلوهایی در معابر عمومی نصب شد که 'استانداردهای پوشش مذهبی' را تعریف می‌کرد. حتی رنگ، جنس و شفافیت لباس نیز مشخص شده بود. این دخالت آشکار در آزادی انتخاب افراد است. در حمل‌ونقل عمومی نیز جداسازی اجباری زن و مرد اعمال شده و زنان باید در صندلی‌های عقب بنشینند. این رفتار توهین به شخصیت زنان است و دیدگاه تحقیرآمیز نسبت به جایگاه آنها را تقویت می‌کند. زن شریک برابر مرد در بازسازی آینده سوریه است، نه تابع او».
ابهام در سیاست‌های پوشش و کنترل اجتماعی
لینیا درویش اشاره می‌کند: «روزهای گذشته تصاویری از میدان امویین دمشق منتشر شد که حضور گسترده زنان نقابی را نشان می‌داد. این منظره پرسش‌هایی مطرح می‌کند. ما مخالف هیچ نوع پوشش خاصی نیستیم، اما با تحمیل آن به عنوان ابزار کنترل مخالفیم. چه کسی محرک این تغییرات ناگهانی است؟ آیا هدف هدایت جامعه به سمت محافظه‌کاری بیشتر است؟»
وی همچنین به افزایش موارد ناپدیدشدن و خشونت علیه زنان در شهرهای مختلف سوریه اشاره می‌کند که پوشش رسانه‌ای محدودی دارند. لینیا درویش ماجرای «میرا و احمد» را مثال می‌زند که اخیراً مطرح شد: «این قضیه نشان می‌دهد چگونه رسانه‌ها می‌توانند توجه را از مسائل مهم‌تر منحرف کنند. پدر میرا می‌گوید دخترش از محل تحصیل ناپدید شد، اما پاسخ قانع‌کننده‌ای نگرفت. بعداً موضوع بدون توضیح کافی حل‌وفصل شد. این وضعیت نگرانی‌هایی درباره پنهان‌کاری در موارد مشابه ایجاد می‌کند».
چشم‌انداز آینده و نقش زنان در بازسازی
لینیا درویش در پایان می‌گوید: «این موضوع نیاز به بررسی دقیق دارد. ما قصد قضاوت قطعی نداریم، اما نباید تمرکز روی یک مورد ما را از ده‌ها زن دیگر که در سکوت از ناپدیدشدن، تهدید یا خشونت رنج می‌برند غافل کند. این زنان کسی را ندارند که از حقوقشان دفاع کند».
وی سخنانش را چنین جمع‌بندی می‌کند: «امروز بیش از گذشته باید صدای زنان شنیده شود. باید از حقوقشان به عنوان شریک اصلی در ساخت آینده سوریه حمایت کنیم. ما طلب امتیاز نداریم، بلکه خواهان حقوق بنیادین هستیم که باید برای همه تضمین شود. آرزوی ما کشوری است که آزادی را محترم بشمارد، کرامت انسانی را حفظ کند و همه شهروندانش را یکسان در نظر بگیرد».