غفران الهبص

حلب - سوریه در حال ترسیم دوباره چهره سیاسی خود است و زنان خود را میان آرزوهای مشروع مشارکت سیاسی و هراس از حاشیه‌نشینی می‌یابند. زنان سوری در سال‌های بحران، با پایداری بی‌مانندی بار مسئولیت‌های اجتماعی و اقتصادی را به دوش کشیده و به عنوان شریکی کلیدی در حفظ بافت جامعه نقش آفرینی کرده‌اند. با این حال، نگرانی عمیقی درباره آینده نقش سیاسی‌شان در میان آنان موج می‌زند.

زنان سوری در پرسشی سرنوشت‌ساز به دنبال روشن شدن نقش خود در این برهه تاریخی هستند؛ آیا فرصت مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها را خواهند یافت یا محدودیت‌های اجتماعی و ساختارهای سیاسی سنتی، رؤیای آنان را ناکام می‌گذارد.

نماد پایداری و بخشندگی بودن، میراث زنان سوری است. آنان که بار سنگین جنگ را بر دوش کشیده و شجاعانه با چالش‌های زندگی رویارو شده‌اند، اکنون در بحبوحه تحولات سیاسی سوریه، خواهان نقش‌آفرینی مؤثرتر در صحنه سیاسی هستند، هرچند راه پیش رو همچنان پر از موانع است.

 

واقعیت و موانع

صبحیه غریب، ساکن ۴۵ ساله شهر ادلب، برای درک خواسته‌های امروز زنان سوری، به ریشه‌های مشارکت سیاسی آنان اشاره می‌کند؛ مشارکتی که همواره رنگ حاشیه‌نشینی داشته است.

این فعال حقوق زنان تاکید می‌کند: «نقش سیاسی زنان در سوریه طی دهه‌های گذشته به شدت محدود بوده است. با آنکه زنان در جایگاه‌های رهبری حضور داشته‌اند، اما نقششان تشریفاتی و تهی از تأثیر واقعی بر تصمیم‌های سرنوشت‌ساز بوده است. در جریان جنگ، زنان به نیروهای اصلی جامعه تبدیل شدند؛ بار مسئولیت خانواده را به دوش کشیدند و در حوزه‌های امدادرسانی، آموزش و دیگر زمینه‌ها نقش‌آفرینی کردند. با این حال، حاشیه‌نشینی سیاسی همچنان ادامه دارد. نه تنها از فداکاری‌های زنان قدردانی شایسته‌ای نشده، بلکه در عرصه سیاسی کوچکترین سهمی متناسب با باری که به دوش کشیده‌اند به آنها داده نشده است.»

او توضیح می‌دهد: «در بحث مشارکت سیاسی زنان، نمی‌توان از موانع پیش رو چشم پوشید. این دشواری‌ها محصول سال‌ها حاشیه‌نشینی اجتماعی و فرهنگی است. شرایط جنگ، چالش‌ها را مضاعف کرده و زنان سوری را در نبردی دوگانه قرار داده است؛ مبارزه برای حقوق خود و مبارزه برای وطن. »

این فعال در ادامه می‌افزاید: «زنان سوری با موانع بسیاری دست به گریبانند که مهمترین آن، موانع فرهنگی و اجتماعی است. نگاه سنتی محدودکننده زنان به خانه، همچنان در جامعه ما ریشه دوانده و مشارکت سیاسی آنان را با دشواری روبرو کرده است. نبود حمایت قانونی برای تضمین نمایندگی عادلانه زنان در جایگاه‌های رهبری، چالشی دیگر در این مسیر است.»

او خاطرنشان می‌کند: «در اکثر مناطق پس از سقوط نظام، چالش‌ها دوچندان شده است. فضا برای ابراز نظر و مشارکت سیاسی زنان به دلیل شرایط امنیتی و اجتماعی نامساعد است. حتی فعالیت‌های اجتماعی زنان با محدودیت‌های سختی روبروست که شکستن این موانع و تبدیل شدن به رهبران مؤثر را دشوار می‌سازد. اما مهمترین و دشوارترین چالش، ترس از اداره هیئت تحریر الشام است که می‌تواند اموری نامتناسب با توانمندی‌های زنان را تحمیل کند و از شأن آنان بکاهد؛ مانند اجبار به حجاب و محدود کردن حضور زنان به خانه.»

 

امید به نقش سیاسی عادلانه

به رغم چالش‌های پیش روی زنان سوری، امید به آینده‌ای عادلانه‌تر همچنان زنده است. زنان مصمم‌اند توانایی خود را در ایفای نقشی سیاسی و مؤثر برای پیشرفت جامعه به اثبات برسانند.

صبحیه غریب با تأکید می‌گوید: «امید بزرگی دارم که زنان سوری به نقش سیاسی عادلانه‌ای دست خواهند یافت، اما این مهم نیازمند اراده سیاسی واقعی و قوانین پشتیبان توانمندسازی زنان است. زنان از ظرفیت ویژه‌ای در حوزه صلح و آشتی برخوردارند و حساسیت خاصی به رنج‌های جامعه دارند. نمونه‌های درخشان زنانی که در شرایط دشوار برای موفقیت تلاش کرده‌اند، امیدوارکننده است. بسیاری از زنان سوری در چادرهایی محروم از ابتدایی‌ترین امکانات درس خوانده و با مدارک برجسته فارغ‌التحصیل شده‌اند. شماری نیز در تاریکی جنگ با نور شمع به تحصیل پرداخته و در عرصه‌های مختلف به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.»

 

رهبران و نمایندگان موفق

این فعال به نمونه‌های موفق زنانی اشاره می‌کند که با وجود تمام چالش‌ها، موفق به تأثیرگذاری شده‌اند. بخشی از آنان به عنوان نمایندگان جامعه مدنی در ژنو حضور یافته و شماری دیگر به جایگاه رهبری در سازمان‌های بین‌المللی و بشردوستانه رسیده‌اند. «این زنان صدای درد و رنج زنان سوری را به گوش مجامع بین‌المللی رسانده‌اند و با وجود کمبود منابع و فشارهای اجتماعی، خدمات ارزشمندی در داخل و خارج سوریه ارائه می‌دهند.»

او در پایان به پیام امیدبخشی اشاره می‌کند: «به زنان سوری می‌گویم که شرایط را مانع راه خود نبینید. مسیر دشوار است اما نشدنی نیست. به توانایی خود برای تأثیرگذاری ایمان داشته باشید. هر گام کوچک امروز شما، خشتی در بنای سوریه فردا خواهد بود. در برابر سختی‌ها شجاع باشید، کشور ما به صدا و مشارکت شما نیاز دارد. زنان شریک تصمیم‌گیری هستند، نه تماشاگرانی منفعل.»