چالشهای جنگ و تاثیر آن بر آموزش در سودان؛ نقش زنان در بازسازی
زنان، با وجود موانع اجتماعی و اقتصادی، ستون اصلی جوامع هستند چون از طریق آموزش به رشد و تکامل نسلها کمک میکنند. حمایت و توانمندسازی آنها در این زمینه، درهای تغییر را به روی آیندهای عادلانهتر و پیشرفتهتر میگشاید.
میساء القاضی
سودان- طی دو سال گذشته معلمان زن سودانی سختترین دوران تاریخ آموزش را تجربه کردهاند. نزاع در پایتخت و چندین شهر دیگر شعلهور شد و کشور را وارد بحرانی بیسابقه ساخت. امروز، سودان با یکی از شدیدترین بحرانهای آموزشی در جهان روبروست و تقریباً ۱۴ میلیون کودک از تحصیل محروماند؛ بحرانی که بزرگترین در نوع خود در خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب میشود.
دالیا محمد، معلم دوره ابتدایی، بر نقش محوری زنان در نظام آموزش تأکید میکند و میگوید: «زن ستون آموزش است. او نسلی جدید میسازد و کودکان را تعلیم میدهد. سهم زنان در آموزش، پایهای است برای ساخت آینده وطن؛ پس باید از آنها حمایت و پشتیبانی شود تا بتوانند رسالت تربیتیشان را به درستی انجام دهند.»
ابتکارات در منازل
او در مورد حمایتهای لازم برای معلمان زن توضیح داد که آنها علاوه بر تشویق زنان به تجربه معلمی و انتخاب این حرفه شریف، به حمایت مادی و معنوی نیز نیاز دارند. فراهم کردن منابع آموزشی لازم و به رسمیت شناختن جایگاه معلم در جامعه، دو رکن اساسیاند. با چنین حمایتی، معلمان میتوانند بهترین تلاش خود را برای نسلهای آینده به کار بگیرند و به ساخت آیندهای روشنتر برای کشور کمک کنند.
دالیا محمد میگوید: نزاع باعث شد بسیاری از معلمان خانه و شغل خود را ترک کنند؛ شرایط دشوار یادگیری برای کودکان فراهم شد و تأثیراتِ روانی آن نیز جدی بود. «اما ما تلاش کردیم کودکان را حمایت کنیم و برایشان محیطی امن و پایدار فراهم نماییم، حتی اگر با چالشهای فراوان روبرو باشیم.»
در مناطقی که نزاع جریان دارد، آموزش بهطور کامل قطع شده و تعداد دانشآموزان به شدت کاهش یافته است. برخی از معلمان، دانشآموزان را در خانهها جمع میکردند و از ابتدا شروع به آموزش میکردند، تا آنچه آموخته بودند، یا باید میآموختند، فراموش نشود: «بسیاری از همکاران ما در این دوران جان خود را فدا کردند.»
در عین حال، معلمان در مناطق امن هم گرفتار فشارهای فراوانی بودند. مدارس موجود را متعهدانه حفظ میکردند و با چالشها دست و پنجه نرم میکردند، اما خود نیز به پشتیبانی نیاز داشتند. هجوم دانشآموزان آواره بار کاریشان را سنگینتر کرد و گاهی مجبور میشدند صبح تا شب درس دهند تا همه را سامان دهند.
دالیا میگوید: «ما معلمان آواره، برای یافتن کار مشکل داشتیم، چون مدارس غالباً تکمیل بود و نیاز به نیروی جدید نداشتند. با این حال، ما نشان دادیم که حتی در خانه هم میتوانیم اثرگذار باشیم.»
از بزرگترین مشکلات آوارگی آن است که معلمی که تازه وارد منطقهای شده، ناشناس است؛ همین موجب میشود شانس استخدامش خیلی کاهش یابد. علاوه بر این، حقوقها منظم نبود و زندگی معلمان آواره را بسیار دشوار میکرد.
درباره اثرات جنگ بر آموزش، میگوید: «بدون شک، نزاع تأثیر بزرگی بر فرایند آموزشی گذاشت، اما با تلاشهای مستمر وضعیت تا حدی تثبیت شد. بسیاری از مدارس دوباره گشوده شدند و معلمان با جدیت مشغول کارند تا برنامههای درسی را پوشش دهند. ما در مسیر بازسازی هستیم و همزمان با در نظر گرفتن وضعیت مالی دانشآموزان و فراهم کردن حمایتهای لازم برایشان قدم به قدم با امید و خوشبینی به سوی آینده حرکت میکنیم.»
چالشهایی که بر توسعهی اجتماعی تأثیر میگذارند
سوریه علی الحسَن، کارشناس تربیتی، در این مورد میگوید یکی از بزرگترین چالشهای پیش روی زنان، تضمین دسترسی زنان به آموزش است. او افزود: فقر بسیاری از دختران را مجبور میکند تحصیل را رها کنند و کار کنند تا از خانوادهشان حمایت نمایند، و ازدواج در سن پایین نیز آنها را از فرصت ادامهی درس باز میدارد. این چالشها آینده دختران را تحت تأثیر قرار میدهد، فرصتهایشان در زندگی را محدود میکند و به طور کلی بر رشد و توسعه اجتماعی تأثیر منفی دارد.
او توضیح میدهد: «خانواده باید از دختران حمایت کند تا آنها را به ادامه تحصیل تشویق نماید، و در روند آموزشی با نظارت بر عملکرد فرزندان مشارکت کند. همچنین خانواده باید حمایت مالی لازم برای ادامه تحصیل را فراهم آورد. از سوی دیگر، نقش جامعه این است که یک محیط آموزشی امن و مناسب فراهم کند، معلمان را با آموزش و توسعه مداوم توانمند سازد، و جامعه محلی نیز با فراهم کردن محیط ایمن و آمادهسازی مدارس، در این فرآیند سهم داشته باشد.»
در پایان، سوریه علی الحسَن بر اهمیت حمایت از زنان در آموزش از طریق «افزایش تعداد مدارس، تأمین بورسیههای تحصیلی، برنامههای آموزش از راه دور، بهبود محیط آموزشی، و آگاهسازی درباره اهمیت نقش زنان در آموزش و توسعهی جامعه» تاکید کرد.