اخلاص حمرونی

تونس - در استان‌های مرکزی تونس، به‌خصوص مناطقی با پیشینه تاریخی، زنان نقشی حیاتی در حفظ «میراث فرهنگی ناملموس» ایفا می‌کنند. این میراث دربرگیرنده مجموعه‌ای از آداب، سنت‌ها و دانش بومی است.

«میراث فرهنگی ناملموس» شامل ابزارها، اشیاء، صنایع دستی و مکان‌های فرهنگی می‌شود که مردم قصرین آنها را بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی خود می‌دانند. این میراث که نسل به نسل منتقل شده، توسط گروه‌های مختلف جامعه، به‌ویژه زنان، خلق و بازآفرینی می‌شود تا با تحولات زمانه همگام باشد و حس هویت را در آنها تقویت کند.

سنیه حسنی در گفتگو با خبرگزاری ما می‌گوید: «میراث ناملموس، گنجینه‌ای است که از نیاکانمان به ما رسیده. ما زنان در جشن‌های عروسی و دیگر گردهمایی‌های خانوادگی، این میراث را زنده نگه می‌داریم.» او درباره اجزای این میراث می‌افزاید: «این شامل لوازم خانگی ارزشمند، مراسم سنتی مانند 'العوله'، رقص، فولکلور و هنر پشم‌بافی می‌شود.»

درباره اجزای این میراث فرهنگی، او توضیح می‌دهد: «این شامل لوازم خانگی ارزشمندی است که در آشپزخانه استفاده می‌کنیم. مثلاً، مراسم 'العوله' که یک سنت قدیمی است. در این مراسم سالانه، حدود ۴٠ زن در یک خانه جمع می‌شوند و ملزومات آشپزخانه را برای یک سال کامل، از جمله کسکسی و ادویه‌جات، آماده می‌کنند. آنها حین کار، ترانه‌های محلی را که از مادربزرگ‌هایشان آموخته‌اند، می‌خوانند. میراث ناملموس همچنین شامل رقص، فولکلور و هنر پشم‌بافی می‌شود. محصولاتی مانند 'برنوس' (لباس مردانه پشمی) و 'العبانه' (پوشش زمستانی پشمی) که قصرین به آنها مشهور است، بخشی از این میراث هستند. همه این محصولات برای ما ارزشمندند و زنان برای حفظشان تلاش می‌کنند.»

 

نسرین هلالی نیز میراث ناملموس قصرین را مجموعه‌ای از آداب و رسومی می‌داند که زنان نسل به نسل منتقل می‌کنند. این میراث شامل فنون آشپزی، آواز، شعر، فرهنگ و تمام فعالیت‌های روزمره، به‌ویژه مراسم ازدواج، داستان‌ها و ترانه‌های زنانه است. او بر اهمیت فرهنگ شفاهی و قصه‌گویی در تربیت نسل‌ها تأکید می‌کند، چه داستان‌هایی که در میدان‌های عمومی «الحلقه» نقل می‌شوند و چه آنهایی که در دورهمی‌های خانوادگی توسط مادربزرگ‌ها و مادران روایت می‌شوند.

نسرین از زنان می‌خواهد تا از میراث ناملموس محافظت کنند، آن را احیا کرده و انتقالش به نسل‌های آینده را تضمین نمایند. او پیشنهاد می‌کند این کار از طریق تقویت مهارت‌های زنانی که این میراث را زنده نگه می‌دارند، برگزاری کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی، نمایشگاه‌ها و همچنین انتقال غیررسمی در گردهمایی‌های خانوادگی انجام شود.

 

ضحی بوترعه، شاعر و مدیر جشنواره روزهای رومی در سبیطله، مدیر دفتر اتحادیه بین‌المللی نویسندگان عرب و فعال حقوق زنان و کودکان در مدارس روستایی، می‌گوید به عنوان یک شاعر و دانش‌آموخته تاریخ، به میراث مادی علاقه‌مند است. او معتقد است حفظ هویت، نیازمند پاسداشت سنت‌های برآمده از تاریخ است. او به طور خاص از زنان قصرین یاد می‌کند که در حفظ و توسعه میراث منطقه خلاقیت به خرج می‌دهند.

ضحی، میراث ناملموس را مجموعه‌ای از آداب و رسوم ذخیره شده مانند داستان‌سرایی، آواز و شعر تعریف می‌کند. او این میراث را دستاوردهای تاریخی می‌داند که بازتاب‌دهنده عادات نسل‌های پیشین است و زنان می‌کوشند ضمن انتقال آن به نسل‌های آینده، در توسعه‌اش نیز بکوشند.

او می‌افزاید: «این میراث شامل زبان، آیین‌ها، عادات، واژگان، ترانه‌ها، داستان‌ها، روایت‌ها و افسانه‌هاست. در قصرین، زنان نقشی کلیدی در تداوم این میراث دارند. در جامعه مردسالار، زنان تنها کسانی هستند که می‌توانند این گنجینه را حفظ کنند.» او مثال می‌زند: «مادری که می‌خواهد فرزندانش را بخواباند، برایشان لالایی‌های کهن می‌خواند یا قصه‌های قدیمی تعریف می‌کند. در آشپزخانه، زنان از دستور غذاهای سنتی استفاده می‌کنند و در ظروف مسی یا سفالی می‌پزند. به این ترتیب، نقشی حیاتی در احیای میراث ناملموس منطقه ایفا می‌کنند.» او تأکید می‌کند که میراث مادی و ناملموس دو روی یک سکه‌اند و مکمل یکدیگرند.

ضحی اشاره می‌کند که زنان به‌ویژه در حفظ میراث شفاهی، مانند آوازها، نقش مهمی دارند. «این آوازها بازتاب‌دهنده واقعیت زندگی زنان در دوران گذشته است؛ زمانی که تحت سلطه مردان بودند. این ترانه‌ها توصیف می‌کنند که زنان چگونه مورد ستم قرار می‌گرفتند و احساسات سرکوب شده خود - از غم و عشق گرفته تا امید - را دور از نظارت دیگران بیان می‌کردند. زنان تا امروز این ترانه‌های محلی را حفظ کرده‌اند، زیرا نسل به نسل منتقل شده‌اند.»

او در پایان می‌گوید: «من شخصاً از جشنواره روزهای رومی برای معرفی میراث ناملموس و ارج نهادن به تمدنی که این میراث نماینده آن است، استفاده کردم. ما زنان قصرین به حفظ آداب، رسوم و هویتمان افتخار می‌کنیم و برای توسعه آن می‌کوشیم. توصیه من به همه زنان این است که هنگام تربیت نسل‌های آینده، میراث خود را پاس بدارند.»