جشنواره فیلم زنان نوژیان؛ تلاقی روایت‌ها و همبستگی جهانی زنان
جشنواره نوژیان، با گرد هم آوردن زنانی از کشورهای مختلف از دریچه سینما، نشان داد که واقعیت پیش روی زنان، مشترک است. شرکت‌کنندگان از کشورهای گوناگون، این جشنواره را فرصتی مغتنم برای زنان توصیف کردند.
بریوان ایناتچی
قامشلو - جشنواره فیلم زنان نوژیان از ۲۵ تا ۳۱ ماه می در شهر قامشلو، واقع در شمال و شرق سوریه، برگزار شد. در این جشنواره ۴۰ فیلم از مناطق مختلف کوردستان، ایران، افغانستان، کشورهای اروپایی، پرتغال، ارمنستان، آمریکای لاتین و کشورهای عربی به نمایش درآمد و آثار مشترک زنان فیلمساز از کشورهای گوناگون نیز بر روی پرده رفت.
در این رویداد، فیلم‌هایی که پیشتر در جشنواره‌های بین‌المللی به نمایش درآمده بودند نیز اکران شدند. همچنین، در چارچوب جشنواره، کارگردانان زن پنل‌هایی تخصصی درباره فعالیت‌های سینمایی و سینمای زنان ارائه کردند. علاوه بر این، نمایشگاه عکسی به یاد روزنامه‌نگار جیهان بیلگین، که در پی حمله دولت ترکیه به همراه روزنامه‌نگار ناظم داشتان جان باخت، برگزار شد.
ممانعت حزب دموکرات کوردستان (PDK) از ورود کارگردانان زن به روژاوا
در حالی که زنان فیلمساز از کشورهای متعددی در جشنواره حضور یافتند و انتظار می‌رفت کارگردانان زن از روژهلات و باشور کوردستان نیز به این رویداد بپیوندند، حزب دموکرات کوردستان، علی‌رغم صدور مجوز عبور از گذرگاه سمالکا، مانع ورود این کارگردانان به روژاوا شد. با این حال، زنان بسیاری از کشورهای مختلف برای شرکت در جشنواره، خود را به شمال و شرق سوریه رساندند.
استقبال از برنامه‌های جشنواره در پارک آزادی
این جشنواره هفت‌روزه، شور و نشاط خاصی به شهر قامشلو بخشید. برنامه‌های جشنواره که از ظهر تا عصر در مرکز فرهنگی محمد شیخو برگزار می‌شد، شب‌ها در فضای باز پارک آزادی ادامه می‌یافت و با استقبال گسترده‌ای روبرو بود. در حاشیه این برنامه‌ها، نمایشگاهی از صنایع دستی زنان نیز برپا بود که آثار هنرمندان به نمایش و فروش گذاشته شد.
حضور چشمگیر طیف‌های مختلف مردم
تماشای فیلم‌ها در فضای باز پارک آزادی، حال و هوایی متفاوت به جشنواره بخشیده بود و پیر و جوان برای دیدن آثار به این پارک می‌آمدند. مشارکت گسترده جوانان در کنار حضور پررنگ سالمندان، از نکات قابل توجه این رویداد بود.
انتظار برای دیدار دوباره؛ مادران و خاطره فرزندان
در طول هفت روز برگزاری جشنواره، برخی برای تماشای فیلم‌ها و برخی دیگر به امید دیداری دوباره با چهره آشنایانی به محل نمایش می‌آمدند که در فیلم‌ها نقش‌آفرینی کرده و بعدها در راه مبارزه برای آزادی جان باخته بودند. از جمله، مادری بی‌صبرانه در انتظار نمایش فیلم «سواران شنگال» بود تا شاید بتواند یک بار دیگر، سیمای فرزند از دست رفته‌اش را بر پرده سینما ببیند.
«طلوع آرورا» و «هِزا»؛ روایتی از بقا و پایمردی
در میان آثار متعدد به نمایش درآمده، دو فیلم «طلوع آرورا» و «هِزا» بیش از سایرین تماشاگران را تحت تأثیر قرار دادند. «طلوع آرورا»، ساخته اینا ساهاکیان و محصول مشترک ارمنستان، لیتوانی و آلمان، سرگذشت واقعی آرورا ماردیگانیان را به تصویر می‌کشد؛ زنی که از نسل‌کشی ارمنیان در سال ۱۹۱۵ جان به در برد، اما خانواده‌اش را از دست داد و طعم تلخ بردگی و کوچ اجباری را چشید. تماشای این فیلم، اشک را بر دیدگان حاضران نشاند.
مستند «هِزا» به کارگردانی دریا دنیز، از دیگر فیلم‌های تکان‌دهنده‌ای بود که به شدت مورد توجه قرار گرفت. این فیلم، داستان ربوده شدن هزای ایزدی توسط داعش، مصائب دوران اسارت، تلاش‌های مکرر او برای رهایی از جمله اقدام به خودکشی و سرانجام فرار او در سال ۲۰۱۵ را روایت می‌کند. هِزا پس از آزادی، به شنگال بازگشته، به صفوف «یگان‌های زنان ایزدی» می‌پیوندد و به مقام فرماندهی می‌رسد. او در سال ۲۰۱۶ در عملیات آزادسازی رقه از چنگال داعش شرکت کرده و در سال ۲۰۱۷ موفق به یافتن خانواده‌ای می‌شود که در دوران اسارت یاری‌رسان او بودند. فیلم «هِزا»، درد و رنج، مقاومت و عدالت‌خواهی هِزا را به روشنی آشکار می‌سازد. روایت زندگی او، تماشاگران را چنان تحت تأثیر قرار داد که در پایان، ایستاده او را تشویق کردند.
نوژیان؛ پیونددهنده تجارب مشترک زنان
در کنار این آثار، فیلم‌های دیگری نیز توجه مخاطبان را به خود جلب کردند؛ از جمله «عنقا» به کارگردانی هلین چلیک با روایتی از زندگی سه زن اردنی، «تصویری برای یادآوری (A Picture to Remember) » ساخته اولگا چرنیخ، و «آواز سیما (Sima’s Song) » به کارگردانی رویا سادات که به سرگذشت دو زن افغان می‌پردازد.
جشنواره فیلم زنان نوژیان، با گرد هم آوردن زنان از فرهنگ‌های گوناگون از طریق فعالیت‌های فرهنگی و هنری، بار دیگر بر این حقیقت تأکید کرد که تجارب و دردهای زنان، ورای مرزهای جغرافیایی، مشترک است. این جشنواره، در راستای نام خود (نوژیان – زندگی نو)، با فراهم آوردن بستری برای هم‌افزایی زنان، به میدانی برای پیوند مبارزات آنان در سراسر جهان بدل گشت.
سیلویا د مارکو: «می‌خواهم اینجا را بیشتر بشناسم»
سیلویا د مارکو از پرتغال، که ریاست مشترک جشنواره فیلم زنان «اولهارس د مدیترانه (Olhares de Mediterraneo) » را بر عهده دارد، و ایزابلا بالنا، عکاس متخصص ایتالیایی، دو تن از مهمانان این دوره از جشنواره نوژیان بودند که در گفتگو با خبرگزاری ما، از تجارب و مشاهدات خود سخن گفتند.
سیلویا د مارکو درباره فعالیت‌های خود توضیح داد: «من ریاست مشترک جشنواره فیلم زنان «اولهارس د مدیترانه» را بر عهده دارم که قدیمی‌ترین جشنواره فیلمسازی زنان در پرتغال به شمار می‌رود. فعالیت ما از سال ۲۰۱۴ آغاز شده و اکنون دوازدهمین دوره آن را تجربه می‌کنیم. مسئولیت من شامل برنامه‌ریزی و همکاری با بخش تولید است.»
این فعال فرهنگی، ضمن بیان مشاهداتش از شمال و شرق سوریه، افزود: «به گمانم یک هفته برای شناخت عمیق وضعیت اینجا کافی نیست. پیش از سفر، درباره مبارزات و تاریخ پرفراز و نشیب این منطقه مطالعه و تحقیق کرده بودم، چرا که می‌دانستم با داستانی طولانی روبرو هستم. اکنون که اینجا هستم، تمایل بیشتری برای فهم و شناخت عمیق‌تر احساس می‌کنم. بسیار خرسندم که پس از جشنواره، فرصت دارم یک هفته دیگر در اینجا بمانم و با مردم این دیار گفت‌وگو کنم تا درک بهتری از این منطقه به دست آورم.»
سیلویا د مارکو درباره حال و هوای جشنواره اظهار داشت: «حضور در این جشنواره سرشار از انرژی است. زنان بسیاری را می‌بینم که آثار و فعالیت‌های بسیار الهام‌بخشی ارائه می‌دهند.» وی افزود: «این احساسی بسیار نیرومند است. در اینجا انسان‌هایی را مشاهده می‌کنم که دست به اقدامات سترگ و جهان‌شمولی زده‌اند که پتانسیل تغییر در جهان را دارد. همزمان، در بیرون از فضای جشنواره و در بطن شهر، زندگی عادی در جریان است. کنجکاوم بیشتر بدانم، زیرا آگاهم که فراتر از این رویداد، وقایع مهم دیگری نیز در حال وقوع است که شناخت آنها را ضروری می‌دانم.»
گزینش فیلم‌ها قابل توجه است
«این جشنواره رویدادی بسیار مهم است و برگزاری آن در روژاوا گامی اساسی است. گزینش فیلم‌ها نیز بسیار قابل توجه بوده و برخی آثار از سطح بالایی برخوردارند. گاهی با خود می‌اندیشم که شاید بهتر باشد فیلمی سبُک‌تر تماشا کنم، چرا که زندگی به خودی خود دشوار است؛ اما به سرعت دلیل اهمیت این آثار سنگین‌تر را درک می‌کنم. ما نیز در جشنواره خود چنین فیلم‌هایی را به نمایش می‌گذاریم، زیرا به اهمیت بنیادین آنها واقفیم. از این رو، انتخاب فیلم‌ها در اینجا را بسیار جالب توجه می‌دانم. علاوه بر این، مفتخرم که اعلام کنم ما در بخش برنامه‌ریزی همکاری داشته‌ایم و از حمایت متقابل میان جشنواره ما و این جشنواره بسیار خرسندم.»
سیلویا د مارکو با اشاره به مشارکت زنان جوان در جشنواره گفت: «حضور پرشمار زنان جوان در این جشنواره، چه به عنوان فیلمساز و چه عکاس، برای من اهمیت ویژه‌ای دارد. برگزاری چندین سمینار تخصصی نیز این باور را در من تقویت کرد که پیشرفتی معنادار در حال شکل‌گیری است و آینده‌ای متفاوت در انتظار ماست. به اعتقاد من، سینما ابزاری حیاتی برای ارتباط و تحول‌آفرینی است؛ چرا که روایت‌ها و شیوه بیان آنها، نقشی تعیین‌کننده در دگرگونی‌های اجتماعی ایفا می‌کنند.»
سینما، بستری برای همبستگی زنان
«ما به روایت‌های مسلط و تاریخ نگاشته‌شده توسط فاتحان خو گرفته‌ایم. اکنون زمان آن است که آنانی که تاکنون بی‌صدا بوده‌اند، صدای خود را بازیافته و سینمای خویش را بنا نهند؛ فیلم‌هایی بسازند که بازتابی از تجارب و آرمان‌هایشان باشد، همچون آثاری که از دل خلق روژاوا برمی‌خیزد. اعلام حضور و بیان موضع‌مان از اهمیت بالایی برخوردار است: این روایت ما و این آینده‌ای است که در پی ساختنش هستیم. سینما، به مثابه یک رسانه، ابزاری با ظرفیت بالا برای برقراری ارتباط است. از این رو، اهمیت آن غیرقابل انکار بوده و می‌تواند بسیار قدرتمند عمل کند؛ چرا که از یک سو احساسات انسانی را برمی‌انگیزد و از سوی دیگر، با روایت داستان‌ها و رویدادها، به انتقال دانش و آگاهی یاری می‌رساند. می‌توان رخدادها را همان‌گونه که بوده‌اند بازگو کرد و همزمان، مخاطب را به لحاظ عاطفی نیز درگیر ساخت.»
قلبم در اینجا به یادگار خواهد ماند
«صمیمانه از جشنواره زنان نوژیان برای دعوت از من و دوستم سارا سپاسگزارم. حضور در اینجا برای ما افتخاری بزرگ و تجربه‌ای به‌راستی منحصربه‌فرد بود. این سخنان تعارف نیست و از عمق جانم برمی‌آید. در این مدت با انسان‌هایی فوق‌العاده مهربان و مهمان‌نواز آشنا شدیم. اطمینان دارم که هنگام بازگشت، بخشی از قلبم در اینجا به یادگار خواهد ماند.»
ایزابلا بالنا: «فرصتی مغتنم برای شناخت از نزدیک»
ایزابلا بالنا، عکاس ایتالیایی، نیز با ابراز احساسات خود گفت: «ما در ایتالیا آوازه انقلاب زنان روژاوا و دستاوردهای آنان را شنیده بودیم. به همین دلیل مشتاق بودم از نزدیک با این منطقه و فعالیت‌های زنان آشنا شوم. هدفم از این سفر، مشاهده مستقیم واقعیت‌ها و ساخت مستندی در این باره است. اگرچه تاکنون به دلیل مشغله‌های جشنواره و تمرکز بر تماشای فیلم‌ها، فرصت کافی برای آشنایی عمیق با تمامی سازمان‌ها و نهادها فراهم نشده، اما تحت تأثیر سازماندهی این رویداد قرار گرفته‌ام؛ امری که به‌ویژه برای ما غربی‌ها بسیار جالب توجه است. این جشنواره فرصت مغتنمی است تا شاهد تحولات این منطقه باشیم. از این رو، معتقدم فعالیتی که شما آغاز کرده‌اید، نه تنها برای جامعه روژاوا، بلکه برای کل جهان، امکانی بسیار ارزشمند فراهم می‌آورد.»
جشنواره نوژیان، پنجره‌ای به روژاوا و جهان
ایزابلا بالنا در ادامه افزود: «هرچند این نخستین دوره برگزاری جشنواره است، اما آن را اتفاقی بسیار مهم ارزیابی می‌کنم، چرا که به ما امکان می‌دهد شاهد توانمندی‌ها و دستاوردهای زنان قدرتمند روژاوا باشیم. اهالی سینما، از کارگردانان تا سایر دست‌اندرکاران، نقش بسزایی ایفا می‌کنند. از این منظر، این جشنواره فرصتی بی‌نظیر برای جهان غرب و جامعه جهانی است تا با واقعیت‌های این منطقه آشنا شوند. متقابلاً، برای زنان اینجا نیز دریچه‌ای برای شناخت جهان پیرامون است. بنابراین، برگزاری چنین رویدادی با این سطح از سازماندهی قدرتمند، اقدامی بسیار ارزشمند و فرصتی مغتنم به شمار می‌رود. البته، همواره فضایی برای رشد و ارتقای بیشتر جشنواره‌ها وجود دارد. در پایان، تنها می‌توانم بگویم: آفرین!»