اسماء فتحی

قاهرە- زنان به طور کلی از اعمال و تجاوزاتی رنج می‌برند که به طور جدی حقوق انسانی آن‌ها را نقض می‌کند. به ویژه پس از آنکه جامعه به طور ضمنی پذیرش این جنایات را ترویج داده است، با این فرض که این اعمال بخشی طبیعی از رفتارهای مردان است و زنان موظف به تحمل آن هستند.

اگرچه فرهنگ عمومی کشور نسبت به زنان یکپارچه است، اما زنانی که خارج از پایتخت زندگی می‌کنند، از حمایت مستقیم محروم هستند و فرصت‌های آگاهی‌بخشی و خدمات برای آن‌ها فراهم نیست. این در حالی است که در شهر قاهره، موسسات زنان و نهادهای دولتی مسئول گزارش‌دهی و دریافت شکایات فعال هستند و مخاطبانی وجود دارند که بخش قابل توجهی از قوانین را دنبال می‌کنند و تا حدی از تخلفات جلوگیری می‌کنند.

با توجه به شرایط ساکنان خارج از قاهره و خدماتی که به آن‌ها از طریق ابتکارات، موسسات و انجمن‌ها ارائه می‌شود، و همچنین میزان دسترسی آن‌ها به حمایت، ما  با ناردین خالد، نماینده ابتکار «حقی»، که اخیراً در شهر اسکندریه برای ارائه حمایت حقوقی به زنان راه‌اندازی شده است، گفت‌وگوی داشتیم.

 

حمایت حقوقی از زنان حوزه‌ای پیچیده و حساس است، به ویژه با توجه به اینکه بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس از برچسب‌های اجتماعی، از پیگیری حقوق خود صرف‌نظر می‌کنند. لطفاً درباره فعالیت‌های خود در این زمینه و چالش‌هایی که با آن مواجه هستید، توضیح دهید.

معمولاً زنانی که مورد خشونت و باج‌گیری الکترونیکی قرار گرفته‌اند به ما مراجعه می‌کنند. ما فوراً بر اساس نیازهای هر مورد اقدام می‌کنیم. به برخی از آن‌ها از طریق پیگیری قانونی کمک می‌کنیم و به برخی دیگر که نیاز به حمایت روانی دارند، این خدمات را ارائه می‌دهیم. سپس به بررسی دقیق شکایات مطرح شده پرداخته و اقدامات مقتضی را انجام می‌دهیم.

مهم‌تر از همه، فعالیت ما در زمینه آگاهی‌بخشی حقوقی است، زیرا آگاه کردن زنان از حقوق و وظایفشان به آن‌ها کمک می‌کند تا با نقض‌های حقوقی، چه کوچک و چه بزرگ، مقابله کنند. همچنین این آگاهی به آن‌ها توانمندی می‌دهد تا بدون تسلیم شدن به شایعات و ترس‌های رایج، در مورد پیگیری یا عدم پیگیری مسیر قانونی، تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشند.

ما موفقیت‌های چشمگیری در این مسیر داشته‌ایم و توانسته‌ایم برای بسیاری از زنانی که از نقض حقوق خود رنج می‌برند، چه در دنیای واقعی و چه در فضای مجازی، پیروزی‌هایی کسب کنیم.

 

عدم تمایل قابل توجهی از زنان به پیگیری مسیر قانونی برای دستیابی به حقوقشان وجود دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. به نظر شما دلایل این امر چیست؟

دلایل پیچیده و متعددی وجود دارد که باعث شده زنان مسیر قانونی را برای دستیابی به حقوق خود پس از تجربه نقض قانون ترجیح ندهند. در رأس این دلایل، عدم اعتماد به سیستم قضایی قرار دارد که ناشی از وجود خلاءهای قانونی فراوان و امکان فرار متجاوزان از طریق آن‌هاست.

بسیاری از زنان از ورود به ادارات پلیس هراس دارند، زیرا شایعاتی درباره نحوه برخورد در آنجا وجود دارد. به ویژه اینکه تعدادی از کارکنان این ادارات برای مواجهه با قربانیان خشونت آموزش ندیده‌اند. این امر باعث می‌شود زنان از مواجهه با هرگونه سرزنش یا انگ زنی در ادارات پلیس بیم داشته باشند.

علاوه بر این، خود جامعه یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب عدم تمایل زنان به مواجهه با مسائل حقوقی می‌شود. این امر ناشی از نگاه انگآزنی و قضاوت‌های منفی است که علیه آنان صادر می‌شود و پیامدهایی که بعدها با آن روبرو خواهند شد. به ویژه با گسترش فرهنگ سرزنش قربانی و توجیه رفتار متجاوز، این مشکل تشدید می‌گردد.

 

گسترش خشونت و ضرورت مقابله با آن به یک مسئله جدی تبدیل شده است. آیا شهر اسکندریه از نظر انواع تجاوزاتی که زنان متحمل می‌شوند، با قاهره تفاوتی دارد؟

واقعیت رنج زنان در این دو شهر یکسان است. خشونت بخشی از فرهنگ و تربیتی است که بر افکار مردان و حتی برخی زنانی که دیدگاه‌های مردسالارانه دارند، تسلط یافته است. اعمال خشونت‌آمیز از مکانی به مکان دیگر تفاوت چندانی ندارد، اما در اسکندریه این خشونت پیچیده‌تر می‌شود.

در قاهره، آگاهی ضمنی نسبت به قانون و تأثیر تجاوزات بر زنان وجود دارد و جامعه تا حدی زنان را که این اعمال را رد می‌کنند، می‌پذیرد. در حالی که در مناطق دورافتاده اسکندریه، زنان هنوز از ابتدایی‌ترین حقوق خود مانند آزادی تردد یا تصمیم‌گیری برای خود محروم هستند. بنابراین، واقعیت خشونت برای آن‌ها بزرگ‌تر و پیچیده‌تر است.

 

مقابله با فرهنگ غالب بدون شک دشوارترین چالش است. چگونه از طریق این ابتکار عمل برای تغییر آگاهی جامعه نسبت به زنان تلاش کرده‌اید؟

قطعاً کار بر روی افزایش آگاهی جامعه در مورد مسائل زنان و حقوق آنان و تلاش برای تغییر فرهنگ غالب، در عمل چالش‌برانگیزترین وظیفه است. این موضوع در عمق جامعه ریشه دوانده و تغییر آن مستلزم زمان و تلاش قابل توجهی است.

ما همچنین برای افزایش میزان آگاهی نسبت به تجاوزاتی که علیه زنان رخ می‌دهد، به روش‌های متنوعی اقدام می‌کنیم. این اقدامات شامل دیدارهای مستقیم با گروه هدف، برگزاری کمپین‌های حمایتی، و جلب پشتیبانی در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی می‌شود.

اخیراً کمپینی را راه‌اندازی کردیم که در آن به نمایش و نقد ضرب‌المثل‌های عامیانه‌ای پرداختیم که خشونت علیه زنان را ترویج و تثبیت می‌کنند. از جمله این ضرب‌المثل‌ها می‌توان به «دنده زن را بشکن، ۲۴ تا دیگر در می‌آورد» یا «سایه مرد بهتر از سایه دیوار است» و بسیاری از ضرب‌المثل‌های مشابه دیگر اشاره کرد.

ما دریافتیم که کار بر روی فرهنگ جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا این فرهنگ بر بسیاری از تصورات غلط درباره زنان استوار است که نسل به نسل منتقل شده و به نوعی قانون نانوشته در معاملات اجتماعی تبدیل شده است. این تصورات نادرست به نوبه خود به رفتارهای مضری منجر شده‌اند که حقوق زنان را نقض می‌کنند، بدون آنکه اذعان شود این رفتارها به طور جدی حقوق انسانی آن‌ها را زیر پا می‌گذارند.

 

تربیت نقش مهمی در بحران‌هایی دارد که زنان با آن مواجه هستند. چگونه واقعیت این موضوع را در اسکندریه می‌بینید؟

قرار دادن زنان و مردان در قالب‌ها و نقش‌های اجتماعی، مسئله‌ای است که کل کشور را در بر می‌گیرد و از فرآیند کلیشه‌سازی ناشی می‌شود که در جامعه مشاهده می‌کنیم. این روند از دوران اولیه تربیت کودکان آغاز می‌شود و نقش‌های جنسیتی مشخصی به آن‌ها تحمیل می‌گردد.

ما مشاهده می‌کنیم که مادران و پدران افکاری را درباره نقش‌های اجتماعی به ارث برده‌اند که منجر به تکرار فرآیند قالب‌سازی می‌شود. به طوری که سرنوشت دختر به آشپزخانه و وظایف خانگی محدود می‌شود، در حالی که پسر می‌تواند بیرون از خانه بازی کند و برای خود و آینده‌اش تصمیم‌گیری نماید.

خود پسران نیز در این فرآیند آسیب می‌بینند، زیرا جامعه آن‌ها را در قالب و تصوری قرار می‌دهد که نمی‌توانند از آن خارج شوند. برای مثال، آن‌ها قادر به ارتباط با احساسات خود و ابراز آن‌ها از طریق گریه نیستند. از آن‌ها انتظار می‌رود که کار کنند و قوی باشند، در حالی که از زنان انتظار می‌رود شکسته و ضعیف باشند. این دیدگاه معیوب منجر به ایجاد جامعه‌ای ناهنجار و نامتعادل می‌شود.

 

تا چه حد پذیرش اجتماعی برای کاری که شما در زمینه مسائل زنان انجام می‌دهید وجود دارد؟

در این مورد، بسته به گروهی که با آن مواجه می‌شویم، تفاوت‌هایی وجود دارد. برخی معتقدند که زنان از حقوق کافی برخوردار هستند و تلاش‌های ما بیهوده است. این امر ناشی از تصور نادرست از فمینیسم است که گمان می‌رود هدف آن حذف مردان و تسلط بر جامعه باشد. این دیدگاه معمولاً باعث ایجاد تنفر و دشمنی با ایده‌های فمینیستی می‌شود، نه با افراد حامل این ایده‌ها.

در مقابل، گروهی دیگر از کار این ابتکار حمایت می‌کنند و بر این باورند که وضعیت زنان نیاز به تغییر اساسی دارد. این افراد تجاوزاتی را که زنان با آن مواجه هستند، به خوبی درک کرده و به حقوق انسانی زنان و برابری آن‌ها با مردان ایمان دارند.

با وجود اینکه ما واقعاً جوان هستیم، اما دستاوردهای قابل توجهی داریم که به بسیاری از زنان در دستیابی به حقوقشان کمک کرده است. این کمک‌ها شامل حمایت قانونی و سایر خدمات از جمله حمایت روانی می‌باشد.