HESNA MIHEMED

Şehba- Rojava Devrimi’nin ardından kurulan Demokratik Özerk Yönetim Efrin’de unutulmaya yüz tutmuş ve ihmal edilen birçok tarihi yer ile ilgili Tarihi Mekanlar Yönetimi (Kangeriye Şûnwaran) ile araştırmalar yapıyor ve yeniden keşiflere imza atıyor. Bunlardan biride Reco ilçesindeki Elibiskê köyünde buluna kilise. Rejim tarafından bu tarihi yer unutulmuş durumda. Yapılan araştırmalara göre kilisenin tarihi, Bizans’a kadar uzanıyor. Kilise Reco ilçesine 10 km, Elibiskê köyüne 15 km ve Efrin şehir merkezine ise 35 km uzaklıkta.

Elibiskê köyü kilisesi

Bizanslılar, Roma İmparatorluğu'nun bir parçası ve Hıristiyan dinine olan inançlarıyla tanınıyorlar. Bizans İmparatorluğu MS 330'da kuruldu ve MS 1453'te Osmanlı İmparatorluğu tarafından yıkıldı. Bizans İmparatorluğu Suriye başta olmak üzere dünyanın birçok yerinde hüküm sürdü.  Bizanslılar Suriye'de kaldığı zamanlar, Suriye'nin birçok yerine onları sembol eden çok sayıda tarihi yapı kurdu.  Bu tarihi yerlerden biri, Bizans İmparatorluğu'na kadar uzanan Elibiskê köyünün kilisesi.

Etrafı duvarla kapatıldı

Efrin bölgesi Tarihi Yer Yönetimi, yok edilme ile yüz yüze kalan ve unutulan tarihi yerler ile ilgili çalışmaları kapsamında Elibiskê köyündeki bin yıllardır unutulmuş olan kiliseye ulaştı. Kilise, 2015 yılında yapılan araştırma ve kazılar sonucu keşfedildi. Kilise hem dağlık bir yerde hem de Türkiye sınırına yakın. Aynı zamanda Türkiye’nin ovaları üzerine düşüyor. Tarihi Mekanlar Yönetimi, tarihi alanı hırsızlık ve yıkımdan korumak için kilisenin etrafını duvar ile ördü ve üzerini de metal bir heykel ile üzerini kapattı.

Elibiskê Kilisesi mozaik tablolarla süslenmiş. Bu tablolara hayvan, bitki ve geometrik şekiller işlenmiş. Yapılan araştırmalara göre tablolardaki işlemeler Bizans İmparatorluğu’na kadar uzanıyor.

Mozaikler çalınarak satılmış

Türkiye’nin bölgedeki operasyonlarının ardından bölgenin tarihi hafızasının yok edilmesi için tarihi yerler ya çalındı ya da talan edildi. 3 Eylül 2020'de yerel kaynakların verdiği bilgilere göre, Elibiskê köyündeki arkeolojik alandaki, metal heykel kaldırılarak mozaik tablolar çıkarılarak, satılmıştı. Türkiye’nin operasyonlarının başladığı günden beri Efrin’nin Elibiskê köyündeki tarihi yerler saldırılara maruz kalıyor. Çatışma ve savaş nedeniyle Tarihi Yerler Yönetimi, kilise üzerindeki araştırmalarını genişletemiyordu.

Kiliseyi korumak için etrafını kapattılar

Elibiskê köyündeki tarihi yerlere ilişkin konuşan Tarihi Yer Yönetimi Müdürü Esmehan Ehmed, “Tarihi yerleri bulmak için bazı kişiler tarafından kazılar yapıldığında, Elibiskê köyünden insanlar bize haber veriyordu. Keşif için uzman bir ekip oluşturduk. Bu yer Reco ilçesindeki Elibiskê köyüne yakın. Aynı zamanda Türk devletinin sınırlarına yakındı. Yapılan araştırmalar sonucunda mozaik tablolar ortaya çıktı. Bu yer kilise olarak keşif edildi. Tarihi Bizanslara kadar tarihi uzanıyor. Tarihi boyunca kilise birçok saldırıya maruz kalmış. Tabloların yanı sıra tarihi duvarlar da ortaya çıkarılmıştır. Yaptığımız her araştırmada tarihi bir yer ile karşılaşıyorduk. Bu yeri korumak için üzerini ve etrafını kapattık” dedi.

Tarihi yerler korunsun

Esmehan Ehmed, “Türk devleti Efrin’i işgal ettikten sonra ilk olarak yönünü Elibiskê Kilisesi’ne verdi ve talan etti. Türk devleti ve çetelerinin yaptıklarına ilişkin elimizde belgeler de var. Kilisede keşif edilen parçalar çalındı ve satıldı. Tablolarımız hangi devlet ya da nereye satıldıysa geri istiyoruz. Biz o tablolarımızı çok iyi biliyoruz. Uluslararası gönderdiğimiz belge ve raporlara rağmen Türk devletinin tarihi yerlere yönelik saldırılarına tepki gösterilmiyor” diye konuştu.