VIYAN MAHRABUR
Sine – Piştî hilweşîna rejîma Mahabedî-Şah, li Îranê şoreşeke gel destpê kir. Ayetullah Xumeynî di demekê de ku Kurd ji bo parastina axa xwe û mafê xwe yê diyarkirina çarenûsê li ber xwe didan, serokatiyê girt ser xwe. Tavilê dest bi sepandina polîtîkayên nû yên li dijî Kurdan kir. 
Daxwaz bi tepeserkirinê hatin bersivandin
Di vê serdemê de, gelê Kurd li Rojhilatê Kurdistanê şêweyekî cuda yê rêveberiyê dît. Jinan roleke girîng lîstin û ev yek ji bo hikûmeta navendî bû sedema dijwariyeke cidî. Biryardariya gelê Rojhilatê Kurdistanê ya ji bo berxwedanê, di dawiyê de bû sedem ku Xumeynî fetwayeke "cîhadê" li dijî herêmê bide. Bandorên vê fetwayê îro jî bandorê li siyaseta herêmî dikin.
Fetwaya ‘Cîhadê’ ku çavkaniya xwe ji bavsalariyê digre
Berxwedan û nerazîbûnên sivîl ên gelê Kurd hêzên hikûmetê ber bi diyaloga bi nûnerên herêmî ve birin. Bûyerên wekî komkujiya Mahabadê, pîrozbahiyên xwînî yên Newrozê yên li Sine, boykotkirina referandûma Îranê ya ji aliyê Kurdan ve, koçberiya dîrokî ya ji Merîwanê û meşa heft rojî ya gelê Sine, digel grevên din, li Rojhilatê Kurdistanê serhildanekê afirand û rejîma nû ya Komara Îslamî tirsand. Lê belê, piştî pevçûnan û operasyona Muhafizên Şoreşê ya li dijî bajarê Paweyê ku di Tebaxa 1979’an de pêk hat, Komara Îslamî nîşan da ku diyalog tenê amûrek demkî ye. Dawiyê, di 19’ê Tebaxê de Ayetullah Xumeynî fetwayek "Cîhadê" li dijî Kurdan derxist, ku destpêka serdemeke xwînî nîşan da. Bandorên wê fetwayê heta îro jî tên hîskirin.
Zilma Ayetullah Xumeynï
Şer û pevçûn, bi derxistina fetwayek ji aliyê Ayetullah Xumeynî ve û piştgiriya Serokkomarê Îranê yê wê demê Ebulhesen Banîsadr, destpê kirin. Xumeynî gelê Kurd wekî "kafir" û "cudaxwaz" binav kir û kampanyayek propagandayê li dijî Rojhilatê Kurdistanê dest pê kir. Gelek kom tevlî Artêşa Pastarên Şoreşê bûn û berxwedanek li Rojhilatê Kurdistanê dest pê kir.
Demnivîsa Berxwedanê li Rojhilatê Kurdistanê
Piştre, bi dehan niştecih piştî darizandinên tenê çend deqeyan dom kirin, pir caran bi gulebaranê hatin darvekirin. Bajar û gundên Rojhilatê Kurdistanê bi operasyonên leşkerî û bombebaranên Komara Îslamî re rû bi rû man. Gundên wekî Karna, Koykan, Kîrîzî Şakakan, Çeqel Mustafa, Sokend, Gola Reş, Dimsor, Caferew, Bêzawî, Cibraîl, Gundê Hewle, Dowa, Serqamîş, Helgûş, Kije û Sofyan şahidiya komkujiya bi hezaran mirovên bêguneh kirin.
Çîrokên li paş mayî
Ji bo gelek kesan, çîrokên wan rojên xwînî xalek werçerxê ya di têkoşînê de nîşan dan. Şerê li Rojhilatê Kurdistanê piştî fetwaya Xumeynî bi dawî nebû û her şahid çîrokek ji dilê dîrokê hildigre. Zeyneb X., şahidiya komkujiya Andargaşê kiriye. Zeynab, nekarî wêneyê mirovên ku di hundirê mizgeftê de dihatin gulebarankirin ji nav bîranînên zarokatiya xwe paqij bike. Zeynab got ku "Piştî her guleyekê, mirov diketin erdê û ez hîn jî hemû berxwedana xwe bi neheqiya wan rojan ve girê didim." 
Piştî ku mamosteyên wê hatin qetilkirin ala wan rakir
Amîna X. ji Mahabadê ye û rojên azadiyê yên ku di dibistan û komîteyên taxan de derbas bûne bi bîr tîne. Piştî ku mamosteyên wê hatin darvekirin, wê jî got ezê jî bibim mamoste. Amîna got ku “Piştî bombebarana Mahabadê, em ji bo çûyîna dibistanê li ser cenazeyan dimeşiyan. Hinek şevan, dema ku qedexeya derketina derve hebû, em li dibistanê an jî li malên xizman radizan. Windakirina mamosteyên min êşek kûr bû û min sond xwar ku ez ê li pey şopa wan biçim.”
‘Ez ê heta roja dawiya jiyana xwe daxwaza edaletê bikim’
Kula dilê pîrejina bi navê Xedîce A. ya ku êşa evîna bêdawî di dilê xwe de hildigre, qet baş nebûye. Dayîka Xedîce diyar kir ku tenê salek piştî zewaca xwe, hevjînê xwe di pevçûnên Mahabadê de winda kiriye û bi van gotinan behsa wan rojên dijwar kir: “Zarokên me tunebûn û piştî van hemû salan, ez hîn jî bi bîranîna wî dijîm. Komara Îslamî hezkiriyên me kuştin û ez ê heta roja dawiya jiyana xwe daxwaza edaletê bikim.”
Jin û serokatiya têkoşînê
Ji destpêka şoreşa 1979’an vir ve, jinên li Rojhilatê Kurdistanê di têkoşînê de roleke girîng lîstine. Avakirina komîteyên jinan û beşdarbûna di qadên şer de, beşek ji têkoşîna wan bû. Dengvedan û berdewamiya vê têkoşînê di serhildana Jin Jiyan Azadî de tê dîtin.
‘Rêya azadiyê divê ji azadiya jinan derbas bibe’
Sarah Heydari (navê sexte), yek ji girtiyên serhildana Mahabadê ya 2022’yan e. Sarah, dibêje "Komara Îslamî şerê xwe li dijî jinê û azadiyê destpê kir, lê ew ê bi têkoşîna jinan jî biqede. Ji 19’ê Tebaxa 1979’an heta îro, dema ku jinên mîna Pexşan û Werîşe li vê axê ji dayîk bûn, berxwedan û têkoşîn bingeha jiyana hemû jinan bû û rêya azadiyê divê ji azadiya jinan derbas bibe."