HENAN HARIT

Mexrib – Komeleya "Nêzî zarokê min nebe" ku li Mexribê di têkoşîna li dijî destdirêjî û îstîsmara zayendî ya zarokan de çalak e û li ser dozên wan disekine. Seroka Komeleya "Nêzî zarokê min nebe" Nejat Enwer di hevpeyîvîna xwe ya li gel ajansa me de raporta salane ya komeleyê nirxand û behsa hejmara dozên ku komeleyê di sala 2021'an de wergirtine kir. 

Di rapora salane ya ku ji aliyê komeleya we ve hat ragihandin de hejmar diyar dikin ku em bi diyardeyeke tirsnak re rû bi rû ne, şîroveya we li ser vê yekê çi ye?

Di rastiyê de diyardeya destavêtina zarokan nîgeran e ji ber ku ber bi zêdebûnê ve diçe û ji bo rapora rêxistinê li ser bûyerên destdirêjiya li ser zarokan û kesên xwedî pêdiviyên taybet, ew raporek e ku hejmara dozên ku ji hêla rêxistinê ve têne şopandin vedihewîne û bi rastî jî giraniya metirsiya pirsgirêkê derdixe holê. Rapora salane komek jimare vedihewîne ku diyardeya hovane ya destavêtina zarokan di civaka Mexribê de eşkere dike, ku tê de 81 mexdûr û 54 gilî li ser destdirêjiya bedenî ya zarokan hatine tomar kirin. Di nav bûyerên tecawizê yên ku ji komeleyê re hatine ragihandin de hat zanîn ku destdirêjî li zarokek 3 mehî û şeş rojî  hatiye kirin. Temenê mexdûrên jin di navbera sê meh û 17 salî de ne, temenên mêran jî di navbera yek heya 16 salan de ne.

Di sala borî de bi giştî 264 dosyeyên ku komeleyê girtine, di nav de 205 dosyayên têkildarî dosyayên destdirêjiyêne, 122 ji wan têkildarî mexdûrên jin in, di nav de 3 dozên kesên xwedî pêdiviyên taybet in. Lê komeleyê dosyayek der barê destavêtin û kuştinê de, 4 dosyayên kuştina zarokan û 54 dosyayên têkildarî îstismara fîzîkî ya li ser zarokan, piraniya wan sewqî Saziya Çavdêriya Mafên Zarokan a Neteweyî kirine. 

Bûyerên destavêtina zarokan di van demên dawî de li Mexribê belav bûye, gelo çi bû sedema şikandina vê bêdengiyê, ji ber ku doz û bûyerên bi vî rengî wek tabû dimînin?

Komeleya me rola sereke û girîng ya medyayê di eşkerekirina diyardeyê û binpêkirinên wê de înkar nake û medyaya civakî îmkana ji nêz de şopandina bûyeran û peywendiyên wê kiriye. Lê rola civaka sivîl dema ku du rê bi kar anî û tabû şikand, pêlên li ser mantiqa şermê teng kir û diyarde ji derveyî dîwarên xaniyan veguhezand da ku li ser wê axaftinê bike êdî dikare berfireh bibe û her kes li van dozan xwedî derkeve. Ev diyarde cinawirek e ku li hemû deverên cîhanê nêçîra zarokan dike û bingeh jî yekirina amûrên rûbirûbûnê ye.

Sedemên belavbûna vê diyardeyê çi ne?

Belavbûna diyardeyê bi gelek sedem û faktoran ve girêdayî ye, lê nebûna pergala perwerdehiyê an jî nexwestina wê ji pejirandina bernameyên perwerdehiyê yên ku bi mebesta parastina zarokan ji destdirêjiya zayendî, bi taybetî bi ferzkirina bernameyên perwerdehiya zayendî ye. Her wiha lênêrîna zarok li derveyî dibistanê, avêtina ser mal û taxan û bilindkirina asta baldarî û hişyariyê, di hemandemê de çûnûhatina cihên giştî yên wekî kafe û seyrangehan û çavdêrîkirina wan ji bo pêşîgirtina li ketina wan kesên temen biçûk û wergirtina amûrên ku bikarin metirsiya diyardeyê kêm bikin û zarokên teman biçûk biparêzin. Gelek lêkolîn hene ku tedbîrên karantînayê yên ku ji bo pêşîgirtina li belavbûna pandemiya korona hatine girtin, bûne sedema zêdebûna rêjeya sûc û şîdetê. Di vê çarçoveyê de rêxistinên mafên mirovan hişyarî dan ku piştî rakirina karantînayê hejmara bûyerên destavêtinê di nav zarokan de zêde dibe. 

Malbat çawa dikare zarokan biparêze ku nebin qurbaniyên destdirêjiyê, hûn difikirin ku rêjeya qurbaniyên wê di demek nêzîk de kêm bibe an nemîne?

Kêmkirina diyardeyê bi giranî bi parastina malbat, dibistan û civakê ve girêdayî ye. Digel sepandina qanûnê û lêdanên dijwar ji aliyê sûcdaran ve û guhertina yasayan bi entegrekirina perwerdeya zayendî di sîstema perwerdeyê de. Em weke rêxistineke sivîl, dibînin ku ev amûreke ku dikarin diyardeyê ji holê rakin û ji bingeh de wê hilkişînin. Malbat bi parastin û çavdêrîkirinê hatine erkdarkirin û di van demên dawî de kompîtur û telefûn ketine nav zarokan, tevî erêniyên van amûran lê bikaranîna wan bêyî çavdêrî xeteriyê çêdike. Hin komcivîn hene ku cenawir nêzî nêçîra wan dikin, ji ber vê yekê pêdivî ye ku çavdêriya van komcivînan were kirin û ew peywirek e ku ji malbatan re tê spartin da ku kesên temen biçûk ji gihiştina van deverên dîjîtal ên ku hewceyî destûrnameyê ne biparêzin. 

Bi nêrîna we, ji bo pêşîgirtina tacîzê qanûn têrker e? Ger ku Mexrib bixwaze diyardeya destavêtina zarokan ji holê rake, gavên pratîkî yên pêwîst ên ku divê bavêje çi ne?

Em ne neheq in ku em bibêjin qanûnên înfazê bes in û ceza dighêje heta 30 salan, lê pêkanîna wan bi wayekî rast ew e ku çiqas tê xwestine. Her wiha divê rêz li serweriya peyman û qanûnên navneteweyî bê girtin û li gorî hemû geşedanan ger pêwîstî pê hebe qanûn bên nûkirin û guherîn bên çêkirin. Ji bo kêmkirina diyardeyê pêwîstî bi destwerdana faktorên perwerde, hiqûq, dadgeh û hikmê heye. Di vê çarçoveyê de me nêrîna xwe bi awayek têrker rave kiriye. Em bûyera zarokê binavê Ednan ku raya giştî ya Mexribê hejand bibîr tînin. Ew hat xapandin, veşartin, tecawizkirin û kuştin. Belkî ew nedimir lê li şûna ku em hêvî bikin, hîn jî gengaz e ku em bi vîna xwe ya ku divê bi hêz bimîne û dîtina padîşahiyê ya projeyên zaroktiyê nû bike û hemî zarokan biparêz in. 

Em dibêjin, dest ji êrîş û sûcdariyan berdin û kuştinan rawestînin. Weke qurbaniyên Tarûdan û zaroka bi navê Naîma El-Ruhî ya li Zakûrayê emê Ednan jî  ji bîr nekin. Werin em tenê bêdengiya xwe ji bîr bikin.