وقتی گوشی‌های هوشمند دنیای کودکان را می‌بلعند
مهری ابراهیمی پسر ده‌ساله‌اش را مقابل تبلت می‌بیند؛ آرامش کوتاه‌مدت است، اما رشد ذهنی و اجتماعی کودک به تدریج تضعیف می‌شود. تجربه‌ای که هزاران خانواده در جوانرو و شهرهای دیگر با آن مواجه‌اند.
سوماکرمی
جوانرو- مهری ابراهیمی با چشمان خسته به پسر ده‌ساله‌اش نگاه می‌کند که جلوی تبلت نشسته و انگار دنیای واقعی اطرافش دیگر برایش وجود ندارد. روزها طولانی است، کارهای خانه و شغل بیرون فرصتی برای بازی و گفت‌وگو با کودک نمی‌گذارد، و همسرش ترجیح می‌دهد کودک را با تبلت آرام کند. مهری می‌گوید: «وقتی فرزندم وقتش را پای تبلت می‌گذراند، شاید کمتر بدود و ورجه‌ورجه کند، اما عصبی‌تر شده، کمتر حرف می‌زند و گوشه‌گیر شده است.»
این تجربه، تصویری از هزاران خانواده در جوانرو و شهرهای دیگر است؛ جایی که گوشی‌های هوشمند و بازی‌های دیجیتال نه تنها آرامش موقت می‌آورند، بلکه رشد ذهنی و اجتماعی کودکان را تهدید می‌کنند.
چرا کودکان به موبایل وابسته می‌شوند؟
شهلا شوقی، مادر دختری ده‌ساله، می‌گوید: «از وقتی دوستانش گوشی دارند، او هم مدام بهانه می‌گیرد. حتی دنبال اینستاگرام و تولید محتوا شده است. دوستش محتوا می‌گذارد، او هم می‌خواهد دیده شود و فالوور جمع کند، در حالی که باید بازی کند یا درسش را بخواند.»
این فشار جمعی باعث می‌شود کنترل والدین کم‌اثر شود و کودکان در دنیای دیجیتال عمیق‌تر غرق شوند. برخی خانواده‌ها حتی از حضور کودکان در فضای مجازی برای جلب توجه استفاده می‌کنند؛ کاری که به گفته شهلا شوقی، «فشار و قضاوت پنهان» ایجاد می‌کند و به مرور آسیب روانی می‌زند.
تصویر میدانی و آمارها
گزارش ایرنا نشان می‌دهد که ۹۷ درصد نوجوانان و ۶۶ درصد کودکان از موبایل و تبلت استفاده می‌کنند. معلمان و والدین می‌گویند حضور دائمی این دستگاه‌ها باعث شده بچه‌ها کمتر به بازی‌های سنتی و مطالعه کتاب روی بیاورند و تمرکز بر درس‌ها کاهش یابد.
روژین مرادی، معلم کلاس سوم، توضیح می‌دهد: «قبلاً تعداد کمی از بچه‌ها وابسته به موبایل بودند و اینترنت چندان تأثیر نداشت. حالا نزدیک به ۷۰ درصد دانش‌آموزان با بازی‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی درگیرند. مغز کودکان به ویدیوهای کوتاه و محتوای سریع سرگرمی عادت کرده و علاقه به یادگیری عمیق کاهش یافته است.»
تاثیر سبک زندگی والدین
کودکانی که والدینشان را همواره با موبایل می‌بینند، باور می‌کنند که سرگرمی و اطلاعات تنها از طریق گوشی قابل دستیابی است و مطالعه کتاب جذابیتی ندارد. این رفتار والدین وابستگی دیجیتال کودک را تثبیت می‌کند و امکان شکل‌گیری مهارت‌های اجتماعی و شناختی عمیق را کاهش می‌دهد.
ابعاد پزشکی و روانی وابستگی دیجیتال
کارشناسان روان‌شناسی کودک و پزشکان اعصاب هشدار می‌دهند که استفاده بیش از حد از گوشی و تبلت پیامدهای جدی برای سلامت جسمی و روحی دارد. دکتر لیلا صادقی، روان‌پزشک کودک، می‌گوید: «تماشای طولانی مدت صفحات دیجیتال باعث کاهش فعالیت بدنی، اختلال خواب و افزایش اضطراب در کودکان می‌شود. مغز آنان به محتوای سریع و هیجان‌زودهنگام عادت می‌کند و توانایی تمرکز طولانی و یادگیری عمیق کاهش می‌یابد.»
مطالعات میدانی نشان می‌دهد کودکانی که بیش از دو تا سه ساعت در روز با گوشی یا تبلت سرگرم هستند، بیش از سایرین در معرض مشکلات رفتاری مانند گوشه‌گیری، عصبانیت و ناتوانی در مدیریت هیجان قرار دارند. پزشکان نیز هشدار می‌دهند که کم‌تحرکی و نگاه طولانی به صفحه نمایش می‌تواند منجر به اختلالات بینایی، ضعف عضلات گردن و کمر و مشکلات اسکلتی شود.
«اگر کودکان هیچ‌وقت والدینشان را در حال مطالعه یا بازی‌های گروهی نبینند، تنها راه سرگرمی و دسترسی به اطلاعات را در موبایل می‌بینند. این وابستگی نه تنها رشد شناختی و اجتماعی آنان را محدود می‌کند، بلکه می‌تواند به مشکلات روانی و جسمی طولانی‌مدت منجر شود.»
آرامشی که گوشی به خانه می‌آورد، گاه به قیمت رشد عاطفی، اجتماعی و آموزشی کودکان تمام می‌شود. مهری و شهلا تنها دو نمونه از مادرانی هستند که هر روز شاهد اثرات مخرب این ابزارها هستند؛ کودکانی که آرامش کوتاه‌مدت می‌گیرند، اما دنیای واقعی و توانایی‌های ذهنی‌شان به مرور تضعیف می‌شود. کارشناسان تأکید دارند که کنترل والدین، ایجاد فرصت برای بازی فیزیکی و تعامل واقعی و مدیریت زمان استفاده از تکنولوژی، تنها راه کاهش این آسیب‌هاست.