«زنان جوانی که رژیم ایران را به چالش می‌کشند»
متن زیر جدیدترین مقاله‌ای است که در تایم منتشر شده است.
از میان بسیاری از پارادوکس‌های جمهوری اسلامی ایران، همچنان گیج‌کننده‌ترین سوگیری آنها، قانون‌گذاری مسائل زنان است. انقلاب ۱۳۵۷ که روحانیون بنیادگرا را در کشوری باستانی، متنوع و جهان‌وطن به قدرت رساند، همزمان زنان را نیز از حق داشتن شغل بدون اجازه همسر یا پوشش اختیاری در ملا عام محروم کرد.
اصطکاک ناشی از این سرکوب‌های شدید، آتش بزرگی را در ماه‌های آخر سال ۲۰۲۲ شعله‌ور ساخت که حتی رژیم را به نابودی تهدید کرد. این شورش از آنجایی که خودجوش بود، در سایه‌ی شعار «زن، زندگی، آزادی» رشد کرد و کاملا مردمی و بدون رهبر پیش رفت. در حقیقت، هزاران نفر از مردم آن را رهبری کردند.
فروغ علایی، عکاس خبری می‌گوید: «ظلم و ستم تا زمانی که جامعه فاقد الگوهای مشخصی برای شکستن تابو باشد، هنجار باقی می‌ماند.»
این پروژه داستان الگوهای زن ایرانی است
علایی دو سال گذشته را به کشور مادری خود سفر کرد و زنانی که مانند مرحوم ژینا امینی که توسط «پلیس اخلاق» دستگیر شده بودند، مورد بررسی قرار داد. سوژه‌های او نسلی هستند که در فضای آنلاین به بلوغ رسیده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اند که مردم کشورهای دیگر چگونه زندگی می‌کنند اما هیچگاه امیدی برای آزادی نداشته‌اند. بسیاری از طریق ورزش راه‌های خروجی پیدا کرده‌اند، جایی که دهه‌ها میدان آزمایشی برابری جنسیتی جمهوری اسلامی بوده و حتی اجازه‌ی حضور در استادیوم به زنان نداده است.
ایران روز ۵ ژوئیه یک رئیس‌جمهور جدید انتخاب کرد. مسعود پزشکیان نسبتاً میانه‌رو است و از یک جنبش «اصلاح‌طلب» می‌آید که یک یا چند نسل پیش هنوز مظهر امید بود. امروزه، او در بهترین حالت به‌عنوان یک حائل بین تشکیلات تندرو و جامعه‌ای عمل می‌کند که در آن افراد امیدهای خود را شخصا تجسم می‌بخشند.
علایی می‌گوید: «به یاد دارم که وقتی عکاسی را شروع کردم، بسیاری، از جمله خانواده و دوستانم، به من هشدار دادند آینده‌ای برای «زنان در عکاسی» وجود ندارد.»
اما او استقامت کرد و حتی پنهانی در لباس مبدل یک مرد وارد یک بازی فوتبال شد و موفق شد جایزه‌ی ورلد پرس فوتو ۲۰۱۹ را به خاطر تلاش خود به دست آورد.
امروزه، اگرچه همه از شجاعت زنان نسل جدید ایران، که رهبری تظاهرات را بر عهده داشتند، صحبت می کنند؛ علایی می گوید: «به ندرت کسی می‌پرسد که چگونه آنها اینقدر شجاع شدند. در این پروژه سعی کردم الگوهای زنی را نشان دهم که نسل جدید بر شانه‌های آنها ایستاده‌اند، زنان شجاعی که در بسیاری از زمینه‌ها تابو شکستند. به باور من داستان این زنان در جامعه‌ی همیشه در حال تحول ایران، این یک داستان نادیده گرفته شده است.»
کیانا یاراحمدی و نیلوفر فرهمند، ۳۳ ساله، مکانیک خودرو
کیانا و نیلوفر بیش از ۱۰ سال است که با هم دوست هستند. آنها از اولین زنان مکانیک حرفه‌ای در ایران هستند. نیلوفر می‌گوید: «ما هرگز فکر نمی‌کردیم ایران جایی برای مکانیک‌های زن داشته باشد. هر وقت به موسسات خودروسازی می‌رفتیم، می‌گفتند برنامه‌ای برای زنان ندارند.»
بنابراین این دو تصمیم گرفتند در سال ۲۰۱۹ روند آموزشی خود را آغاز کنند و قدم‌های خود را در اینستاگرام مستند کنند، جایی که هزاران دنبال‌کننده به دست آوردند و پست‌هایی به اشتراک گذاشتند که در میان مردم دست به دست شد. نیلوفر می‌گوید: «اگرچه اجازه‌ی انجام بسیاری از کارها را نداشتیم، اما بالاخره موفق شدیم و خود را به منتقدان ثابت کردیم. من همیشه، با وجود تمام مشکلات، راهی برای انجام کاری که دوست دارم پیدا می‌کنم.»
الناز رکابی ۳۴ ساله، کوهنورد حرفه‌ای
الناز در مسابقات جهانی سنگنوردی IFSC 2021 در مسکو شرکت کرد و مدال برنز ماده‌ی ترکیبی زنان را دریافت کرد. او پیش‌تر نیز یک مدال نقره و دو مدال برنز را در مسابقات قهرمانی آسیایی سنگنوردی IFSC کسب کرده بود. اما در سال ۲۰۲۲ به دلیل شرکت بدون روسری در مسابقات قهرمانی آسیا IFSC در سئول مورد توجه جوامع بین‌الملل قرار گرفت. اکثر ایرانیان این حرکت او را نشانه‌ی حمایت از اعتراضات ضددولتی ایران می دانستند. وقتی الناز به تهران بازگشت، حتی با وجود اینکه اینبار مدال نگرفته بود؛ صدها نفر از او استقبال کردند و او را «الناز قهرمان» تشویق کردند.
اعظم سنایی، ۳۴ ساله، بازیکن هاکی روی یخ
اعظم کاپیتان و کمک مربی تیم هاکی روی یخ زنان ایران است. علیرغم اینکه شیر سفید در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد؛ اعظم توانست مقام دوم را در مسابقات قهرمانی آسیا و اقیانوسیه‌ی زنان فدراسیون بین‌الملل هاکی روی یخ در سال ۲۰۲۳ کسب کند و در سال ۲۰۲۴ اول شد.
اعظم ۱۴ ساله بود که هاکی را آغاز کرد و ۳۴ ساله بود که جام IIFH آسیا و اقیانوسیه را بالای سرش برد. توصیه‌ی او به زنان جوانی که می‌خواهند راه او را دنبال کنند این بود: «واقعیت آن چیزی نیست که مردم و دنیا از ما انتظار دارند. واقعیت چیزی است که ما در ذهن و قلب داریم. اگر اراده و اشتیاق در ما وجود داشته باشد، قدرت تکامل و توسعه نیز قطعا وجود خواهد داشت.»
پروا کارخانه ۳۶ ساله، نقاش
پروا ۱۵ سال است که به صورت حرفه‌ای نقاشی می‌کند و بر زنان و سلف پرتره تمرکز دارد. او اهل کرماشان، یک شهر کوردنشین در شمال غربی ایران است. در چنین فضایی، انتخاب شغل او در تضاد با هنجارهای خانواده‌ی محافظه‌کارش، انتخاب سختی بود. زیرا او از جایی می‌آمد که انتظار می‌رفت زنان ازدواج کنند و فرزندانشان را تربیت کنند.
او می گوید: «کار من ریشه‌ی شرقی و ایرانی دارد. من هیچگاه سعی نکرده‌ام خشونت یا اعتراضی را در نقاشی‌هایم به تصویر بکشم. با این حال، در نقاشی‌هایم معمولا زنان منزوی و ظریفی که در برخی موقعیت‌ها برهنه هستند، توجه بسیاری را به خود جلب می‌کنند.»
او اغلب در گالری‌ها مجبور می‌شود کار خود را با کاغذ یا پارچه بپوشاند. پروا می‌گوید: «همیشه دیوارهایی وجود دارند که ما را محدود می‌کنند. من گاهی اوقات کارهایم را حتی در خانه می‌پوشانم تا آنها را از دید همسایگانم پنهان کنم. درست مثل زندگی که قبلاً داشتیم. ما ناخودآگاه خیلی چیزها را پوشش می‌دادیم.»
زهرا یزدانی چراتی، ۲۵ ساله، کشتی‌گیر
زهرا یک ورزشکار کارکشته‌ی ایرانی است که در رشته‌ی کشتی آلیش که نوعی کشتی سنتی با کمربند است، فعالیت می‌کند. این رشته یکی از قدیمی‌ترین ورزش‌های ثبت‌شده در جهان است و در آن شرکت‌کنندگان با هدف پرتاب حریف به روی تشک، کمربند یکدیگر را می‌گیرند.
زنان ورزشکاری مانند زهرا در ایران زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند و برای آنهایی که در طول مسابقات از قوانین سختگیرانه‌ی اسلامی پیروی نمی‌کنند، مجازات‌های خاص اعمال می شود.
زهرا در سال ۲۰۱۹ مدال برنز بازی‌های داخل سالن و هنرهای رزمی آسیایی و مسابقات جهانی کشتی با کمربند و همچنین یک مدال طلا سب کرد.
بهین بلوری ۲۸ ساله و ثمین بلوری ۲۱ ساله نوازنده
بهین و ثمین از هشت سال پیش به عنوان نوازنده و خواننده شروع به کار کردند. به طور کلی زنان در ایران از خواندن در ملاء‌عام منع می‌شوند، اما این خواهران آهنگ‌های خود را برای هزاران دنبال‌کننده در شبکه‌های اجتماعی پخش کردند. سرپیچی‌ای که همواره با ریسک همراه بوده است.
همزمان با آغاز اعتراضات مهسا در سراسر کشور، آنها نسخه‌ی فارسی آهنگ فولکلور ضدفاشیست ایتالیایی «Bella ciao» را منتشر کردند. به گفته‌ی خودشان، نسخه‌ی آنها حاوی افکار آزادی‌خواهانه و پرتوهایی از امید بود. بهین می‌گوید: «ما هرگز از رویاپردازی دست نمی‌کشیم، و این رویاها در موسیقی ما خود را نشان می‌دهند.»
هستی رضایی، ۱۷ ساله، موتورکراس سوار
هستی، جوان‌ترین موتورسوار زن ایران است. او سوارکاری را از ۹ سالگی آغاز کرد، قهرمان زن موتور کراس ایران در سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۲ شد و چندین بار موفق شد قهرمان کشوری و منطقه‌ای موتور کراس شود.
هستی هر هفته آخر هفته به پیست می‌رود. او می‌گوید: «بعضی معتقدند این ورزش مردانه است و برای زنان خطرناک است. از من می‌پرسند نمی‌ترسی؟ اگر زخمی شدی چه؟»
با اینحال، آسیب‌دیدن تنها بخشی از خطری است که او را تهدید می‌کند. اگرچه زنان می‌توانند در ایران رانندگی کنند، اما داشتن گواهینامه‌ی موتور سیکلت برای آنها غیرقانونی است.