مرکز خبر- هم‌زمان با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی دولت ایران برای ترک اتباع افغان، موج گسترده‌ای از بازگشت‌ اجباری این مهاجران به افغانستان آغاز شده است. سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) اعلام کرد که در ماه ژوئن ۲۰۲۵ (خرداد تا تیر)، بیش از ۲۳۳ هزار افغان ایران را ترک کرده‌اند که بخش عمده‌ای از آن‌ها به اجبار اخراج شده‌اند.

به گفته آوند عزیز آقا، سخنگوی IOM، تنها در بازه یکم تا ۲۸ ژوئن، ۲۳۳ هزار و ۹۴۱ نفر از ایران به افغانستان بازگشتند. رقم بازگشت‌کنندگان در هفته پایانی ژوئن به شدت افزایش یافته و بین ۲۱ تا ۲۸ ژوئن، بیش از ۱۳۱ هزار نفر به افغانستان بازگشت داده شده‌اند.

از آغاز سال ۲۰۲۵ تاکنون (ژانویه تا ۲۸ ژوئن)، بیش از ۶۹۱ هزار نفر به افغانستان بازگشته‌اند که طبق آمار رسمی، ۷۰ درصد آن‌ها به صورت اجباری اخراج شده‌اند.

این روند شتاب‌گرفته در حالی رخ داده که دولت ایران در ماه مه ضرب‌الاجلی برای ترک خاک این کشور تا تاریخ ۶ ژوئیه (۱۶ تیر) تعیین کرده بود. بسیاری از مهاجران افغان در هفته‌های اخیر، تحت فشار فزاینده پلیس، شرایط سخت معیشتی و عدم تمدید اقامت، مجبور به ترک ایران شده‌اند.

بازگشت به فقر، بی‌خانمانی و ناامنی

اما آن‌سوی مرز، افغانستان آماده پذیرش این حجم عظیم از بازگشت‌کنندگان نیست. گزارش‌های نهادهای امدادرسان بین‌المللی از وضعیت اسفبار افغان‌های بازگشتی حکایت دارد. بسیاری از آن‌ها بدون سرپناه، شغل یا حمایت اجتماعی، وارد کشوری می‌شوند که خود درگیر بحران‌های اقتصادی، بیکاری و ناامنی گسترده است.

به گفته‌ی منابع حقوق‌بشری، برخی از بازگشت‌کنندگان حتی دسترسی به آب آشامیدنی، خدمات بهداشتی اولیه یا غذا ندارند. کودکان، زنان و سالمندان در میان آسیب‌پذیرترین گروه‌ها قرار دارند.

سازمان‌های حقوق بشری و امدادرسان بارها نسبت به تبعات انسانی این اخراج‌ها هشدار داده‌اند و از کشورهای میزبان، از جمله ایران، خواسته‌اند رویکردی انسانی‌تر و مسئولانه‌تر در قبال مهاجران افغان در پیش بگیرند.