آنتاکیا، شهری در آوار؛ زنان در خط مقدم یک فاجعه خاموش
در تاریخ ۶ فوریه ۲۰۲۳، شهر آنتاکیا بر اثر زمین‌لرزه‌ای که مرکزیت آن شهر قهرمان‌مرعش بود، زیرو رو شد. هولیا کاووک، مسئول انجمن حمایت از زلزله‌زدگان آنتاکیا، اعلام کرد که از آن روز تاکنون جراحاتی که بر اثر زلزله ایجاد شده‌اند، هنوز درمان نشده‌اند.
بَنَوشه ستِرک
آنتاکیا – ۶ فوریه ۲۰۲۳، ترکیه با یکی از سخت‌ترین روزهای تاریخ خود روبه‌رو شد. ساعت ۴:۱۷ بامداد روز ۶ فوریه ۲۰۲۳، زمین در جنوب ترکیه لرزید. دو زمین‌لرزه عظیم با مرکزیت قهرمان‌مرعش، دوازده استان را به ویرانی کشاند. در میان این استان‌ها، آنتاکیا، قلب تاریخی و فرهنگی هاتای، تقریبا به طور کامل ویران شد. بیش از ۵۳ هزار نفر جان باختند و ۱۳ میلیون نفر نیز تحت تأثیر قرار گرفتند و بحران بی‌خانمانی، آوارگی و فروپاشی اجتماعی، بلافاصله پس از زمین‌لرزه آغاز شد.
پس از دو سال از وقوع این زمین‌لرزه ویرانگر، ساکنان آنتاکیا همچنان تلاش می‌کنند زخم‌های خود را درمان کنند. یکی از این تلاش‌ها از سوی انجمن حمایت از زلزله‌زدگان آنتاکیاست. این انجمن پس از زلزله فعالیت گسترده‌ای را آغاز کرده است. هولیا کاووک، مدیر انجمن حمایت از زلزله‌زدگان آنتاکیا، در گفت‌وگویی مفصل با خبرگزاری زن از رنج‌های مردم، به‌ویژه زنان، در دل این فاجعه پرده برمی‌دارد.
«بار زلزله، بر دوش زنان سنگین‌تر شد»
هولیا کاووک با اشاره به مشکلاتی که پس از زلزله پدید آمده‌اند، گفت: «زمین‌لرزه فقط خانه‌ها را خراب نکرد، زندگی زنان را هم متلاشی کرد. از زمان زمین‌لرزه تا امروز، مردم هنوز در شهرهای کانتینری زندگی می‌کنند. این خودش مشکل بزرگی است، اما برای زنان حتی بحرانی‌تر شده است. چون هنوز مردم در جاهایی زندگی می‌کنند که شرایط نظارت بسیار محدود است، تقریباً هیچ امکانات تکنولوژیکی وجود ندارد، اسکان‌ها به‌صورت جمعی انجام شده و مردم در مکان‌های شلوغ و مشترک زندگی می‌کنند. به همین دلیل، بار زنان با زلزله دو برابر شده است.»
هولیا تأکید کرد که در آغاز، ترک خانه‌ها برای مردم حس خوبی داشت، اما امروز هزاران نفر در شهرهای کانتینری، از نظر فرهنگی از هم جدا شده‌اند و مجبور به زندگی جمعی و در فضاهای تنگ شده‌اند.
«کودکان دائماً با آزار و اذیت مواجه‌اند»
هولیا کاووک با اشاره به اینکه زنان در شهرهای کانتینری اکنون با مشکلات بزرگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، افزود: «برای کودکان، هیچ فضای امنی وجود ندارد. دوربین‌های امنیتی در این مناطق عملاً کار نمی‌کنند. ما در دورانی زندگی می‌کنیم که کودکان دائماً با آزار جنسی مواجه می‌شوند. هیچ چیزی برای کمک به زندگی اجتماعی زنان وجود ندارد. هیچ فعالیت فرهنگی‌ای انجام نمی‌شود. پیش از زمین‌لرزه، زنان در آنتاکیا بخشی از جامعه بودند، حالا دیگر نمی‌توانند از خانه بیرون بیایند. چون مرکز شهر ویران شده و تبدیل به کارگاهی عظیم شده، تردد و جابه‌جایی با وسایل نقلیه عمومی بسیار سخت است. کمبود وسایل حمل‌ونقل جمعی، نبود امنیت، آلودگی هوای شدید در شهر، همگی بیشترین تأثیر را بر زندگی زنان گذاشته‌اند.»
افزایش طلاق و کاهش فرزندآوری
هولیا کاووک در ادامه با تأکید بر اینکه پس از زمین‌لرزه، طلاق و موارد خشونت خانگی به شکل قابل توجهی افزایش یافته‌اند، به مشکلات زنان اشاره کرد و گفت: «تعداد کودکان کاهش یافته است. زیرا دسترسی به خدمات درمانی با مشکل مواجه شده است. برای مثال، زنی که در دفنه (Defne) باردار است، برای انجام یک معاینه ساده بارداری باید کیلومترها راه برود. وسایل حمل‌ونقل عمومی بسیار محدودند؛ گاهی یک یا دو ساعت باید صبر کرد. به همین دلیل، زنان، به‌ویژه در شرایط اضطراری، با مشکلات بزرگی در دریافت خدمات بهداشتی مواجه‌اند. پیش از زمین‌لرزه، تعداد زیادی از زنان پناهجو در آنتاکیا زندگی می‌کردند، اما حالا این تعداد به‌طور چشمگیری کاهش یافته، چرا که بسیاری به مناطق دیگر ترکیه رفته‌اند. با این حال، هنوز برخی در نارلیجا و اطراف آن زندگی می‌کنند. نرخ زاد و ولد در این مناطق بسیار بالاست و مشکلات بسیاری وجود دارد. تا مدت‌ها حتی یک بیمارستان که بتواند خدمات اضطراری ارائه دهد، وجود نداشت. اکنون، با گذشت ۵ تا ۶ ماه، وضعیت بیمارستان‌ها اندکی بهتر شده، اما پیش از آن مردم ناچار بودند به شهرهای اطراف مهاجرت کنند. مراکز درمانی هنوز در کانتینرها هستند و هیچ امکانات ثابتی ساخته نشده است. تنها دو بیمارستان وجود دارد که هردوی آنها نیز به‌سختی فعال‌اند. تعداد کارکنان درمانی کم است و همچنان دسترسی به خدمات درمانی در آنتاکیا یک مشکل بزرگ محسوب می‌شود.»
«درختان زیتون ۱۵۰ تا ۲۰۰ ساله قطع شدند»
هولیا کاووک با اشاره به آسیب‌های زیست‌محیطی و فرهنگی پس از زمین‌لرزه گفت: «پیش از زمین‌لرزه، در آنتاکیا، سامانداغ و روستاهای اطراف، باغ‌های وسیعی از مرکبات، زیتون و سبزیجات وجود داشت. اما پس از زلزله، شهر به کارگاهی بزرگ تبدیل شد. هوا آلوده است. ما در میان گرد و خاک زندگی می‌کنیم. به همین دلیل، دیگر نمی‌توانیم به غذای سالم دسترسی داشته باشیم. همزمان با ساخت خانه‌های TOKİ (طرح دولتی مسکن)، طبیعت نابود شد. زمین‌هایی که پیشتر مردم در آن کشاورزی می‌کردند، مصادره شدند و به محل ساخت‌وساز تبدیل شدند. درختان زیتون ۱۵۰ تا ۲۰۰ ساله قطع شدند. مقاومت‌هایی هم بود، به‌ویژه زنان پیشگام بودند، اما متأسفانه موفق نشدند. هنوز هم باغ‌های زیتون در حال نابودی‌اند. دیگر دسترسی به غذای سالم نداریم و کشاورزی نیز تقریباً از بین رفته چون ما در میان گل و گرد و خاک زندگی می‌کنیم.»
«راهی برای رسیدن به خانه‌های TOKİ وجود ندارد»
هولیا کاووک همچنین با توجه به بحران اقتصادی و مشکلات اقتصادی خانواده‌ها در آنتاکیا، گفت: «قیمت همه‌چیز، نسبت به قبل از زلزله، دو تا سه برابر شده است. اجاره‌خانه هم بالا رفته، بنابراین مردم حتی نمی‌توانند از کانتینرها خارج شوند. مشکلات مربوط به خانه‌هایی که توسط TOKİ تحویل داده شده‌اند نیز حل نشده‌اند. مردم نمی‌توانند فرزندانشان را به مدرسه بفرستند. هیچ فروشگاه، داروخانه یا مرکز درمانی‌ای وجود ندارد. بنابراین، کسانی که خانه‌ها را تحویل گرفته‌اند، نمی‌توانند واقعاً در آنجا زندگی کنند.»
«ما به حمایت زنان ادامه دادیم»
هولیا کاووک در ادامه با اشاره به اینکه از همان روزهای نخست پس از زمین‌لرزه، حمایت‌های گسترده‌ای از سوی نهادهای زن‌محور در ترکیه و جهان به آنتاکیا رسید، گفت: «در چهار روز اول، هیچکس نبود. دولت هم نبود. اما از روز دوم، دلسوزان کنار ما بودند. نزدیک به یک سال، افراد زیادی از سراسر ترکیه و دیگر کشورهای دنیا در کنار ما بودند. اگر امروز هاتای دوباره سر پا شده، این به لطف دوستان و همراهان ماست.»
«هاتای هنوز به حالت عادی بازنگشته است»
هولیا کاووک گلایه خود را با بیان جمله «الان ۶-۷ ماه گذشته ولی مردم هاتای هنوز نمی‌توانند چشم باز کنند (نفس راحت بکشند)» ابراز کرد و گفت: «در تلویزیون‌های دولتی تبلیغ می‌شود که در همه‌جا ساخت‌وساز آغاز شده، خانه‌ها تحویل داده می‌شوند و مردم به خانه‌هایشان بازگشته‌اند. اما متأسفانه، زندگی در هاتای هنوز به حالت عادی بازنگشته است. ممکن است در مناطق دیگر زلزله‌زده، چون به اندازه‌ی هاتای تخریب نشدند، زندگی تا حدی به روال عادی برگشته باشد. اما ما در هاتای هنوز با مشکلات جدی مواجهیم. یک مثال کوچک بزنم: هیچ جاده‌ی مناسبی برای پیاده‌روی وجود ندارد. هر روز یک مسیر جدید مسدود می‌شود. الان در محله‌ای که من زندگی می‌کنم، راهی به نزدیکترین محله که بچه‌ها بتوانند بروند، وجود ندارد. ما ناچار شده‌ایم هر روز ۳۰ کیلومتر برویم تا بچه‌ها را به مدرسه‌ای برسانیم که در فاصله‌ی ۲ کیلومتریمان قرار دارد. مشکلات بی‌شماری داریم.»
«آموزش، به‌ویژه برای مادران، چالشی بسیار جدی است»
هولیا کاووک همچنین به موضوع آموزش اشاره کرد و گفت: «در محوطه‌ی دبیرستان آناتولی، اداره‌ی پلیس قرار دارد. دانش‌آموزانی که آنجا درس می‌خوانند، متأسفانه در یک فضای تحت تسلط نیروهای امنیتی، تنها نیمی از روز آموزش می‌بینند. وضعیت آموزش همچنان یک مشکل جدی است. دو مدرسه در هم ادغام شده‌اند و به همین خاطر، ساعات درسی کم شده. بنابراین، کودکان این منطقه نمی‌توانند مانند همسالانشان در مناطق دیگر، آموزش برابر داشته باشند. بسیاری از خانواده‌ها پس از زمین‌لرزه گفتند «بگذار بچه‌هایمان درس بخوانند» و از شهر مهاجرت کردند. اما بیشتر آنها نتوانستند در شهرهای دیگر زندگی کنند و دوباره بازگشتند. اکنون، در شرایط بسیار دشواری، سعی دارند با فرزندانشان زندگی را ادامه دهند. آموزش، به‌ویژه برای مادران، چالشی بسیار جدی و حیاتی است.»
«به حمایت نیاز داریم»
هولیا کاووک در پایان با تأکید بر اینکه هاتای هنوز مانند روزهای ابتدایی پس از زمین‌لرزه به حمایت گسترده نیاز دارد، گفت: «از ششم فوریه، افراد زیادی از شهرهای مختلف ترکیه به آنتاکیا می‌آیند. وقتی آنها شرایط را با چشم خود می‌بینند و به شهرهای خود بازمی‌گردند، حتی تعریف کردنش برای دیگران دشوار است. ما هنوز مانند روزهای نخست به حمایت نیاز داریم.»
وی افزود: «به‌ویژه اکنون، ما نیازمند درمان‌‌های گروهی هستیم. واقعاً همه‌ی ما، به دلیل آنچه پس از زمین‌لرزه تجربه کرده‌ایم، دچار درد، سوگ و مشکلات روحی عمیقی شده‌ایم. چون تا به حال، به دلیل شدت مشکلات، فرصتی برای پرداختن به مسائل روانی نداشتیم. اکنون، از نظر روحی، در دل یک شکاف عمیق زندگی می‌کنیم. به همین دلیل، ما به حمایت نیاز داریم. این پیام را به همه‌ی دوستانمان که از خارج می‌آیند، می‌رسانیم.»