انارهای هورامان؛ پیوند گردشگری، محیط‌‌زیست و زندگی زنان
جشنواره انار در هورامان امسال طی شش هفته برگزار می‌شود و علاوه بر عرضه محصولات محلی، فرصتی برای شناخت زندگی و مقاومت زنان این منطقه فراهم می‌کند؛ زنانی که با سرسختی و تلاش خود باغ‌ها را آباد کرده و فرهنگ کهن هورامان را به گردشگران معرفی می‌کنند.
اسرا عزیزی
هورامان- جشن‌ها و فستیوال‌های متنوع در هورامان و کوردستان سال‌هاست که نه تنها به خاطر عرضه محصولات محلی، بلکه برای آشنایی با فرهنگ کهن این مناطق و دیدن جغرافیای خاص آن‌ها مورد استقبال گردشگران قرار گرفته‌اند. امسال اما جشن انار در چند روستای هورامان، از جمله بلبر، ژیوار و سلین، متفاوت برگزار می‌شود، این جشن نه تنها در یک روز بلکه طی شش هفته و در روزهای پنج‌شنبه ادامه دارد و از دهم مهر آغاز شده است.
ویژگی ویژه این جشن، جلوگیری از ازدحام جمعیت در یک روستا و کاهش آسیب‌های محیط‌زیستی است؛ از جمله آلودگی‌ها، تخریب پوشش گیاهی، آلودگی صوتی و مزاحمت برای اهالی به‌ویژه سالمندان. همچنین خبری از ترافیک‌های آزاردهنده نیست، بنابراین هم گردشگران و هم مردم محلی تجربه‌ای رضایت‌بخش خواهند داشت.
یکی دیگر از نکات برجسته جشن‌ها، ارتباط مستقیم گردشگران با تولیدکنندگان و کشاورزان است. گردشگران می‌توانند محصولات باکیفیت و ارزان‌تر را مستقیماً از صاحبان باغ خریداری کنند و از بازدید باغ‌ها و تجربه چیدن میوه‌ها لذت ببرند. همین تجربه است که سفر به این جشن‌ها را برای گردشگران سراسر ایران خاص و جذاب می‌کند و موجب می‌شود تاریخ برگزاری این جشن‌ها به دقت دنبال شود و علاقه‌مندان مشتاقانه در آن حضور یابند.
راحله ادوایی، یکی از زنان روستای سلین در هورامان، به خبرگزاری ما می‌گوید: «من ٢١ سال دارم و اهل روستای سلین هستم. تحصیلاتم در رشته تجربی است و به تازگی در کنکور شرکت کرده‌ام و منتظر اعلام نتایج هستم. همانطور که می‌بینید، امروز اولین روز جشنواره انار است.»
راحله سرسختی زنان هورامان را با جغرافیای این منطقه مرتبط می‌داند و می‌گوید: «اگر بخواهم بیشتر درباره نقش زنان در هورامان صحبت کنم، باید بگویم که زنان به دلیل محدودیت‌ها و سختی‌های جغرافیایی همیشه در کنار مردان فعال و مشغول به کار بوده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «دو محصول برجسته روستای ما انار و انجیر هستند. کار مربوط به برداشت و خشک کردن انجیر از تابستان آغاز می‌شود و به بازارها و خشکبارفروشی‌های کوردستان و سراسر ایران عرضه می‌شود. با شروع پاییز نیز برداشت انار و تولید رب انار شروع می‌شود. تهیه محصولات انار زحمت زیادی می‌طلبد، اما ما زنان در کنار مردان در باغ‌ها مشغول به کار هستیم و تا پایان پاییز تمیزکاری و مرتب کردن باغ‌ها و درختان را ادامه می‌دهیم.»
راحله درباره تعامل با گردشگران می‌گوید: «هنگام فروش انار، مراحل برداشت، تنوع رنگ، نوع و طعم آن را به مشتریان و گردشگران توضیح می‌دهیم و آن‌ها را همراهی می‌کنیم. ما زنان علاوه بر فروش محصولات، با پوشش و زیورآلات محلی خود حاضر می‌شویم و از صنایع دستی و سنتی بهره می‌بریم تا علاوه بر فروش محصولات، بخش کوچکی از فرهنگ و هویت خود را نیز به دنیا نشان دهیم.»
زنان بسیاری در روستاهای هورامان خود سرپرست هستند و به تنهایی باغ‌هایشان را آباد می‌کنند و تمام مراحل آماده‌سازی محصول، که معمولاً به نفرات زیادی نیاز دارد، را انجام می‌دهند. یکی از اهالی مرد روستا می‌گوید: «خواهر من با وجود اینکه همسرش از دنیا رفته و به تنهایی فرزندانش را پرورش می‌دهد، باغ‌های خود را هم به تنهایی اداره می‌کند. او باغ را آبیاری می‌کند، کود می‌دهد، اجاره می‌گیرد و کارگر استخدام می‌کند، و خودش نیز تمام وقت مشغول کار است. او زنی با غیرت است؛ در اینجا زن و مرد هر دو برابرند. همانطور که مردان باغیرت و سخت‌کوش داریم، زنان هم باغیرت و پرتلاش هستند.»
گردشگران وقتی به هورامان می‌آیند، علاوه بر بازدید و خرید محصولات ارگانیک، باید با دقت و حوصله این منطقه را مطالعه کنند. درک زندگی زنان و مردان هورامان، به‌ویژه زنان آن که نماد سرسختی و مقاومت‌اند، به بیننده نگاهی عمیق می‌دهد. زنانی که در هر شرایطی زندگی را معنا می‌بخشند، اصیل، زیبا، سخت‌کوش و مستقل‌اند. این زیبایی و قدرت تنها با نگاهی دقیق و ژرف به زندگی روزمره آن‌ها قابل فهم است.