حنان حارت
مراکش - در بطن مهاجرت زنان آفریقایی، جایی که جغرافیا با هویت تلاقی می‌یابد و زنان مهاجر با چالش‌های حاشیه‌نشینی و بی‌ثباتی روبه‌رو هستند، داستان‌هایی از زنانی پدیدار می‌شود که چشم‌انداز امید و کنش جمعی را از نو ترسیم می‌کنند. از جمله این زنان، کوثر موافق، زن کارآفرین مراکشی ساکن ساحل عاج (کوت دی‌ووار) است که حفظ میراث مراکش را به ابزاری برای تقویت هویت تبدیل کرده و حمایت از زنان مهاجر را به درگاهی برای همبستگی و توانمندسازی بدل کرده است.

پیام کوثر موافق، فراتر از مرزها گسترده است؛ چرا که وقتی زنان در مهاجرت با یکدیگر دیدار می‌کنند، معنای وطن دوباره زاده می‌شود و پیوند مبارزه‌ای مشترک برای آینده‌ای شکل می‌گیرد که زنان باهم آن را می‌بافند.

 

از مهاجرت تا توانمندسازی

کوثر موافق در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ما، مسیرش را به‌عنوان زنی مهاجر روایت می‌کند؛ زنی که توانسته میان حفظ سنت‌ها و گشودگی به فرهنگی جدید، و میان فعالیت اقتصادی و نقش اجتماعی توازن برقرار کند.

او نخستین‌بار در قالب مأموریتی شغلی از سوی شرکتی مراکشی به ساحل عاج رفت؛ بدون اینکه قصد اقامت دائم داشته باشد. اما با گذر زمان، به‌تدریج خود را در جامعه‌ای در حال دگرگونی اقتصادی و در آستانه‌ی همکاری جنوب-جنوب میان مراکش و ساحل عاج یافت.

کوثر در ساحل عاج ازدواج کرد و با دشواری‌هایی برای سازگاری با برخی سنت‌ها و رسوم محلی روبه‌رو شد که کاملاً با آنچه در آن پرورش یافته بود، تفاوت داشت. اما خیلی زود دریافت که سازگاری با جامعه‌ی جدید، ضرورتی حیاتی است. او توانست میان حفظ هویت مراکشی‌اش و گشودگی به فرهنگ همسرش تعادل برقرار کند، و همین تعادل به او در ساختن زندگی‌ای سرشار از درک متقابل و احترام یاری رساند.

او پروژه‌اش را با نام «دار المغرب» (خانه‌ی مراکش) پایه‌گذاری کرد تا از رهگذر آن فرهنگ مراکش را در ساحل عاج معرفی کند؛ از پوشاک گرفته تا غذاهای سنتی. در توصیف تجربه‌اش می‌گوید: «وقتی تصمیم به راه‌اندازی این پروژه گرفتم، می‌دانستم با چالش‌های بزرگی روبه‌رو خواهم بود، چرا که محیط فرهنگی و اقتصادی اینجا کاملاً متفاوت بود. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، تهیه‌ی مواد اولیه‌ی مراکشی برای غذاهای سنتی بود که به‌سادگی در اینجا یافت نمی‌شود. واردات این محصولات از مراکش مستلزم پرداخت هزینه‌های گمرکی سنگینی است و همین‌طور، محموله‌ها اغلب با تأخیر می‌رسند و روند کار را مختل می‌کنند.»

با این حال، تأکید می‌کند: «با وجود همه‌ی این چالش‌ها، باور داشتم که این پروژه به‌دلیل ارزش فرهنگی و انسانی‌اش موفق خواهد شد. وقتی غذاهای مراکشی را معرفی کردیم و مناسبت‌های سنتی مراکش را جشن گرفتیم، واکنش مثبت جامعه‌ی محلی را دیدم. تقاضا برای محصولات مراکشی روزبه‌روز بیشتر شد و این تداوم پروژه را تضمین کرد. البته، همچون هر پروژه‌ی نوپایی در محیطی ناآشنا، لازم بود که خود را با فرهنگ جدید تطبیق دهم.»

او می‌افزاید: «این تجربه آسان نبود، اما به من ثابت کرد که تلاش مداوم و تعهد به ارائه‌ی خدمات باکیفیت، همراه با تعامل با فرهنگ محلی، می‌تواند به موفقیت هر پروژه‌ای در محیطی جدید منتهی شود.»

 

حمایت از زنان مهاجر

کوثر موافق تأکید می‌کند که زنان مراکشی و مهاجرانی از شمال آفریقا و خاورمیانه به‌طور کلی، در سال‌های اخیر حضور و هویت خود را در جوامع آفریقایی تثبیت کرده‌اند، به‌ویژه با گسترش تبادل فرهنگی و اقتصادی. او می‌گوید: «همیشه خود را سفیر کشورم می‌دانستم و هر زن مراکشی در اینجا نقشی در حمایت از دیگر زنان دارد، به‌ویژه آنانی که در سکوت رنج می‌کشند.»

کوثر با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی، به نقطه‌ی ارتباطی میان زنان مهاجر مراکشی بدل شده است؛ به‌ویژه دختران جوانی که برای نخستین‌بار مهاجرت می‌کنند یا زنانی که در پی ازدواج، خشونت یا نبود مدارک با شرایط دشوار روبه‌رو هستند.

او توضیح می‌دهد: «در ابتدا از طریق صفحه‌ی اینستاگرامم به زنان باردار در ساحل عاج کمک می‌کردم، به‌ویژه آن‌هایی که به‌دنبال غذاهای مراکشی بودند.»

این صفحه به محلی برای گرد هم آمدن بسیاری از زنان مراکشی مهاجر بدل شد که تمایل داشتند غذاهای سنتی وطن‌شان را دوباره تجربه کنند. با افزایش بازدیدها، او توانست به طیف گسترده‌ای از زنان دسترسی یابد و نیازهایشان را پاسخ دهد.

کوثر موافق تهیه‌ی غذاهای معروف مراکشی مانند کسکس، طاجین و شیرینی‌های سنتی را به‌شکل داوطلبانه آغاز کرد و با مغازه‌های مراکشی در ساحل عاج برای تأمین این نیازها همکاری کرد. او می‌گوید: «این کمک‌های کوچک بُعدی روانی و معنوی دارند؛ به‌ویژه برای زنان باردار مهاجر که در کشوری بیگانه زندگی می‌کنند. این غذاها صرفاً برای رفع میل نیست، بلکه راهی برای حفظ پیوند با هویت فرهنگی و میراث مراکشی است.»

با گذر زمان، حمایت او از زنان گسترده‌تر شد. او با زنانی روبه‌رو شد که با مشکلات حقوقی یا اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کردند. از این‌رو، حوزه‌ی کمک‌هایش را گسترش داد و به ارائه‌ی مشاوره، آگاهی از حقوق قانونی و حمایت در مسائل خانواده و مهاجرت پرداخت.

او درباره‌ی ازدواج‌های ثبت‌نشده و بی‌سند هشدار می‌دهد و می‌گوید: «زمانی که مادری مراکشی در شرایطی آسیب‌پذیر زندگی می‌کند، ممکن است کودکی را از دست بدهیم که می‌توانست پرچم کشورش را بالا نگه دارد.»

 

نقش تشکل‌ها در حمایت از زنان مهاجر

کوثر موافق بر اهمیت نقش انجمن‌ها در حمایت از زنان مهاجر تأکید دارد و خواستار گسترش حضور نهادهای مراکشی در این زمینه می‌شود: «متأسفانه هیچ انجمنی در ساحل عاج وجود ندارد که به حقوق زنان مراکشی یا عرب بپردازد. اگر نهاد یا سازمانی نباشد که از زنان مهاجر حمایت کند، دختران بسیاری را از دست خواهیم داد. من هر آنچه بتوانم به‌صورت داوطلبانه انجام می‌دهم، اما به تلاش‌هایی گسترده‌تر نیاز داریم.»

او از حضور پررنگ زنان مغاربی، به‌ویژه مراکشی‌ها و تونسی‌ها، در اقتصاد ساحل عاج تمجید می‌کند و می‌گوید: «زنان مراکشی نیرویی محرک برای توسعه‌ی روابط اقتصادی شمال-جنوب هستند و به‌نوعی پل‌هایی مهم برای همبستگی با زنان آفریقایی محسوب می‌شوند؛ زنانی که با چالش‌های مشترکی روبه‌رو هستند و همکاری میان آن‌ها ضروری است.»

او دیدارش با گروهی از زنان مراکشی و تونسی را در جشنواره‌ای فرهنگی در سنگال به‌یاد می‌آورد و می‌گوید این دیدار، فضایی برای تبادل اندیشه‌ها و بستری برای همبستگی زنان کشورهای جنوب بود.

درباره‌ی زنان ساحل عاج می‌گوید: «زنان اینجا پرتلاش و قوی هستند. آن‌ها هم‌زمان با تحصیل، در فروش و تجارت خرد نیز فعالیت می‌کنند. منتظر حمایت مردان نمی‌مانند، بلکه از همان آغاز استقلال خود را بنا می‌نهند.»

 

فرهنگ و ساختن پل‌ها

کوثر موافق معتقد است که فرهنگ نقش مهمی در ساختن پل‌های ارتباطی میان جوامع مهاجر و میزبان دارد. «اگر زنان بخشی از این تبادل فرهنگی باشند، تنها تجربه‌های شخصی‌شان را منتقل نمی‌کنند، بلکه گنجینه‌ای از سنت‌ها و آداب‌ورسوم را نیز با خود می‌آورند که می‌تواند به تقویت تنوع فرهنگی کمک کند.»

با وجود این گشودگی به فرهنگ‌های دیگر، بر حفظ هویت در خانواده تأکید دارد: «با وجود زندگی در محیطی چندفرهنگی، به هویت فرهنگی و دینی‌ام پایبند ماندم. در خانه، به زبان، دین و فرهنگ خود وفادار بودم و کوشیدم این ارزش‌ها را در خانواده حفظ کنم.»

او می‌گوید در فکر آن است که تلاش‌های داوطلبانه‌اش را در قالب یک انجمن رسمی دنبال کند تا بتواند به‌طور قانونی و منظم به زنان مهاجر کمک کند: «داشتن یک انجمن رسمی، دسترسی به منابع و حمایت برای راه‌اندازی پروژه‌های توانمندساز را ممکن می‌سازد.»

کوثر موافق سخنانش را با پیامی حمایتی برای زنان مهاجر به پایان می‌رساند: «توصیه‌ام این است که به یادگیری ادامه دهید و صبر و پایداری داشته باشید. ما در سال ۲۰۲۵ زندگی می‌کنیم و همه‌چیز از طریق آموزش و دانش در دسترس است. می‌توانید بر چالش‌ها غلبه کنید و زندگی بهتری بسازید.»