سرمایه‌داری و بهره‌برداری از خشونت علیه زنان
فعالان حقوق زنان در تونس معتقدند شباهت وضعیت زنان در سراسر جهان، نتیجه عادی‌سازی خشونت علیه زنان در نظام‌های سرمایه‌داری است.
زهور المشرقی
تونس - امروزه زنان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در معرض یک جنگ بین‌المللی قرار دارند. نمونه بارز این وضعیت نابسامان را می‌توان در زندگی زنان فلسطینی، لبنانی، سوری، سودانی و لیبیایی مشاهده کرد که بیشترین آسیب‌ها را متحمل می‌شوند.
دره محفوظ، جامعه‌شناس تونسی، در تحلیل وضعیت زنان منطقه می‌گوید: «زنان در کشورهای مختلف از تونس تا لبنان، سوریه و فلسطین، همگی درگیر مبارزه با انواع خشونت هستند. متأسفانه تنها به دلیل زن بودن، از حق آزادی بیان محروم شده‌اند.» او معتقد است خشونت علیه زنان اکنون به معضلی جهانی تبدیل شده و نظام‌های سلطه‌گر با استفاده از سازوکارهای تبعیض‌آمیز خود، به مقابله با جنبش‌های زنان می‌پردازند.
این جامعه‌شناس تونسی با اشاره به تأثیر بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بر زندگی زنان کشورش می‌گوید: «وضعیت زنان روز به روز وخیم‌تر می‌شود.» به گفته او، نگرش مردسالارانه که مدعی کارآمدی بیشتر مردان است، زنان را به قربانیان اصلی بیکاری و فقر تبدیل کرده است. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد زنان در محیط کار بهره‌وری و فعالیت بیشتری دارند.
دره محفوظ با اشاره به تصویب قانون ۵۸ در سال ۲۰۱۷ برای مبارزه با خشونت علیه زنان می‌افزاید: «متأسفانه این قانون نتوانسته جلوی افزایش هفت برابری خشونت را بگیرد و همچنان خشونت خانگی در صدر آمارها قرار دارد.» او یادآور می‌شود که پدیده قتل زنان در تونس تازگی ندارد، اما پیش از انقلاب به دلیل سیاست‌های دولت وقت، رسانه‌ها مجاز به پرداختن به این موضوع نبودند.
این پژوهشگر معتقد است برای مبارزه با خشونت علیه زنان، صرف وضع قوانین بازدارنده کافی نیست و باید به آگاهی‌سازی جامعه نیز توجه کرد. او می‌گوید: «متأسفانه رفتار خشونت‌آمیز برخی والدین با فرزندان، نسلی خشن و زن‌ستیز پرورش می‌دهد. به نظر می‌رسد پرخاشگری، چه ذاتی و چه اکتسابی، بیش از همه زنان را قربانی می‌کند.»
دره محفوظ با نگرانی از افزایش خشونت علیه زنان در تونس، این روند را نتیجه طبیعی شرایط نامساعد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌داند. او به موج اخیر دستگیری فعالان مدنی و فمینیست‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «زندانی شدن ۱۱ زن تنها به دلیل دیدگاه‌های سیاسی‌شان، امری غیرقابل پذیرش است و نباید با آن به عنوان پدیده‌ای عادی برخورد کرد.»
این جامعه‌شناس با لحنی متأثر می‌افزاید: «در شرایطی که برای مقابله با خشونت تلاش می‌کنیم، شاهد زندانی شدن مکرر زنان هستیم. این وضعیت در تاریخ تونس بی‌سابقه است.» به باور او، محدودیت‌های اعمال شده بر آزادی بیان، کشور را به قهقرا برده است: «امروز هر انتقادی از روند امور می‌تواند به دستگیری و اعمال خشونت سیاسی منجر شود.»
با این حال، محفوظ با اشاره به مبارزات جاری فعالان حقوق زنان می‌گوید: «زنان در خط مقدم دفاع از دستاوردهای انقلاب و آرمان دموکراسی ایستاده‌اند.» او به فعالان حقوق بشر توصیه می‌کند مبارزه برای حمایت از حقوق مستضعفان و مقابله با خشونت علیه زنان را ادامه دهند، چرا که این مسئله فراتر از مرزهای تونس است و سرنوشت زنان منطقه به هم گره خورده است.
محفوظ معتقد است مبارزه علیه خشونت باید به لبنان، غزه و سودان نیز گسترش یابد. او با تأکید بر رنج مضاعف زنان در این مناطق می‌گوید: «در این سرزمین‌ها، ماشین کشتار بدون هیچ مانعی به کار خود ادامه می‌دهد و زنان قربانی انواع خشونت، تجاوز، گرسنگی و استثمار هستند.»
این جامعه‌شناس بر ضرورت ایجاد شبکه‌ای از زنان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تأکید می‌کند و معتقد است چنین شبکه‌ای می‌تواند صدای زنان را به گوش دولت‌ها و مجامع بین‌المللی برساند و موضع سازمان‌های مدنی را تقویت کند.
خلود مقنی، فعال حقوق زنان و نماینده انجمن زنان دموکرات تونس در استان صفاقس، نیز به افزایش خشونت علیه زنان در مناطق جنوبی کشور اشاره می‌کند. او می‌گوید: «متأسفانه نگاه سرزنش‌آمیز جامعه به زنان خشونت‌دیده و ترس از گزارش موارد خشونت، باعث شده بسیاری از قربانیان سکوت کنند و به ناچار با این وضعیت کنار بیایند.»
خلود مقنی، نگرش مردسالارانه را عامل اصلی خشونت علیه زنان می‌داند و می‌افزاید: «این تفکر با تلقی زن به عنوان مایملک خصوصی، به افراد جامعه اجازه می‌دهد هر نوع تعدی را نسبت به زنان روا بدارند.»
مقنی با انتقاد از عملکرد برخی واحدهای تخصصی مبارزه با خشونت می‌گوید: «متأسفانه گاهی این واحدها به جای حمایت از قربانیان، آنها را از شکایت منصرف می‌کنند. این رویه نه تنها غیرقانونی است، بلکه با روح قانون شماره ۵۸ که برای مبارزه با خشونت علیه زنان تصویب شده، در تضاد است.»
این فعال حقوق زنان در پایان با تأکید بر اینکه قانون فراتر از همه چیز است، به زنان منطقه یادآور می‌شود که قانون برای حمایت از تمام افراد جامعه، از جمله زنان، وضع شده است. او معتقد است غلبه بر ترس و شکستن سکوت، نخستین گام در راه مبارزه علیه خشونت و قتل زنان است.