لارا گوهری

 

مهاباد - در قتل‌های بە اصطلاح ناموسی بیشتر زنان قربانی می‌شوند در کنار زنان سالانه مردان هم به دلایل مختلفی قربانی اینگونە قتل‌ها می‌شوند. بنا بر تعریف سازمان ملل، قتل‌های ناموسی به آن دسته از قتل‌هایی گفته می‌شود که برای آنها بهانه‌های عرفی و شرعی تراشیده می‌شود تا در سایه‌ی این بهانه‌ها به آن‌ها مشروعیت داده تا از هم‌دلی افکار عمومی نسبت به قربانیان کاستە شود و به شکلی جامعه را راضی کنند که مرگ حق این زنان است. نبود قوانین مناسب برای برخورد با چنین قاتلانی، کار را برای این قاتلان آسانتر کرده است. هر سال ۵ هزار زن با عنوان «قتل‌های ناموسی» جان خود را از دست می‌دهند، شاکی خصوصی برای این پرونده‌ها وجود ندارد و کسی برای آن شکایت نمی‌کند زیرا به قتل رساندن این زنان مردان را «غیرتمند و ناموس پرست» و در اصطلاحی زن‌ستیزانه  «بسیار مرد» جلوه می‌دهد و دولت نیز در برابر این قتل‌ها سکوت کرده است. یکی از منابع ما می‌گوید مردی که چند سال پیش همسرش را در سردشت کشته است در خانه باغ‌های اطراف سردشت به صورت مخفیانه زندگی می‌کند. چطور دولت نمی‌تواند او را پیدا کند ولی کوچکترین تجمع اجتماعی و سیاسی را در مدت زمانی خیلی کوتاه می‌تواند سرکوب کند.

بسیاری معتقدند دولت بیشتر به افزایش این قتل‌ها دامن می‌زند تا جامعه بیشتر درگیر مشکلات اجتماعی باشد. دوسال قبل سونیا دهقان «آریا پور» در شهر نلاس سردشت کشته شد. سونیا ٢٢ سال و مادر یک کودک شش ساله بود در روز ٢٣ دی ماه ١٣٩٩ به دست برادر و پسرعمویش کشته شد. سونیا تجربه کودک همسری را داشت و وقتی خیلی کوچک بود مادرش ازدواج مجدد کرد و توان به سرپرستی گرفتن کودکانش را نداشت و پدرش به دلیل جرائم عمومی در زندانی بوده است. بعد شش سال سونیا از همسرش جدا می‌شود و ازدواج ناموفق را تجربه می‌کند.

 

مشکلات زنان بعد طلاق

نبود حمایت‌های کافی و فقدان نظارت دولتی بر زنانی همچون سونیا و فرزندش سبب می‌شود با مشکلات اقتصادی روبه‌رو باشند و می‌توان آرایشگری و کار در سالن‌های زیبایی را اولین شغلی دانست که به ذهن سونیا‌ها می‌رسد. سونیا نیز در یک آرایشگاه زنانه برای خودش کار پیدا می‌کند و رفت و آمدش با مخالفت خویشاوندان همراه می‌شود و او را تهدید به کشتن می‌کنند و اداره زندگی سونیا که نه پدر و مادر دارد و نه از لحاظ اقتصادی مستقل است سخت است و او نمی‌تواند هیچ کاری نکند. همکاران او در آرایشگاە می‌گویند بعضی روزها برای نان خشک هم محتاج بود او هیچ حامی و سرپناهی نداشت و از بخت بدروزگار، زندگی به او روی سخت و سیاهش را نشان داده بود .

 

تهدید به قتل سونیا

مقاومت سونیا دهقان در برابر کلیشه‌ و تابوهای سنتی مردسالار حاکم با برخورد و تهدیدهای شدید از جانب خانواده‌ی پدری روبه‌رو شد. سونیا بارها در تماس‌های تلفنی با مادر خود از این تهدیدها سخن گفته بود و مادرش به دلیل ناتوانی در درست کردن وضعیت و نداشتن هیچ منبع کمکی به ناچار او را به صبر و سازش دعوت می‌کرد اما سرانجام روز ۲۳ دی ماه ۱۳۹۹، سامان دهقان، (برادر سونیا) به همراه هیدی دهقان (پسرعموی سونیا) تصمیم به قتل سونیا می‌گیرند. سونیا دهقان پس از شکنجه توسط برادر و پسرعمویش، با ضربات متعدد چاقو به قتل می‌رسد.

 

شاکی پرونده قتل ناموسی سونیا

مادر سونیا در آن زمان از این دو نفر شکایت می‌کند و آن ها به زندان می‌افتند اما پس از گذشت چند سال از قتل سونیا دهقان چندی پیش پسر عموی سونیا و پس از آن برادرش با رضایت مادر سونیا(سنور آریافر) آزاد می‌شوند اما آنچه توجه جامعه را به خود جلب می‌کند جمع آوری کمک برای قاتلین از طریق یک سازمان خیریه به نام "ه" در شهر سردشت و یک نفر از بلاگرهای مرد این شهر اطلاع رسانی شد. اوایل قتل سونیا مادرش دادخواه خون دخترش شد و مرتب به دادگاه مراجعه می‌کرد و برای خون دخترش که به ناحق ریخته شده بود درخواست اشد مجازات برای قاتلین می‌کرد ولی قوانین به حدی ضد زن هستند خود مادر سونیا قربانی این سیستم مردسالارانه است و به تنهای کاری از دستش بر نمی‌آید و همسر سونیا در قبال گرفتن دیه می‌تواند قاتلین را آزاد کند. سنور آریا فر مادر سونیا تمام تلاشش را برای دادخواهی کرد و حکومتی که زن ستیزی در بنیادش نهفته است دست مادر را از دادخواهی کوتاه کرد و قاتلین را آزاد کرد.

یکی از بستگان سونیا، با نام مستعار  رویا.آریا پور می‌گوید: همسر سابق سونیا چون قیم فرزندش محسوب می‌شود تقاضای دیه کرده است و باید ۴۰۰ میلیون تومان دیه‌ی سونیا را به مردی بدهند که قبلا همسرش بوده و از او جدا شدە است، این مبلغ را قاتل باید بپردازد و قاتل که برادر سونیا است اکنون با وثیقه آزاد شده است ولی اگر دیه را ندهد دوباره زندانی می‌شود. در قبال پرداخت ۴۰۰ میلیون پول قاتلین یک زن آزاد می‌شوند.

فریناز اسماعیلی دانشجوی رشته‌ی حقوق می‌گوید: قوانین ایران کاملا زن ستیزانه با قتل برخورد می‌کند و در مواردی مثل مردی که به جرم "خیانت" همسرش را می‌کشد، نه تنها شامل مجازات قصاص و زندان نمی‌شود بلکه از‌ پرداخت دیه هم محروم می‌شود و قانون این قتل را حق یک مرد می‌داند. کشته شدن توسط برادر و پدر هم به دلیل آنچه ناموس خوانده می‌شود در بسیاری از موارد شاکی خصوصی ندارد و همین بی  قانونی‌ها است که مشوقی برای تداوم قتل‌های ناموسی است.

بناز.گ یکی از فعالین  حقوق زنان در سردشت در این باره می‌افزاید:  مادر سونیا تنها دادخواه این پرونده بود او سرپرست فرزندش نبود و ازدواج مجدد کرده است به همین دلیل دست او از دادخواهی کوتاه است و قوانین ایران همه برضد این مادر و دختر هستند. حکومت دست مردان را برای قتل زنان باز گذاشته است تا هر زنی که سرپیجی کرد در دادگاهای خانوادگی کشته شوند.

وی در ادامه می افزاید: بعد مرگ سونیا مادرش برای او سنگ قبر درست کرد و به جای نام پدری از سونیا آریا پور برروی مزارش استفاده کرد تا حداقل بعد مرگ با فامیلی مادری آرام بخوابد. نکته‌ی جالب و قابل تامل در این پرونده جمع آوری پول برای یک قاتل توسط یک نهاد مردمی است و این یعنی برای جامعه سردشت و آزادی زنان زنگ خطر محسوب می‌شود.

 

آمار قتل‌های ناموسی در ایران

بیش‌ترین آمار قتل‌های ناموسی به کشورهای جنوب آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا برمی‌گردد و پاکستان با سالانه یک‌هزار و۵۰۰ قتل ناموسی، در صدر این فهرست قرار دارد. ترکیه، ایران، عمان، مصر و کوردستان باشور بعد از پاکستان، در این فهرست قرار می‌گیرند. در ایران نیز استان‌های خوزستان، سنە، اورمیه ، ایلام، کرماشان، سیستان و بلوچستان، لرستان، همدان، فارس و خراسان به ترتیب از استان‌های شاخص در مورد وقوع قتل‌های ناموسی هستند. طبق مستندات سازمان‌های حقوق بشری کوردستان، قتل‌های ناموسی مختص یک ملیت نیست و در کوردستان آمار این قتل‌ها زیاد نیستند بلکه بیشتر اطلاع رسانی می‌شوند.

با وجود آمارهای تکان دهنده‌ی سالانه و حتی ماهانه‌ی قتل‌های ناموسی، قوانین ایران به دلیل پایه‌های مردسالاری و دور از عدالت در بطن خود از دفاع از حقوق زنان ناتوان است و نیازمند اصلاحات ویژه می‌باشد.