زنان و لباس کوردی؛ از حفظ هویت تا دوخت و پژوهش
لباس کوردی، نماد هویت و مقاومت، با تلاش زنان در حفظ، تولید و پژوهش، به میراثی زنده و پویا تبدیل شده است. این لباس با هنرو نوآوری زنان با نمادهای تاریخی و ملی آراسته می‌شود و گاهی همین پوشش و آراستن پیرایه‌های آن افزودن برگی بر کتاب مبارزات است.
شبنم رحیم زاده
بوکان- لباس کوردی یکی از زیباترین و غنی‌ترین پوشش‌های سنتی در خاورمیانه است که با رنگ‌ها و پارچه‌های متنوع، گلدوزی‌های دستی و طرح‌های تاریخی آراسته شده است. این لباس فراتر از یک پوشش همواره بخشی از فرهنگ و تاریخ تمام خلق کورد بوده است که در بازه‌های زمانی مختلف، به ابزار حفظ هویت ملی و مبارزه در برابر آسیمیلاسیون مبدل گشته است. بخش عظیمی از تولید، طراحی و کاربردی نمودن این پوشش به همراه پیرایه‌های آن توسط زنان کورد انجام شده است و هم اکنون بخشی از اقتصاد محلی نیز به هنر دست زنان شاغل در این زمینه وابسته است. این گزارش با تکیه بر داده‌های منطقه موکریان در روژهلات و نقش زنان در حفظ لباس مختص به این منطقه نگاشته شده است.
حفظ هویت؛ از تولید به مبارزه
لباس کوردی تنها یک پوشش سنتی نیست بلکه نمادی از هویت و مقاومت ملی کوردها است که هر بار با سیاست‌های گوناگون در راس خطر قرار می‌گیرد. در بسیاری از موارد، پوشیدن این لباس پیامی روشن در برابر سیاست‌های سرکوب‌گرانه بوده و حفظ آن نیز نوعی مبارزه‌ی هویتی به شمار می‌رود. در میدان رزم، مراسمات سنتی، جشن‌ها، عزاداری و ... انواع مختلف این پوشش بر تن زنان دیده می‌شود. غالبا زنان کورد هستند که با هنر دوختی که از مادران خود آموخته‌اند به تولید آن می‌پردازند اما امروزه با بهره‌گیری از هنرهای مدرن و طراحی‌های نوین، لباس کوردی را با سبک‌های جدید ترکیب کرده‌اند تا جذابیت بیشتری برای نسل‌های جوان ایجاد کند. محبوبه.ق که خیاطی با تجربه‌ی ٣٠ ساله است، در این باره می‌گوید: «تلاش برای امروزی کردن این پوشش مخصوصا برای زنان، آن را از خطر نابودی دور کرده است. این در حالی است که اساس و هویت آن تغییر نکرده و در بسیاری از مواقع نمادها و پوشش‌های کهن، زیباشناسی و جایگاه خود را همچنان حفظ کرده‌اند. همچنین این امر سبب شده است که این پوشش در بازارهای جهانی نیز خواهان داشته باشد.»
تلفیق نقوش سنتی کوردی همانند طرح‌های هه‌وری یا نقش‌هایی با رنگ و لعاب سیاسی بر روی لباس و پوشش‌های سنتی نیز بخش دیگری از مبارزه با نخ و سوزن به حساب می‌آید. نگار.ک یک بافنده‌ی جوان است که با تلفیق رنگ‌های سرخ، زرد و سبز در دستبند، دستمال کوردی، کمربند کوردی، سربندهای سنتی و ... در تلاش بوده است به حفظ نمادهای خورشید(زرد)، طبیعت(سبز) و مقاومت(سرخ) کمک کند. او می‌گوید: «وارد کردن نمادهای اجتماعی-سیاسی و حتی نقوش تاریخی که به دلیل ارتباط با فرهنگمان اکنون با دیدی امنیتی به آن‌ها نگاه می‌شود کار بدون خطری نیست اما در بسیاری از مناسبات همانند نوروز خواهان زیادی دارد.» به گفته‌ی او برخی از طرح‌های سنتی از طبیعت روژهلات، سنت‌های کهن و مواردی که جنبه‌ای مقدس داشته‌اند همانند کوه، درخت، گندم، خورشید و ... الهام گرفته است و تحت همان عنوان نیز شناخته می‌شود.
گردش چرخی از اقتصاد محلی
دوخت و فروش لباس کوردی برای زنان و خیاطان کوردستان به یک فرصت اقتصادی تبدیل شده است. در روژهلات زنان در جایگاه فروشنده‌ی پارچه، خیاط و بافنده می‌توانند کار کنند. حمیرا.ج یکی از بافنده‌های محلی در مورد کار خود می‌گوید: «بافتن تزئینات دستمال(نوعی شال توری که بر روی شانه و گاه سر انداخته می‌شود)، گلدوزی و زینت کاری لباس‌ها را از نوجوانی شروع کردم و بعد از ازدواج هم آن را به عنوان یک شغل ادامه دادم و مشتری‌های ویژه‌ای دارم.»
لازم به ذکر است که همانند بسیاری از بازارهای اقتصادی بخش زیادی از دسترنج زنان توسط صاحبان کار به دلیل سود بیشتر غصب می‌شود و کارهای ماشینی که جایگزین آثار دستی و سنتی نیستند، با تغییر برخی از سبک‌های طراحی، کسب درآمد زنان از این بازارهای محلی را کمتر کرده‌اند.
مکتوب نمودن و تحقیقات میدانی
زنان در کنار تمام موارد ذکر شده امروزه به شیوه‌ای علمی در تلاش هستند که این پوشش را به ویژه با تأکید بر تاریخ‌های چند هزارساله مکتوب نمایند. چاپ کتاب و مقالات تحقیقی و آموزشی نمونه‌ای از این فعالیت‌ها برشمرده می‌شود. کتاب‌هایی چون «زیره‌وشان» از ثریا مام قادری که انواع پوشش‌های منطقه را در بر دارد، کتاب مهپاره لاهیجانی تحت عنوان «فیرکاری جل و به‌رگی ناوچه‌ی موکریان» که علاوه بر آموزش انواع این لباس‌ها و پیرایه‌های آن به جایگاه این پوشش در اشعار شاعران اشاره می‌کند و همچنین فرهنگ نامه و دایره‌المعارف لباس و پیرایه‌های کوردی زنان موکریان که توسط لیلا نورانی و صلاح پایانیانی به چاپ رسیده است از این دسته آثار پژوهشی می‌باشند.