«تشنگی یک زن»؛ رمانی از مقاومت زنان روستايی عرب در برابر سنتها و تبعیض
رمان «تشنگی یک زن» اثر احلام ابو عساف، زندگی زنان روستایی عرب را نشان میدهد که با سنتها و محدودیتهای اجتماعی دستوپنجه نرم میکنند و تلاش میکنند صدای خود و حق آزادیشان را بازپس گیرند.
روشیل جونیور
سویداء- رمان (ظمأ امرأة) «تشنگی یک زن» نوشتهی احلام ابو عساف، تصویر فشردهای از واقعیت زندگی زنان در محیطهای روستایی عربی ارائه میدهد، جایی که سنتها و آداب ریشهدار به یکی از اشکال خشونت اجتماعی علیه زنان تبدیل میشوند و آنان را به عنوان ضعیفترین حلقه در ساختار خانواده و قبیله قرار میدهند.
این رمان، با سبک مبتنی بر تجربهی شخصی، نشان میدهد چگونه زنان میتوانند در چارچوب یک سیستم اجتماعی محدود شوند که انتخابها و آزادیهایشان را محدود کرده و با وجود و تصمیماتشان همچون دارایی مشترک خانواده و جامعه برخورد میکند.
احلام ابو عساف در رمان خود به نقش عمیق عرفهای روستایی با منع زنان از ابراز وجود، حاشیهراندن نقششان و قرار دادنشان همواره تحت سلطهی مردان در شکلگیری آگاهی و سبک زندگی زنان میپردازد. این واقعیت که در رمان به آن «تشنگی»ی مداوم برای آزادی، شناسایی و عدالت اطلاق شده است، نشان میدهد که همین سنتها شکلی از خشونت نامرئی هستند که پیش از آسیب به بدن، روح و روان زن را هدف قرار میدهند. از طریق شخصیتهای رمان، خواننده درمییابد که چگونه دانش، آموزش و کار میتوانند ابزارهای مقاومت باشند و دوباره صدا و حق زن در تعیین سرنوشت خود را بازگردانند.
ادبیات زنانه و نقش آن در شکستن چرخههای ظلم اجتماعی
احلام ابو عساف میگوید بسیاری از رمانهای زنانه توانستهاند پروندهی ظلمهای اجتماعی، جسمی و روانی علیه زنان را باز کنند و همچنین داستان زنانی را روایت کنند که با صداقت و شفافیت با واقعیت خود مقابله کردهاند. او تأکید میکند که نویسندگان زن تصاویری دقیق از ظلم ارائه کردهاند؛ از ظلم جامعه، قوانین و حتی ظلم زن به خود زمانی که در برابر حاشیهنشینی تسلیم میشود.
احلام ابو عساف معتقد است ادبیات زنانه به تغییر تصویر کلیشهای که ادبیات مردانه ساخته بود کمک کرده است؛ زن دیگر آن موجود ضعیف یا بازیچهای نیست که در نوشتههای بسیاری از مردان دیده میشود، بلکه شخصیتی قدرتمند، مؤثر و توانمند در ساختن آیندهی خود است.
تفاوت ادبیات زنانه عربی و غربی
احلام ابو عساف معتقد است ادبیات زنانه عربی به دلیل تفاوتهای فرهنگی و اجتماعی، با ادبیات زنانه غربی تفاوت بنیادین دارد. او میگوید با پرداختن به خشونت، حاشیهنشینی و قوانین ناعادلانه، و نوشتن در محدودیتهای اجتماعی دربارهی موضوعات حساس، تمرکز ادبیات عربی بر مقاومت و چالش در جامعهای سنتگراست. در مقابل، ادبیات زنانه غربی زن را بهعنوان فردی فعال در جامعه نشان میدهد، با آزادی بیشتر برای پرداختن به مسائل جنسی و جسمی، و تمرکز بر توانمندسازی از طریق تجربه، سفر و فراتر رفتن از نقشهای سنتی خانه.
زن میان ظلم اجتماعی و سیاسی
احلام ابو عساف میگوید ظلم علیه زنان بخشی از ساختار اجتماعی و سیاسی است؛ سنتهای قدیمی هر دو جنس را تحت فشار میگذارند، اما مردان ممکن است خشم خود را بر زنان تخلیه کنند. او تأکید میکند که سلطهی پدرسالارانه اولین شکل ظلم است و آگاهی زنان نسبت به حقوقشان گام اول در آزادی آنان و کل جامعه است.
احلام معتقد است تجربهی شخصی نویسنده در خلق آثارش نقش اساسی دارد و در رمان «تشنگی یک زن» بخشهایی از مسیر استقلال اقتصادی و تجربهی عاطفی خود را وارد کرده است. به گفتهی او، زنان از دل خود مینویسند و این به رمانهای زنانه صداقت، عمق و تأثیر بیشتری میبخشد.
چالشهای زندگی در روستا
احلام ابو عساف میگوید زنان روستایی نه تنها با محدودیتهای اجتماعی روبهرو هستند، بلکه بار زندگی روزمره آنها را مجبور میکند تا حتی برای شرکت در یک کلاس یا فعالیت فرهنگی در شهر، با موانع فراوانی روبهرو شوند. وظایف خانه، مراقبت از کودکان، کار در مزرعه یا دامداری باعث میشود هر فعالیت شخصی یا آموزشی نوعی «کوتاهی» تلقی شود.
زنان روستایی علاوه بر دشواریهای رفتوآمد و نیاز به همراه مرد، با نگاه تحقیرآمیز جامعه و محدودیتهای قانونی مانند ناتوانی در دریافت حقوق پس از طلاق یا محدودیت ارث برای دختران بدون همراه مرد مواجهاند. این شرایط باعث میشود تلاش زنان برای توسعهی خود و نوشتن، اقدامی مقاومتی و پرمعنا باشد، زیرا هر قدم آنها به سوی دانش و آزادی با فشارهای پنهان و آشکار روبهروست.
ادبیات زنانه بهعنوان ابزاری برای تغییر
احلام ابو عساف با وجود مخالفت با محدود کردن آثار خود به «ادبیات زنانه»، میگوید نویسندگی زنان باید رابطهی آنها با مردان و سنتها را نشان دهد و اثر تفکر مردسالار را آشکار کند. او معتقد است ادبیات زنانه باید فراتر از روایت واقعیت، ابزار تغییر اجتماعی باشد و با شخصیتهای داستانی، خواننده را به بازاندیشی در ناهنجاریهای اجتماعی و دینی وادارد.
با وجود اینکه زنان نویسنده اغلب در محافل تصمیمگیری حضور ندارند، احلام ابو عساف تأکید میکند نویسندگان عرب با جرأت و صداقت مینویسند و محدودیتها را به چالش میکشند. او میگوید نوشتن تنها کار خلاقانه نیست، بلکه مبارزهای روزانه علیه خشونت اجتماعی و ابزاری برای آزادی و شناسایی زنان است؛ رمان «تشنگی یک زن» نمونهای از این مقاومت و صدای زنان در برابر سختیها و سنتهای ناعادلانه است.