سیلفا ابراهیم

منبج - با وجود پیشرفت صنعتی و روی کار آمدن کارخانه‌های تولید قالی با ماشین‌آلات پیشرفته، بسیاری از زنان در منبج، یک روش سنتی و هنری را برای بافت قطعات تزئینی و قالیچه با استفاده از دستگاه بافندگی سنتی حفظ کرده‌اند. آن‌ها این فن را نه تنها به عنوان یک فعالیت تولیدی، بلکه به مثابه بخشی از میراث فرهنگی که ضرورت دارد برای نسل‌های آینده حفظ شود، تلقی می‌کنند.

با پیدایش و گسترش کارخانه‌های تولید قالی با استفاده از ماشین‌آلات مدرن، تولید به روش‌های دستی و سنتی در منطقه منبج واقع در شمال شرق سوریه کاهش یافته است. با این حال، بسیاری از زنان این منطقە همچنان از دستگاه‌های بافندگی دستی استفادە می‌کنند و آن را  برای ساخت قالی، اشیاء تزئینی و قالیچه به کار می‌گیرند. این فرآیند تولید نه تنها یک حرفه قدیمی است بلکه به عنوان نمادی از میراث فرهنگی مردم کورد شناخته می‌شود.

کوثر حمی، یکی از ساکنان ۶٠ ساله منبج، بر اهمیت حفظ این میراث که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده، تأکید دارد. وی بیان می‌کند که این فعالیت‌های دستی، جزئیاتی از اصالت و غنای فرهنگ کوردی در منطقه را به تصویر می‌کشند.

او تأکید کرد: «ما این صنعت و هنر را از مادرانمان به ارث برده‌ایم. در گذشته، قالیچه‌ها و اشیاء تزئینی که امروزه با استفاده از ماشین‌آلات مدرن تولید می‌شوند، وجود نداشت و تمامی این محصولات با دستان زنان و به کمک دستگاه‌های بافندگی سنتی خلق می‌شدند. در آن زمان‌ها، مادران با بافت انواع قطعات دستی از جمله کیف، قالیچه و موارد دیگر، به مناسبت ازدواج دخترانشان، به آن‌ها هدیه می‌دادند تا این قطعات رنگارنگ و دل‌نشین، زیبایی خانه‌های جدید را دوچندان کنند.»

کوثر حمی توضیح داد که فرآیند تولید قالی و قالیچه با استفاده از دستگاه بافندگی سنتی با ریسیدن پشم گوسفندان آغاز می‌شود تا نخ‌های ظریف و نازکی تولید شوند. در مرحله بعدی، رنگ‌ها به نخ‌ها اضافه می‌شوند تا رنگ‌هایی شاد و جذاب به وجود آیند که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب کنند. این نخ‌ها پس از آماده‌سازی برای بافت قالی و قالیچه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

او بر این نکته تأکید ورزید: «در گذشته، هر خانه‌ای به یک دستگاه بافندگی سنتی مجهز بود، اما امروزه، این فرهنگ و اهمیت نگهداری از دستگاه‌ها و محصولات بافتنی به آن اندازه که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد. من تلاش زیادی کرده‌ام تا این ابزارهای با ارزش را از روستاهای اطراف کوبانی جمع‌آوری کنم. اخیراً کار بافت چندین تخته قالیچه را به پایان رسانده‌ام و بلافاصله به سراغ پروژه بعدی رفته‌ام. بافت این محصولات زمان زیادی نمی‌برد و معمولاً ساخت هر قطعه بین دو تا سه روز به طول می‌انجامد.»

او همچنین افزود: «یکی از همسایگانم مشغول آموزش استفاده از دستگاه بافندگی سنتی به نوه‌ها و دختران خود است تا اطمینان حاصل شود این سنت ارزشمند به نسل‌های آینده منتقل شود. مادران، این قطعات بافتنی را به فرزندان دختر و پسر خود به عنوان هدایایی می‌بخشند تا همانند یک یادگار قدیمی و عتیقه در خانه‌هایشان حفظ شوند، در حالی که داستان و اصالت فرهنگ گذشته را به نسل‌های بعدی بازگو می‌کنند.»

کوثر حمی در خاتمه بیان کرد: «ما، زنان، به شدت به حرفه‌های قدیمی که فرهنگ ما را منعکس می‌کنند علاقه‌مندیم، ولی متأسفانه نسل حاضر اغلب از این ارزش‌ها غافل است. اگر قدرت داشتم، با عزمی راسخ به احیای هنر و فرهنگ سنتی، از جمله لباس‌های سنتی و اشیای میراثی می‌پرداختم؛ اما متأسفانه، این آرمان‌ها فراتر از توانایی‌های ماست، به ویژه در عصر صنعتی‌سازی که تأثیر بزرگی در محو این ریزه‌کاری‌های فرهنگی، حافظ خاطرات و روایت‌گر تاریخ و فرهنگ غنی جامعه‌مان دارد. من دستگاه بافندگی سنتی را به منزله‌ی یکی از جنبه‌های فرهنگی ما می‌دانم و هیچ‌گاه نخواسته‌ام آن را از دست بدهیم؛ بنابراین، ضروری است که تلاش‌هایی برای حفظ آن از خطر نابودی صورت گیرد. لذا، ضروری است تمام مادران به دختران خود مهارت‌های بافندگی با استفاده از دستگاه‌های سنتی را آموزش دهند.»