شهلا محمدی

مرکز خبر - طی چند سال اخیر بارش برف و باران بە شدت کاهش یافتە است، در حالی کە اکثر شهرها و مناطق ایران دارای آب‌وهوای معتدل و کوهستانی می‌باشند. شدت کاهش بارش در این سال‌ها اما در حدی بودە است کەبیشتر رودخانەهای ایران یا خشک شدە و یا در معرض تهدید خشکسالی قرار گرفتە و در آستانەی خشک شدن هستند.

مناطقی کە روزگاری دارای بیشترین محصولات کشاورزی بود، اما در این سال‌ها زمین‌های کشاورزی‌اش تشنە و در انتظار قطرەای باران بودند.

کارشناسان محیط‌زیست معتقدند، تاثیرات تغییرات اقلیمی در این سال‌ها در شهرها و مناطق مختلف ایران کاملا مشهود بودە است، از خشک شدن دریاچەها، رودخانەها، تالاب‌ها و منابع زیرزمینی آبی گرفتە تا کوچ ساکنان مناطق روستایی بە شهرهای بزرگ‌تر همگی ناشی از تغییرات اقلیمی است.  

تاثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی باعث شدە تا سال ٢٠٢١ بە عنوان خشک‌ترین سال در نیم قرن گذشتە ثبت شود و بە گفتەی سازمان هواشناسی، کاهش بیش از ۵ درصدی بارندگی باعث بروز خشکسالی کم‌سابقە در برخی از مناطق کشور شدە بود.

البتە در کنار تاثیرات تغییر اقلیم بە عنوان عامل اصلی، ضعف مدیریتی و سیاست‌های نادرست آبی کە دولت‌های مختلف اتخاذ کردەاند در تشدید بحران نقش داشتە و حتی در مواردی منجر بە ایجاد تنش بین ساکنین روستاها و شهرهای مختلف شدە و همچنین بە تنش بین شهروندان و رژیم اسلامی دامن زدە است.

با وجود هشدارهای کارشناسان محیط‌زیست در مورد تغییرات اقلیمی و بە ویژە بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسا، اما مقامات در این خصوص نیز اقدام جدی نکردە و حتی با مدیریت شهری ضعیف خود باعث ایجاد سیلاب‌های متعدد و سیل در بسیاری از شهرهای ایران شدند.

سیل شیراز و ایلام، سال ٩٨ نمونەای از ضعف مدیریت شهری و عدم برنامەریزی شهرداری‌ها و استانداری‌ها در مدیریت بحران بود.

 

سیلاب‌ها اکثرا بە دلیل کاهش آب‌های زیرزمینی، تصرف در بستر و حریم رودخانە، تخریب پوشش گیاهی و اشغال حریم مجازی آب و تغییر کاربری جنگل‌ها و مراتع و فرسایش خاک بە وجود می‌آیند. با کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر مقامات شهری و حکومتی ایران بە جای کاهش تاثیر خشکسالی بر زندگی شهروندان، اقدام بە تخریب جنگل‌ها و تصرف غیرمجاز در بستر رودخانەها کردە و در واقع خشکسالی ایجاد شدە بە فرصتی مناسب برای آنان تبدیل شد تا در همەی این موارد دخل و تصرف داشتە باشند.

با وجود همەی این مشکلات و پاییزی کم بارش اما از اوایل دی‌ماە سال جاری بارش برف و باران آغاز شد و بسیاری از مناطق پس از سال‌ها برای نخستین بار شاهد بارش برف بودند. این بارش‌ها بە امیدی برای کشاورزان و بەویژە شهروندانی کە در مناطق خشک زندگی می‌کنند، تبدیل شد.

دی‌ماە سال جاری با بارش باران و برف شدید در بسیاری از مناطق و استان‌ها همراە بود. برای نخستین بار پس از سال‌ها بیشتر شهرها و استان‌های ایران کە بیش از ١٩ استان گزارش شدە، شاهد بارش بی‌سابقەی برف بود. آنچە کە این بارش‌های اخیر را متفاوت ساختە، هوای سردی بود کە حتی در سال‌های گذشتە و پر بارف همانند دهەی ٧٠ و قبل از آن نیز بی‌سابقە بودە است.

بارش برف استان‌های اردبیل، تبریز، لرستان، تهران، کرج، همدان، زنجان و شهرهای روژهلات کوردستان و ... را دربرگرفت. این شهرها در محاصرەی برف قرار گرفتند و یخ‌بندان بی‌سابقە در همەی این استان‌ها بە وقوع پیوست.

علاوەبر تلف شدن تعداد زیادی از حیوانات اهلی در اثر این بارش بی‌سابقە، حیوانات وحشی نیز تلف شدند. استان‌های ارومیە، کرماشان و سنە شاهد سرمای بی‌سابقەای بودند کە در سال‌های اخیر بی‌نظیر بودە است.

مریوان و سقز بە عنوان سردترین شهرها شاهد سرمای بی‌سابقەی ٢۵ درجەی سانتیگراد زیر صفر بودند، سرمای بی‌سابقەی شهر مریوان باعث انجماد دریاچەی زریبار شدە و مردم شهر کە تاکنون با قایق در این دریاچە بە گردش پرداختە بودند طی روزهای گذشتە با پای پیادە وسط دریاچە قدم‌زنی می‌کردند.

سرمای شدید شهر مریوان باعث تلف شدن چندین راس دام و حتی حیوانات وحشی شد، براساس ویدیویی کە از سوی شهروندان مریوانی و دیگر شهرهای همجوار در شبکەهای اجتماعی منتشر می‌شد حتی حیوانات وحشی از گزند این سرمای بی‌سابقە بی‌بهرە نماندند و براثر یخ‌زدگی تلف شدند.

بیشترین میزان بارش برف در شهرهای مریوان و پاوە و درمناطق روستایی بە ثبت رسید کە بیش از یک متر بود، بارش برف در این مناطق راەهای ارتباطی را مسدود ساخت.

اکنون نە تنها شهرها و روستا‌ها بر اثر بی‌آبی و خشکسالی بە بیابان تبدیل شدەاند بلکە سرمای بی‌سابقە نیز بە مشکلات دیگر افزودە شدە و حکومت ایران نیز در برابر بحران سرما همانند دیگر بحران‌های دیگر بی تدبیر و برنامە است.  

زیرساخت‌های شهری تحت حاکمیت جمهوری اسلامی نە توان تحمل خشکسالی و سیل‌‌های مدام ناشی از آن را داشت و نە اکنون نیز در برابر بارش برف و سرمای بی‌سابقە توان مقاومت دارند.

با بارش برف اکثر محورهای مواصلاتی روستاها مسدود شدند. بە گزارش خبرگزاری‌های داخلی ایران، با آغاز بارش برف در لرستان راەهای ارتباطی بیش از ٩٠٠ روستای لرستان مسدود شدند.

هوای سرد بی‌سابقە نە تنها در ایران، بلکە در کشورهای همسایەی ایران همانند ترکیە و افغانستان و ... نیز بە وجود آمد، شهرهای باشور کوردستان از جملە شهر پنجوین نیز جزو سردترین مناطق بودند و دمای ٢۵ درجەی سانتیگراد زیر صفر در این شهر نیز بە ثبت رسید کە بە گفتەی اهالی چنین سرمایی حداقل در ٢٠ یا ٣٠ سال اخیر بی‌سابقە بودە است و این همان تاثیرات تغییرات اقلیمی است کە قبلا کارشناسان محیط‌زیست در مورد آن هشدار دادە بودند، چرا کە این کارشناسان سرمای شدید و طوفان‌های همراە با بارش برف را یکی از تاثیرات تغییرات اقلیمی می‌دانند کە در نتیجەی آب شدن یخ‌ها و افزایش رطوبت در سطوح بالاتر ایجاد می‌شود و باعث ایجاد طوفان و سرمای شدید می‌شود.

در کنار بارش برف در این مناطق همزمان بارش باران نیز در دیگر شهرها ادامە داشت و باعث ایجاد سیلاب می‌شد. شهرهای جنوبی و شرقی ایران بە ویژە کرمان و هرمزگان از جملە شهرهایی هستند کە دچار آب‌گرفتگی و سیلاب شدند. ورود سامانەی بارش‌زا بە استان کرمان این استان را درگیر سیل ساخت و بسیاری از مناطق روستایی این استان با سیلاب روبرو شد، تعداد زیادی از جاده‌ها بسته شده و برخی از راه‌های ارتباطی مسدود شد به طوری که کمک‌رسانی بە این مناطق را دشوار کرده بود.

آب و برق برخی از مناطق این استان قطع شد و حتی در ادامەی بارش‌های چند ساعتە‌، استاندار دستور تخلیەی برخی از روستاها را کە در کنار رودخانەها بودند، صادر کرد. آب ٣٠ روستا و برق ۱۵ روستای دیگر قطع شد. سیلاب راەهای ارتباطی ۵۳ روستای شهرستان بم را نیز مسدود ساخت.

بە گفتەی مقامات دولتی خسارت ناشی از سیلاب و بارش‌های اخیر در مناطق جنوبی ایران بیش از چهار هزار میلیارد تومان بودە بە طوری کە تنها در استان هرمزگان بیش از ۴ هزار واحد مسکونی دچار آسیب و خسارت شدند. خسارت‌های بسیاری بر مزارع کشاورزی و صیفی نیز وارد شدە است. 

با وجود همەی این مشکلات اما هنوز خدمات‌رسانی بە بسیاری از مناطق سیل‌زدە انجام نشدە است و بە گفتەی منابع محلی بسیاری از روستاهای استان کرمان و هرمزگان هنوز در شرایط سختی قرار دارند و حتی گل ولای ناشی از سیل لایروبی نشدە است.

قطعی آب و مشکلات بهداشتی نیز از جملە دیگر مواردی است کە مردمان این خطە با آن دستە و پنجە نرم می‌کنند.