بارش‌های اخیر و تالاب زندەای که دیدن دارد
تالاب هشیلان با بارندگی‌های اخیر و انتقال آب سد گاوشان و رازآور، احتمال دارد تا اواخر تابستان پرآب بماند، اما کم‌آبی و حتی خشک شدن برای یکی دو ماه در اواخر تابستان یا پاییز هم دور از انتظار نیست.
ژوان کرمی
کرماشان - تابستان ۱۴۰۲ بود که از تالاب هشیلان کرماشان نوشتیم و تصاویری که منتشر نمودیم از بی‌آبی و خشکی تالاب حکایت داشت، اما با بارش‌های زمستان و بهار ۱۴۰۳ تالاب هشیلان جان تازەای گرفته است. در میان این همه گزارش‌های نگران‌کننده و تکان‌دهنده از محیط‌زیست که مخابره می‌کنیم و به لطف ناکارآمدی سیستم سیاسی و مدیریتی ایران روزبەروز بیشتر و بیشتر می‌شود، خوشحالیم که گهگاهی نیز می‌توانیم به لطف مهربانی‌های محیط‌زیست گزارش‌هایی امیدوارکننده منتشر کنیم. اکنون دورتادور بیش از ۱۱۰ جزیره یا به زبان کوردی «چویلگه» تالاب هشیلان را آب فرا گرفته و گیاهان، آبزیان و پرندگان آن بار دیگر رنگ زندگی به تالاب و سراب سبزعلی بخشیدەاند.
هشیلان در تابستان پرآب می‌ماند، اما...
به گفتەی کارشناسان دبی سراب سبزعلی در فروردین‌ماه امسال حدود ۲۰۰ میلی لیتر بر ثانیه بوده که نسبت به چند سال گذشته بهتر شده است اما نسبت به دوران پرآبی تالاب که این میزان ۴۰۰ میلی لیتر بر ثانیه بوده، می‌شود گفت هنوز وضعیتی نگران کننده دارد. امسال با انتقال آب سد گاوشان و رازآور نیز احتمال دارد تا اواخر تابستان همچنان تالاب پرآب بماند، اما احتمال کم‌آبی و حتی خشک شدن برای یکی دو ماه در اواخر تابستان یا پاییز نیز دور از انتظار نیست. انتقال آبی که امسال اتفاق افتاده است یکی از معدود استفادەهای پروژەی پر هزینەی احداث کانال آب دور و دراز به تالاب هشیلان است. کانالی که با خشکسالی‌های چند سال اخیر اغلب خشک و بی‌آب بوده و با توجه به کم‌آبی سد گاوشان و رازآور امکان انتقال آب وجود نداشته و فقط چند بار برای مقطعی کوتاه این انتقال آب صورت گرفته است.
دستکاری بیشتر محیط‌زیست، بحران‌آفرینی بیشتر و بیشتر
تجربه عملی و تحقیقات علمی نشان داده که محیط‌زیست واکنش خوبی به دستکاری و تغییر اکوسیستم‌ها نشان نمی‌دهد. این انتقال آب‌ها را باید در چارچوب همین دستکاری بیشتر محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها و همچنین مسکن‌های موقت برای بحران‌های مزمن و بلندمدت سنجید. صاحب‌نظران اینگونه راەحل‌ها را نه تنها مفید نمی‌دانند، بلکه ازعان دارند که این راهکارها خود می‌توانند به شدت بحران افزوده و ابعاد جدیدتری به آن بدهند. به عبارتی دیگر نه تنها بحران تالاب هشیلان و سراب سبزعلی با این مسکن‌های موقت حل نمی‌شود، بلکه امکان دارد اکوسیستم آنجا و حتی سد گاوشان و رازآور نیز با تغییرات پیش‌بینی نشدەای مواجه شوند.
حفر چاه و فساد نهادینه شده
بحران آب را حفر بی‌شمار و بی‌رویەی چاەهای عمیق تشدید نموده و به آن ابعاد گستردەتری داده است. امری که فساد سیستماتیک و نهادینه شده در اقتصاد و صنعت ایران موجب ازدیاد آن شده است. در واقع این چاەها بیشتر از سوی کشاورزان عمده، مالکین بزرگ و صاحبان صنایع متوسط صورت می‌گیرد که هم توان مالی انجام آن را دارند و هم از طریق روابط و پرداخت رشوه، حفر غیرقانونی خود را عملی کرده و حتی برای آن مجوز نیز می‌گیرند. وگرنه کشاورزان خردەپا که یا توان مالی حفر آن را ندارند و یا اینکه در صورت اقدام برای آن، با واکنش نهادهای مربوطه مواجه شده، چاەهایشان مسدود و با جرایم مالی بالایی روبرو می‌شوند.
منتظر بارشند تا پشت تریبون بروند
اکنون دیگر شاهد هیچ پروژەای برای نجات محیط‌زیست با سراب‌ها، تالاب‌ها، رودخانەها و جنگل‌هایش نیستیم، بلکه شاهد روندی هستیم که دارد تخریب بیشتر و بیشتر محیط‌زیست را عادی‌سازی می‌کند و نهادهای حکومتی، ارگان‌های مربوطه و تصمیم‌سازان دولتی، اگر بتوانند از فساد و رانت‌خواری آن ارتزاق می‌کنند وگرنه فقط همچون یک نظارەگر سیر تخریب و نابودی محیط‌زیست را به تماشا می‌نشینند. در واقع آنان هم منتظرند تا بارشی صورت بگیرد و ناکارآمدی مدیریتیشان را سرپوش گذاشته و آنها هم بروند پشت تریبون و از احیا و نجات فلان اقلیم زخم‌دیدەی محیط‌زیست سخن بگویند.
تالاب هشیلان یکی از اکوسیستم‌های آبی و زیستگاەهای غنی و جاذبەهای گردشگری کرماشان است که در روستایی به همین نام در فاصلەی ۲۶ کیلومتری شمال غربی شهر کرماشان واقع شده است. هشیلان تنها تالاب استان کرماشان است و از لحاظ تقسیمات ارضی در بخش مرکزی شهرستان کرماشان و دهستان میان‌دربند واقع شده است. این تالاب زیبا با مساحتی نزدیک به ۴۵۰ هکتار در دامنەی کوه خورین و حاشیەی دشت وسیع و حاصلخیز الهیارخانی قرار دارد.