سلمی الرشید

سودان- نرخ بی‌سوادی در میان دختران سودانی، به‌ویژه در مناطق روستایی و حاشیه‌ای، همچنان بالاست و در برخی مناطق از نیمی از جمعیت فراتر می‌رود؛ موضوعی که آموزش دختران را به یکی از چالش‌های اصلی توسعه و ثبات اجتماعی تبدیل کرده است.

در همین زمینه، نفیسه احمد، بنیان‌گذار انجمن «تُکنان»، با اشاره به گسترش بی‌سوادی میان دختران شرق سودان، از راه‌اندازی این ابتکار محلی در سال ۲۰۲۱ خبر می‌دهد. «تُکنان» که در زبان بداویت به‌معنای «دانش» است، با هدف آموزش و سوادآموزی زنان و دختران قبایل بجا شکل گرفته است.

این انجمن با فراهم‌کردن آموزش جایگزین در فضایی امن و سازگار با نیازهای دختران، بدون الزاماتی مانند لباس مدرسه یا حضور روزانه، توانسته شماری از دختران ۱۲ تا ۱۶ ساله بازمانده از تحصیل از جمله کودک‌همسران را به آموزش بازگرداند. آموزش‌ها به زبان مادری و در قالب حلقه‌های آموزشی برگزار می‌شود.

انجمن تُکنان همچنین قصد دارد فعالیت خود را به مناطق دیگر ایالت دریای سرخ گسترش دهد و با اجرای طرح‌های کوچک اقتصادی، از خانواده‌ها برای ادامه تحصیل دختران حمایت کند.

 

چالش‌های اقتصادی و اجتماعی

در جریان کارزار جهانی ۱۶‌روزه مقابله با خشونت در سودان، نفیسه احمد بر ضرورت استفاده از این فرصت برای برجسته‌کردن وضعیت زنان در شرق سودان، به‌ویژه آموزش دختران، تأکید کرد؛ آموزشی که آن را بزرگ‌ترین چالش دانست و ریشهٔ اصلی آن را نه نبود امکانات، بلکه فقدان آگاهی اجتماعی از ارزش آموزش عنوان کرد.

به گفتهٔ او، چالش‌ها هم اقتصادی‌اند و هم اجتماعی، اما عوامل اجتماعی تأثیر بیشتری دارند؛ از جمله تبعیض جنسیتی و اولویت‌دادن به تحصیل پسران، دوری مدارس از محل سکونت و دشواری راه‌ها که باعث ترک تحصیل دختران می‌شود.

از نظر اقتصادی نیز فقر خانواده‌ها هزینهٔ آموزش را سنگین کرده و علاوه بر آن، تدریس به زبان عربی و انگلیسی برای جوامع غیرعرب‌زبان مانعی جدی ایجاد می‌کند. نفیسه احمد خواستار آموزش ابتدایی به زبان مادری و سپس گذار تدریجی به زبان‌های دیگر شد و تأکید کرد نبود زبان مادری به افت تحصیلی و افزایش ترک تحصیل می‌انجامد.

او همچنین به موانعی چون مخالفت‌های فرهنگی، دشواری بازگرداندن دختران بازمانده از تحصیل، کمبود معلم و امکانات آموزشی، فقدان خدمات اولیه در مرکز انجمن «تُکنان» و نقش منفی برخی رهبران محلی مخالف آموزش دختران اشاره کرد.