تعدیل برنامه‌های درسی سوریه اهداف ایدئولوژیک را دنبال می‌کند

تعدیل برنامه‌های آموزشی در سوریه و حذف و افزودن برخی واژگان یا موضوعات غیر قابل اعتماد است، زیرا این تغییرات در چارچوب سیاسی با ابعاد ایدئولوژیک قرار دارند که بر آینده فکری مردم سوریه تأثیر می‌گذارد.

روشيل جونيور

سویدا- همواره برنامه‌های درسی ابزار اصلی در شکل‌دهی به آگاهی نسل‌ها بوده‌اند، اما زمانی که به وسیله‌ای برای ایدئولوژی‌سازی افکار و سیاسی کردن آموزش تبدیل می‌شوند، به تهدیدی برای هویت ملی و تنوع فرهنگی تبدیل می‌شوند.

 

تغییر هویت ملی

تغییرات و تحولات سریع در سوریه در حال وقوع است که در محتوای خود حقوق و جایگاه زنان را نادیده می‌گیرد و این ضربه‌ای به دستاوردها و مبارزات آن‌ها در طول دهه‌ها است. آخرین مورد از این تغییرات، تشکیل دولت جدید سوریه بود که ۲۳ وزیر داشت و تنها یک زن در میان آن‌ها بود. همچنین تغییراتی که در برنامه‌های درسی صورت گرفته، تنها به‌روزرسانی‌های علمی نبوده‌اند، بلکه در چارچوب سیاسی با اهداف ایدئولوژیک قرار داشته‌اند. پس از دهه‌ها تأکید بر اندیشه ملی‌گرای بعثی که بر تمجید از فرد رهبر و تعلق قومی تأکید داشت، تغییراتی با گرایش مذهبی اسلامی به‌وجود آمده است، مانند جایگزینی واژه "طریق الخير" با "طریق الإسلام". این تحولات نشان‌دهنده تلاش‌های مستمری برای بازتعریف هویت دانش‌آموزان به‌گونه‌ای است که منافع سیاسی خاصی را تأمین کند و این امر تهدیدی برای هویت ملی مشترک محسوب می‌شود.

در این‌باره، معلم زبان عربی سمر الحجار اظهار داشت که برنامه‌های درسی سوریه تحولات ایدئولوژیک مکرری را تجربه کرده‌اند، از اندیشه ملی‌گرای بعثی به سمت گرایش اسلامی که بحث‌های زیادی را پیرامون اهداف این تغییرات، سرعت آن‌ها و تأثیرشان بر جامعه برانگیخته است. وی تأکید کرد که یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح‌شده، نادیده‌گرفتن شخصیت‌های زن تاریخ، مانند زنوبیا، است که نشان‌دهنده ادامه‌ی تفکر مردسالارانه است. همچنین، اعمال ویژگی اسلامی در برنامه‌های درسی، واقعیت این‌که سوریه کشوری با دین‌ها و فرقه‌های مختلف است را نادیده می‌گیرد، که این رویکرد ناعادلانه است.

وی معتقد است که هیچ قدرتی حتی اگر استبدادی باشد، نمی‌تواند هویت جدیدی را با زور بر جامعه تحمیل کند. تجربه نشان داده که رژیم بعث علی‌رغم سال‌ها حکومت نتواسته است تنوع سوری را از بین ببرد و این نکته در مورد هر تلاش جدیدی برای هدایت برنامه‌های درسی بر اساس دیدگاه‌های دینی یا مذهبی خاص نیز صدق می‌کند.

سمر الحجار به این نکته اشاره کرد که سوریه کشوری با تنوع دینی و مذهبی است که باید این تنوع به‌طور عادلانه و متوازن در برنامه‌های درسی نمایان شود. وی افزود که آموزش باید وسیله‌ای برای تقویت وحدت ملی باشد نه ابزار ایجاد تفرقه و تأکید کرد که برنامه‌های درسی باید از نظر دینی بی‌طرف باشند تا تمامی ادیان محترم شمرده شوند و به هیچ دینی تمایل پیدا نکنند.

وی یکی از مشکلات اساسی در تغییرات اخیر برنامه‌های درسی را این دانست که وزارت آموزش‌وپرورش در دولت موقت که این تغییرات را تصویب کرده، به‌طور قانونی مجاز به اعمال تغییرات بنیادین در محتوای آموزشی نیست. وی تأکید کرد که برنامه‌های درسی نیاز به طرح‌های مدروسی از سوی متخصصان در تدوین برنامه‌های درسی دارند، نه تصمیمات شتاب‌زده که ممکن است منجر به سردرگمی در فرآیند آموزشی شوند.

سمر الحجار حذف تصویر زنوبیا، ملکه تدمر، را یکی از اشتباهات بزرگ در این تغییرات دانست و گفت که این حذف نه تنها یک تغییر ظاهری است بلکه نشان‌دهنده این است که زن هنوز از روایت ملی کنار گذاشته شده است، انگار تاریخ سوریه هیچ‌گاه رهبران و اندیشمندان زن نداشته است.

وی در پایان به برخی راه‌حل‌ها برای تقویت نقش زنان در برنامه‌های درسی اشاره کرد و پیشنهاد داد که باید شخصیت‌های زن تاریخی مانند زنوبیا، جولیا دومنا، نازک العابد و دیگران در برنامه‌های درسی گنجانده شوند و همچنین باید مفاهیم برابری جنسیتی در برنامه‌های درسی وارد شود تا نسل‌های آینده با حقوق زنان و نقش آن‌ها در جامعه آشنا شوند.