آوارگی بدون مقصد؛ سودانیها در مسیر خطر و نامعلومی
همزمان با تداوم درگیریها در غرب سودان، هزاران غیرنظامی با تحمل گرسنگی، شکنجه، خشونت جنسی و پیادهرویهای طولانی، خانههای خود را ترک کردهاند؛ بحرانی انسانی که با افزایش آوارگی، کمبود سرپناه و خدمات درمانی، ابعاد فاجعهبارتری به خود گرفته است.
ميرفت عبد القادر
سودان- با بدنهایی فرسوده از شکنجه، گرسنگی و روزها راهپیمایی پیوسته در مسافتهایی چندصد کیلومتری، غیرنظامیانی که از جهنم درگیریها و آتش جنگی که همچنان در ایالتهای غربی سودان شعلهور است میگریزند، از منطقهای به منطقه دیگر در جستوجوی امنیت، غذا و سرپناه سرگرداناند.
این سفرها روزها و هفتهها به طول میانجامد؛ بیبرنامه، با مقصدی نامعلوم. آنان در تاریکی شب حرکت میکنند و لباسهای تیره بر تن دارند تا به هدفی قابل رؤیت تبدیل نشوند. این وضعیت در ایالتهای دارفور در غرب سودان حاکم است؛ بهمحض ورود نیروهای پشتیبانی سریع به هر منطقه، ساکنان آن برای نجات جان خود به هر سوی ممکن میگریزند.
در شهر الابیض، مرکز ایالت کردفان شمالی، شمار زیادی از آوارگانِ آمده از الفاشر و الدلنج در دارفور و جنوب کردفان، مناطقی که زیر فشار جنگ فرسوده شدهاند، گرد آمدهاند. این افراد به مدارس شهر پناه برده و آنها را به سرپناهی موقت برای رهایی از سرمای شدید و شرایط سخت زمستان تبدیل کردهاند.
خبرگزاری ما با حضور در این مدارس، از نزدیک با وضعیت فاجعهبار آوارگان روبهرو شد؛ کودکانی پابرهنه و نیمهبرهنه با بدنهایی لاغر و تحلیلرفته که از سرما میلرزند و از عفونتهای ریوی و آنفلوانزا رنج میبرند. برخی تازه به همراه خانوادههایشان به الابیض رسیدهاند و برخی دیگر بدون خانوادهاند؛ کودکانی که یا والدینشان کشته شدهاند یا مادرانشان با هدف بردگی جنسی ربوده شدهاند.
در یکی از مدارس محل اسکان، خبرگزاری ما با زنی به نام «ارضالله صالح عبد الرسول» دیدار کرد؛ آوارهای از شهر الفاشر که پس از چند روز پیادهروی خود را به الابیض رسانده است. بهدلیل ازدحام آوارگان و کمبود فضا، او موفق به دریافت حتی بخشی از کلاسهای درس برای اسکان نشد و ناچار با بستن چند تکه پارچه، سرپناهی موقت برای خود و فرزندانش فراهم کرده است.
ارضالله توضیح داد که پس از درگیریهای شدید و تسلط نیروهای پشتیبانی سریع بر شهر الفاشر، همراه فرزندانش ناچار به ترک خانه شده است. به گفته او، منزلشان هدف چندین گلوله قرار گرفت و اگرچه جان سالم به در بردند، اما خانه بهطور کامل ویران شد. وی تأکید کرد که خروجشان از الفاشر در شرایطی بسیار سخت و همراه با گرسنگی و تشنگی شدید صورت گرفت.
او همچنین گفت که در طول مسیر، خود و همراهانش با نقضهای شدید حقوق انسانی روبهرو شدند و از سوی نیروهای پشتیبانی سریع مورد شکنجه، تحقیر و ضربوشتم قرار گرفتند. به گفته او، این نیروها تمامی داراییهایشان را مصادره کردند، حتی لباسهایشان را از تنشان بیرون آوردند و اندک آب همراهشان را نیز گرفتند.
ارضالله در ماههای ابتدایی باردار بود، اما بر اثر ضربوشتم، شکنجه، گرسنگی و پیادهروی طولانی دچار سقط جنین شد؛ موضوعی که مشکلات جدی رحمی برای او بهجا گذاشته است.
پیکرها در امتداد جادهها و تجاوز به زنان
ارضالله با اندوه از مسیر فرارشان روایت میکند؛ مسیری که مملو از اجساد بود. به گفته او، نیروهای پشتیبانی سریع پس از کشتار غیرنظامیان، پیکر زنان، مردان و کودکان را در جادهها رها کرده بودند. او همچنین از وقوع موارد متعدد تجاوز جنسی خبر میدهد و میگوید یکی از همراهانشان در برابر چشمان دیگران مورد تجاوز قرار گرفت، ربوده شد و برادرش کشته و جسدش در مسیر رها شد؛ حادثهای که در برابر دیدگان کودکان خردسال رخ داد.
ارضالله درباره وضعیت زندگی آوارگان در مدرسهای در شهر الابیض میگوید اگرچه روزانه یک وعده غذا دریافت میکنند، اما از کمبود شدید نیازهای اولیه رنج میبرند و خود او همچنان به مراقبت و درمان فوری پزشکی نیاز دارد.
او یکی از هزاران آوارهای است که از غرب سودان گریختهاند؛ روندی که همچنان روزانه ادامه دارد. بر اساس گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، نیازهای انسانی در سودان بهشدت افزایش یافته و هزاران خانواده از دارفور و جنوب کردفان در حال فرار هستند.
سازمان بینالمللی مهاجرت اعلام کرده بیش از هزار نفر از مناطق مختلف کردفان به ایالت نیل سفید آواره شدهاند. همچنین گزارشهای محلی از ورود حدود ۱۶۰۰ نفر، عمدتاً زنان و کودکان به شهر کوستی خبر میدهد که پس از سفرهایی بیش از یک هفته، دچار فرسودگی، شوک روانی و کمبود شدید سرپناه، آب، غذا و خدمات درمانی هستند. به گفته شرکای سازمان ملل، موجهای جدیدی از آوارگی همچنان در راه است.
تداوم افزایش آوارگی در ایالت شمالی و شرایط فاجعهبار آوارگان
در ایالت شمالی سودان، روند افزایش آوارگی همچنان ادامه دارد. اردوگاه «العفاض» با بیش از ۱۵ هزار آواره از دارفور، با وجود دریافت کمکهای بشردوستانه، با کمبود شدید امنیت غذایی، شیوع بیماریها بهویژه سرماخوردگی و تب، و سرمای سخت منطقه روبهروست. کمبود سرویسهای بهداشتی، انباشت زباله و کمبود دارو نیز بر وخامت شرایط افزوده است.
همزمان، شمار زیادی از آوارگان دارفور و جنوب کردفان به ایالت شمال کردفان، بهویژه شهرهای الابیض و الرهد، پناه بردهاند؛ منطقهای که خود شاهد درگیریهای پراکنده است و همین موضوع نگرانی آوارگان از گسترش دوباره خشونتها را افزایش داده است.
بر اساس بیانیه سازمان بینالمللی مهاجرت، صدها نفر بهدلیل ناامنی از شهر کادوقلی آواره شده و در مناطق مختلف ایالت شمال کردفان اسکان یافتهاند. همچنین طبق گزارش اتاق وضعیت اضطراری ابوجبیهه، بسیاری از این خانوادهها ابتدا به اردوگاه «ایدا» در جنوب سودان رفته و سپس از مسیر شهر اللری به ابوجبیهه بازگشتهاند؛ وضعیتی که همچنان ناپایدار و بحرانی توصیف میشود.
وی توضیح داد که آوارگان چند روزی در این منطقه ماندند، اما حدود ۹۰ درصد آنها با حمایت سازمانها و نهادهای داوطلبانه به ایالت نیل سفید منتقل شدند. در این میان، ۵۷ خانواده شامل ۲۶۷ نفر که اغلب مقصد جایگزینی نداشتند، باقی ماندند و همین امر باعث شد درخواستهایی برای تأمین مراکز اسکان و اردوگاههای موقت از سوی سازمانها مطرح شود.