«تا کجا می‌خواهیم زنان را زیر تیغ زیبایی ببریم؟»
در ایران، زن بودن هنوز با استانداردهای مردسالارانه سنجیده می‌شود. فشار اجتماعی و تبلیغات شبکه‌های اجتماعی زنان را به جراحی زیبایی و خطر کردن سلامتشان وادار کرده است.
سوماکرمی
جوانرو- زن بودن در جامعه هنوز با معیارهای مردسالارانه سنجیده می‌شود: زنان باید زیبا باشند تا دیده شوند، ازدواج کنند یا شغلی پیدا کنند، در حالی که مردان با کمترین تغییر پذیرفته می‌شوند.
رشد گسترده جراحی‌های زیبایی نه نتیجه انتخاب فردی، بلکه فشارهای اجتماعی، تبلیغات شبکه‌های اجتماعی و استانداردهای تحمیلی رسانه‌هاست.
آیا زن بودن فقط ظاهراست!؟
پژوهشگران دلایل متعددی برای رشد چشمگیر جراحی‌های زیبایی مطرح کرده‌اند، اما همه‌گیر شدن این جراحی‌ها نشان می‌دهد بخش مهمی از آن ناشی از نگرش جامعه به زیبایی و فشار برای «بی‌نقص بودن» زنان است. نارضایتی از بدن و مقایسه با استانداردهای تحمیلی، از لابیاپلاستی تا فیلر و تغییر اعضای صورت و بدن، زنان را به سمت این عمل‌ها سوق می‌دهد.
در مقابل، مردان تقریباً هیچ‌یک از این فشارها را تجربه نمی‌کنند؛ ظاهر مردانه با کمترین تغییر پذیرفته می‌شود و حتی باشگاه رفتن کافی است. این تفاوت آشکار نشان می‌دهد ارزش زنان در جامعه ما هنوز به ظاهر محدود شده است.
«سلامت روان در سایه ی عملهای جراحی»
در جامعه مراجعه به روان‌شناس هنوز تابو محسوب می‌شود، اما جراحی زیبایی به راحتی پذیرفته شده است. این تناقض نشان می‌دهد سلامت روان کمتر جدی گرفته می‌شود، در حالی‌که بسیاری از دلایل گرایش به عملهای زیبایی ریشه روانی و اجتماعی دارد.
برخی افراد با مشکلات روانی یا خودشیفتگی مکرراً به جراحی روی می‌آورند، عده‌ای نگرش وسواس‌گونه نسبت به ظاهر دارند و بعضی دیگر ظاهرشان عادی است اما خود را ناقص می‌دانند و هیچ‌گاه از نتیجه راضی نمی‌شوند.
هیرو.س، دختری اهل جوانرو، می‌گوید: «واقعاً عجیب است که در شهری کوچک مثل جوانرو، عملهای زیبایی تا این حد رواج دارد.»
او ادامه می‌دهد: «برای بسیاری راحت‌تر است که با جراحی اعتماد به نفس پیدا کنند، اما حاضر نیستند اعتراف کنند که دلیل اصلی، کمبود اعتماد به نفس است. همین مسئله می‌تواند یکی از دلیل مراجعه به مشاور باشد.»
هیرو تأکید می‌کند که ریشه این گرایش در کودکی زنان نهفته است: «دختران همیشه با ظاهرشان قضاوت می‌شدند و حتی خواهران عادی در مقایسه با خواهران زیباتر کمتر دیده می‌شدند. همین تجربیات باعث شده است که زیبایی ظاهری به معیاری حیاتی برای زنان امروز تبدیل شود.»
«عمل زیبایی؛ از تبلیغات اینستاگرامی تا پزشکان غیرتخصصی»
در سال‌های اخیر شبکه‌های اجتماعی، به ویژه اینستاگرام، با تبلیغ گسترده عملهای زیبایی، فشار اجتماعی بر زنان را افزایش داده است. بلاگرها و اینفلوئنسرها تجربه عملهای خود را منتشر می‌کنند و این روند حتی کسانی که نیازی ندارند را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد این پدیده دیگر استثنا نیست، بیش از ۶۲ هزار عمل زیبایی بین دی‌ماه ۱۳۹۷ تا خرداد ۱۴۰۰ انجام شده و حدود ۷۴ درصد متقاضیان زن بوده‌اند، عمدتاً در سنین ۱۶ تا ۴۵ سال و بیش از نیمی از این عمل‌ها بینی بوده است.
این بازار نه تنها گسترده، بلکه تا حدی غیرقانونی نیز شده؛ برخی آرایشگران و ماماها بدون تخصص خدمات جراحی ارائه می‌کنند و شکایات مربوط به عملهای زیبایی در صدر پرونده‌های نظام پزشکی قرار دارد. هم‌زمان، پایین بودن ارزش ریال ایران را به مقصد ارزان جراحی برای بیماران خارجی تبدیل کرده، در حالی‌که هزینه‌ها برای مردم داخل کشور سنگین و دست‌نیافتنی است.
سونیا اعظمی از تجربه تلخ عمل بینی خود می‌گوید: «همیشه از بینی‌ام راضی نبودم و فشار دوستان و جامعه باعث شد دنبال راه‌حلی باشم. از طریق اینستاگرام با پزشکی غیرمتخصص آشنا شدم که عمل را ارزان‌تر انجام می‌داد.»
او ادامه می‌دهد: «ابتدا همه چیز خوب بود، اما بعد از عمل کجی بینی بیشتر شد و تنفس دشوار شد. وقتی خواستم پیگیری کنم، بهانه گرفتند و حالا عمل ترمیمی پیشنهادی هزینه‌ای ۴۰ میلیونی دارد که توان پرداختش را ندارم.»
سونیا تأکید می‌کند: «فشار اجتماعی و روانی زنان را مجبور می‌کند حتی پیش پزشک غیرمتخصص بروند. نتیجه؟ سلامت ما به خطر افتاده و تنها بدن ما ابزار قضاوت جامعه مردسالاری شده است.»
هانیه.م از تجربه خود می‌گوید: «وقتی برای چکاپ پیش دکتر زنان رفتم، او پیشنهاد تزریق ژل داد و گفت بدن من غیرطبیعی است. تا مدت‌ها فکر می‌کردم باید ژل بزنم و اعتماد به نفس نداشتم.»
او ادامه می‌دهد: «پزشک دیگری گفت این کاملاً طبیعی است. افزایش عملهای زیبایی باعث شده ما بدن طبیعی خود را دوست نداشته باشیم و در روابط عاطفی اعتماد به نفس نداشته باشیم.»
استانداردهایی که زیبایی زن و مرد، به‌ویژه زن، را تعریف می‌کنند، زنان را از جایگاه سوژه بودن خارج کرده و به ابژه‌ای مصرفی و کالایی بدل کرده‌اند. این روند نه‌تنها به کالایی‌شدن زنان دامن می‌زند، بلکه مردان را نیز به خریداران این «کالا» بدل می‌سازد؛ جایی که به جای همزیستی انسانی، روابط بر مبنای بازار زیبایی سنجیده می‌شود.
«تا کجا می‌خواهیم زنان را زیر تیغ زیبایی ببریم؟»