MERFAT ABDÜLKADİR

Sudan- Sudan’da toplumsal sorunlar, savaş ve barış temalarında şiir yazıp okuyan, şarkı söyleyen kadınlara “hakkama” deniyor. Bu kültür daha çok Darfur ve Kordofan bölgelerindeki kabilelerde yaygın. Hakkamalar toplumsal barışın inşasında da önemli rol oynarken, tarihsel kökeni eskiye dayanan bir gelenek olan ve taşıyıcılığını kadınların yaptığı bu kültür, Arapların Sudan’ı işgalinden sonra daha fazla görünür olmaya başladı.

Hakkama kelime olarak “karar verme” anlamına gelirken, hakkamaların ezgileri ile söylediği sözler toplulukları tarafından bir karar olarak görülür.

Hakkamalar özel günler de giydikleri kıyafetlerle de kabiledeki diğer kadınlardan ayrışırlar. Kıyafetleri hem kültürel özellikleri, hem de sosyal statülerini gösterir. Hakkamalar, Batı Sudan kabilelerinde geleneksel yönetim sisteminin bir parçası haline gelirken, söyledikleri sözlerle de önemli bir toplumsal etki yaratırlar.

Bireysel olarak ya da toplumsal bir kurum olarak, kabiledeki diğer liderlerle beraber toplumsal konularda önemli bir rol üstlenirler. Sözleri ve şiirleriyle büyük bir toplumsal saygı kazanırlar ve kabile liderleri onlardan destek alır, övgülerini halklarına duyururlar.

Hakkama kadınlar söz hakkına sahiptir

Batı Sudan’da kadınlar genellikle özgürlükten yoksun olup kabile hukuku çerçevesinde yaşarken, hakkama bu sınırlamalardan bağımsız hareket eder. Diğer kabile üyeleriyle etkileşime geçerken, herhangi bir utanç veya çekingenlik göstermez.

Hakkamalar, kadın hakları, çocuk hastalıklarıyla mücadele, kabile savaşları ve diğer toplumsal sorunlarla başa çıkmada yönetimin en önemli yardımcıları olmuşlardır. Ayrıca kız çocuklarının sünneti ve erken yaşta evlilik gibi sorunların çözülmesine de katkı sağlamaktadırlar.

Kadınların haklarını savunurlar

Sudan'da kadınlar, kabileler arasındaki savaşlar nedeniyle çeşitli şiddet ve insan hakları ihlalleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Darfur kabilelerinden erkekler uzun süreler boyunca çobanlık yapmak üzere evlerinden ayrıldıklarında, kadınlar çocuklara bakmak ve ev işleriyle ilgilenmek zorunda kalırlar. Ancak, erkekler dönmediklerinde ve kabileler arasındaki savaşlar yeniden patlak verdiğinde, kadınlar çoğunlukla şiddete maruz kalır, kaçırılır, evleri yakılır. Bu durumda hakkama, şiddete uğrayan kadınların sesini duyurur, haklarını savunur.

‘Hakkamalar barış konusunda kritik rol oynuyor’

Araştırmacı Suad Al-Sadık, hakkamanın sesinin, kabileler arasındaki savaş ve şiddet olaylarını duyurmak ve kadınların yaşadığı dramları topluma anlatmak için önemli bir araç olduğunu ifade ederek, “Hakkama, şarkıları ve şiirleriyle savaşan kabilelere, kadının ve çocuğun korunması gerektiğini, kabile savaşlarının sadece kadınlara değil, tüm topluma zarar verdiğini anlatır. Bu nedenle hakkama, barış sağlama ve savaşları sona erdirme noktasında kritik bir rol oynamaktadır” diye belirtti.

Hakkamalar iç savaşın sonlanması için mücadele etti

Sudan’daki güncel iç savaşlar sırasında, hakkama, Şaden Muhammed Ali gibi isimler, şarkılarıyla barış çağrıları yapmış ve kadınların ve çocukların haklarını savunmuşlardır.

Darfurlu hakkama Meryem Ma'la ise, savaşı durdurma ve dış müdahalelere karşı barış çağrıları yapmış, halkını birleştirerek Sudan'ın parçalanmasını engellemeye çalışmıştır.

Sonuç olarak, hakkama sadece bir şair veya şarkıcı değil, aynı zamanda toplumsal değişimi şekillendiren, barışı sağlayan ve toplumsal sorunları çözen bir semboldür. Sudan’daki pek çok kabile çatışması, hakkamaların barış çağrıları ve şarkılarıyla son bulmuştur.